Rus Dilinde deyimbilim kavramının kapsamı ve sınırlılıkları

Deyimbilim 20. yy’ın 40’lı yıllarında oluşmaya başlamış, 60’lı yılların ortalarına doğru ise, V. V. Vinogradov’un yapmış olduğu çalışmalarla birlikte bağımsız bir dilbilim dalı olarak kabul görmüş ve netlik kazanmıştır. Rus dilinde deyimbilim problemlerinden biri olan deyimbilimin kapsamı ve sınırları konusu ise dilbilimciler arasında görüş ayrılığına neden olan en önemli konulardan biri hâline gelmiştir. Rusçada sabit sözcük birleşimlerinin yanı sıra, atasözleri, ‘pogovorka’ türündeki ifadeler, basmakalıp ifadeler, alıntılar, özlü sözler gibi sabit ifadeler de deyimbilim kapsamına dâhil edilmeli mi, yoksa edilmemeli mi? sorusu bu alanda çalışma yapan bilimadamlarını ikiye bölmüştür. Bütün bu ifadelerin deyimbilimin kapsamına dâhil edilip edilmemesiyle ilgili sınırlar ise her iki yaklaşımı birbirinden ayıran anlamsal bütünlük, sabitlik, yeniden üretilebilirlik, ayrı bir şekilde oluşma, birkaç sözcükten oluşma gibi özelliklere göre çizilmiş ve her dilbilimci kendine ait deyimsel sınırlılıklar belirlemiştir. Bu çalışmada, birçok yönden Türk deyim sisteminden ayrılan ve Türk mentalitesine oldukça yabancı olan Rus deyim sisteminin ortaya konulması amaçlanmıştır. Bunun yanı sıra Rus dilindeki deyimbilim kavramının kapsamı ve sınırlılıkları V. V. Vinogradov, S. İ. Ojegov, V. N. Teliya, V. P. Jukov, V. L. Arhangelskiy, N. M. Şanskiy, A. İ. Yefimov, M. M. Kopılenko ve Z. D. Popova gibi dilbilimcilerin görüşleri ve birbirinden farklı olan yaklaşımları üzerinden ele alınmış ve incelenmiştir. Detaylı bir şekilde ele alınan yaklaşımlardan, deyimbilimin ortaya çıkmasıyla başlayan bu görüş ayrılığının günümüzde de devam ettiği ve daha uzun yıllar Rus dilinde deyimbilim kavramının sınırlarının tam anlamıyla belirlenemeyeceği açıkça anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Deyim, deyimbilim, deyimbilimin kapsam ve sınırlılıkları, Rus Dili

The scope and limitedness of the concept of phraseology in the Russian Language

Phraseology began to form in the 1940s of the twentieth century. In the mid-1960s, it has been clarified and considered as an independent field of linguistics with the studies of V.V. Vinogradov. The issue on the scope and limitedness of phraseology, which is one of the phraseology problems in the Russian language, has become one of the most important issues which cause a difference of opinion for linguists. The question on ‘’Should fixed expressions such as proverbs, expressions in the form of ‘pogovorka’, stereotypical expessions, quotations and words of wisdom in addition to fixed word combinations in the Russian language be included in the scope of phraseology?’’ has divided the scientists, who work in this field of study, into two. Regarding whether or not it should be included in the scope of phraseology, the limits of such expressions have been formed in accordance with the characteristics such as semantic integrity, fixedness, reproductibility and independent formation, and each linguist has determined a unique phrasal limitedness. In this study, it is aimed to reveal the Russian phraseological system which differs from the Turkish phraseological system in many aspects and is quite foreign to the Turkish mentality. Furthermore, the scope and limitedness of the concept of phraseology in the Russian language will be considered and examined through different opinions and approaches of the linguists such as V.V. Vinogradov, S.I. Ojegov, V.N. Teliya, V.P. Jukov, V.L. Arhangelskiy, N.M. Sanskiy, A.I. Yefimov, M.M. Kopılenko and Z.D. Popova. In accordance with such approaches examined in detail, it has been clearly understood that this difference of opinion began upon the appearance of phraseology still continues in our day, and that the limits of the concept of phraseology cannot be determined properly in the Russian language for many years.

Keywords:

Phrase, phraseology, scope and limitedness of phraseology, the Russian language,

PDF

___

Alefirenko, N. F., Semenenko, N. N. (2009), Frazeologiya i paremiologiya, İzdatelstvo “Flinta”, İzdatelstvo “Nauka”, Moskva.
Arhangelskiy, V. L. (1964), Ustoyçivıye frazı v sovremennom russkom yazıke. Osnovı teorii ustoyçivıh fraz i problemı obşçey frazeologii, İzdatelstvo Rost. Un-ta, Rostov Na Donu.
Jukov, V.P., Jukov, A.V. (2006), Russkaya frazeologiya. – M.: Vısşaya şkola, Moskva.
Kopılenko, M. M., Popova, Z. D. (1978), Oçerki po obşçey frazeologii, İzdatelstvo Voronejskogo universiteta, Voronej.
Kunin, A. V. (1970), Angliyskaya frazeologiya, İzdatelstvo “Vısşaya şkola”, Moskva.
Larin, B. A. (1977), İstoriya russkogo yazıka i obşçeye yazıkoznaniye (izbrannıye rabotı), Oçerki po frazeologii (o sistematizatsiyah i metodah issledovaniya frazeologiçeskih materialov)(1956), “prosveşeniye” Moskva.
Latış, V. V., K voprosu o granitsah kognitivnoy frazeologii, https://elib.bsu.by/bitstream/, Erişim Tarihi: 14.09.2020.
Lekant, P. A., Dibrova, Ye. İ., Kasatkin, L. L., Klobukov, Ye. V. (2007), Sovremennıy russkiy yazık, Pod redaktsiyey P. A. Lekanta, İzdaniye çetvertoye, stereotipnoye, Drofa, Moskva.
Ojegov, S. İ. (1974), O strukture frazeologii (1957), Leksikologiya, Leksikografiya, Kultura reçi, “Vısşaya şkola”, Moskva.
Smirnitskiy, A. İ. (1957), Sintaksis angliyskogo yazıka, İzdatelstvo literaturı na inostrannıh yazıkah, Moskva.
Şanskiy, N. M. (1996), Frazeologiya sovremennogo russkogo yazıka, 4-ye., izd., ispr. i dop. SPb.: Spetsialnaya Literatura, Sankt-Peterburg.
Teliya, V. N. (1996), Russkaya frazeologiya, Semantiçeskiy, pragmatiçeskiy i lingvokulturologiçeskiy aspektı, -M.: Şkola «Yazıki russkoy kulturı», Moskva.
Turkulets, İ.A. (2015), K voprosu ob osobennostyah frazeologizmov s komponentami-somatizmami, Sovremennıye problemı nauki i obrazovaniya. -2015.- No 1 (çast 1), https://science-education.ru/ru/article/view?id=18523, Erişim Tarihi: 10.09.2020
Valgina, N. S., Rozental, D. E., Fomina M. İ. (2002), Sovremennıy russkiy yazık, 6-ye izd., “Logos”, Moskva.
Vinogradov, V. V. (1977), Osnovnıye ponyatiya russkoy frazeologii kak lingvistiçeskoy ditsiplinı (1946), İzbrannıye trudı, Leksikologiya i leksikografiya, İzdatelstvo Nauka, Moskva.
Vinogradov, V. V.(1977), Ob osnovnıh tipah frazeologiçeskih yedinits v russkom yazıke (1947), İzbrannıye trudı, Leksikologiya i leksikografiya, İzdatelstvo Nauka, Moskva.
Voynova, L.A., Jukov, V.P., Molotkov, A.İ., Fyodorov, A.İ. (1968), Frazeologiçeskiy slovar russkogo yazıka, Pod redaktsiyey A.İ. Molotkova, İzdaniye vtoroye, stereotipnoye, İzdatelstvo “Sovetskaya Entsiklopediya”, Moskva.
Yefimov, A. İ. (1954), O yazıke hudojestvennıh proizvedeniy, İzdaniye vtoroye, Gosudarstvennoye uçebno-pedagogiçeskoye izdatelstvo ministerstva prosveşeniya RSFSR, Moskva.
https://lenta. ru/news/2020/02/11/culture_code/, Россияне выберут площадки фестивалей «Культурного кода», Erişim Tarihi: 11.02.2020