Kök değerler açısından Açık Öğretim Ortaokulu Türkçe ders kitaplarının incelenmesi

Bu çalışmanın amacı, Açık Öğretim Ortaokulu (AÖO) 6. ve 7. sınıf Türkçe ders kitaplarında bulunan okuma metinlerinin Türkçe Dersi Öğretim Programı’nda (TDÖP 2019) yer alan kök değerler bağlamında incelemektir. Çalışmada AÖO Türkçe ders kitaplarında bulunan metinler, kök değerler bağlamında değerlendirilmiştir. Nitel araştırma olarak tasarlanan çalışmada veriler doküman incelemesine göre toplanmıştır. Çalışmanın inceleme nesnesi 2022-2023 eğitim-öğretim yılında Millî Eğitim Bakanlığı (MEB) tarafından yayımlanan AÖO 6. ve 7. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki 16 tema içerisinde yer alan 48 okuma metnidir. Veriler betimsel analiz yöntemi ile çözümlenmiştir. Metinlerde yer alan cümleler hangi değer ifadesini belirtiyorsa ilgili değer kategorisine eklenmiş, tüm değerlerin sıklıkları metinlere göre ayrı ayrı ele alınıp bulgular kısmında tablolaştırılarak sunulmuştur. Araştırma TDÖP’de (2019) yer alan 10 kök değer (dostluk, adalet, öz denetim, dürüstlük, vatanseverlik, sabır, sorumluluk, saygı, yardımseverlik ve sevgi) ile sınırlandırılmıştır. Araştırma sonucunda; AÖO 6. sınıf Türkçe ders kitabında 24 okuma metninde kök değerlere 181 kez yer verildiği belirlenmiştir. Dürüstlük (f=24), sorumluluk (f=24) ve öz denetim (f=22) en çok yer alan değerler olurken en az yer verilen değerlerin ise adalet (f=11) ve vatanseverlik (f=11) şeklinde sıralandığı tespit edilmiştir. AÖO 7. sınıf Türkçe ders kitabındaki 24 okuma metninde ise kök değerlere 187 kez yer verildiği belirlenmiştir. Sevgi (f=32), dürüstlük (f=24) ve öz denetim (f=24) en çok yer alan değerler olurken en az yer verilen değerler ise dostluk (f=12), adalet (f=13) ve yardımseverlik (f=13) şeklinde sıralanmıştır. Her iki sınıf düzeyindeki ders kitaplarında yer alan kök değerlerin dağılımlarına bakıldığında homojen bir dağılımın bulunmadığı görülmüştür. Sadece ders kitaplarındaki toplam kök değer sayısının birbirine yakın olduğu belirlenmiştir. Çalışmada elde edilen sonuçlardan hareketle Açık Öğretim Ortaokulu Türkçe ders kitaplarındaki metinlerde yer alan kök değerlerin dengeli bir dağılım gözetilerek hazırlanması önerilebilir.

Anahtar Kelimeler:

Açık öğretim, değerler eğitimi, kök değerler, öğretim programı, Türkçe ders kitabı

PDF

___

Acat, M. B. ve Aslan, M. (2012). Yeni Bir Değer Sınıflaması ve Bu Sınıflamaya Bağlı Olarak Öğrencilere Kazandırılması Gereken Değerler. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12/2, 1461-1474
Akay, İ. (2018). Ahmet Yılmaz Boyunağa’nın Çocuk Romanlarında Yer Alan Kök Değerler. Turkish Studies, 13/28, 1-30. DOI: 10.7827/TurkishStudies.14430
Akçay, A. ve Tunagür, M.(2017). Değerleri Tespit Etmek Amacıyla Hazırlanmış Yüksek Lisans Tezlerinde Yer Alan Değerleri Bir Inceleme Üzerine. Türkiye Çalışmaları, 12/25, 55-82. DOI:10.7827/TurkishStudies.12249
Aktan, O. ve Kılıç, A. (2015). Sosyal bilgiler öğretim programındaki değerleri 100 temel eserde bulunan değerlerin destekleme durumu. Değerler Eğitimi Dergisi, 12(30), 7-68.
Aktan, O. ve Padem, S. (2013). İlköğretim 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitabında Kullanılan Okuma Metinlerinde Yer Alan Değerler. Asya Öğretim Dergisi, 1/2, 44-55.
Altunkaya, H. (2013). Açık Öğretim Ortaokulu Altıncı Sınıf Türkçe Ders Notunun Metin Türleri Ve Öğrenme Alanları Açısından Incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 1/3, 1-11. DOI:10.16916/aded.15996
Baki, Y. (2019). Ortaokul Türkçe Ders Kitaplarındaki Metinlerin Değer Aktarımı Açısından Incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 17/37, 109-146. DOI:10.34234/ded.460042.
Bulut, K. (2020). Açık Öğretim Ortaokulu Türkçe Ders Kitaplarındaki Metinlerin Tür Ve Tema Açısından Incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 8/3, 931-949. DOI:10.16916/aded.742452
Coşkun, H. & Derse, G. E. (2021). Türkçe Ders Kitabındaki Metinlerin Değerler Eğitimi Açısından Incelenmesi Ve Öğretmen Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 19/41, 9-35. DOI:10.34234/ded.738543
Creswell, J. W. (2007). Qualitative Inquiry & Research Design: Choosing Among Five Approaches. Sage Publications.
Çapoğlu, E. ve Okur, A. (2015). Ortaokul 8. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarındaki Şiirlerde Yer Alan Değerler. Sakarya University Journal of Education, 5/3, 90-104. DOI:10.19126/suje.53194.
Çelikpazu, E. E. & Aktaş, E. (2011). MEB 6, 7 ve 8. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarında Yer Alan Metinlerin Değer Iletimi Açısından Incelenmesi. Turkish Studies, 6/2, 413-424.
Çetin, S. (2022). 7. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarında Ortak Temalardaki Metinlerin Türkçe Dersi Öğretim Programındaki Değerler Eğitimi Kapsamında Incelenmesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 26/2, 491-504.
Demir, N. (2019). Değerler Eğitimi Açısından Necip Fazıl Kısakürek’e Ait “Çile” Adlı Eserde Kök Değerlerin Incelenmesi, (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
Demircioğlu, İ. H. & Tokdemir, M. A. (2008). Değerlerin Oluşturulma Sürecinde Tarih Eğitimi: Amaç, Içerik ve Işlev. Değerler Eğitimi Dergisi, 6/15, 69-88.
Deniz, K., & Karagöl, E. (2018). Değerler Eğitimi Açisindan Ortaokul Türkçe Ders Kitaplari. Karaelmas Journal of Educational Sciences, 1, 244-255.
Dilmaç, B., Deniz, M., Deniz, M.E. (2009). Üniversite Öğrencilerinin Öz Anlayışları ile Değer Tercihlerinin Incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 7/18, 9-24.
Doğan, B., & Gülüşen, A. (2011). Türkçe Ders Kitaplarındaki (6–8) Metinlerin Değerler Bakımından Incelenmesi. Sosyal Bilimler Dergisi, 1/2, 75-102.
Durhat, G., & Ökten, C. E. (2020). Kök Değerlerin Ortaokul Türkçe Ders Kitaplarındaki Erdemler Temasıyla Ilişkisi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 8/3, 675-693. DOI:10.16916/aded.678498.
Eken, N. T., & Öksüz, H. İ. (2019). İlkokul (1-4) Türkçe Ders Kitaplarındaki Hikâye Edici Metinlerin Türkçe Dersi Öğretim Programındaki Kök Değerler Bakımından Incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7/2, 384-401. DOI:10.16916/aded.543009
Ercan, İ. (2001). İlköğretim Sosyal Bilgiler Programlarında Ulusal ve Evrensel Değerler. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). On Sekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çanakkale.
Eren Akgün A., & Sis N.(2016). Açık Öğretim Ortaokulu 6. Sınıf Türkçe Ders Notunun Sözcüksel Görünümü. The Journal of Academic Social Science Studies, 4/50, 367-386. DOI:10.9761/JASSS3626
Fırat, H., & Mocan, A. (2014). Türkçe Ders Kitaplarındaki Hikâyelerde Yer Alan Değerler. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 18/3, 35-49.
Gönen, M., Katrancı, M., Uygun, M., & Uçuş, Ş. (2011). İlköğretim Birinci Birinci Kademe Öğrencilerine Yönelik Çocuk Kitaplarının, Içerik, Resimleme, Fiziksel Özellikleri Açısından Incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 36/160, 250-265.
Güneş, F. (2015). Değerler Eğitiminde Yaklaşım ve Modeller. Eğitimde Gelecek Arayışları: Dünden Bugüne Türkiye’de Beceri, Ahlak ve Değerler Eğitimi Uluslararası Sempozyumu. Bartın: Atatürk Araştırma Merkezi.
Güngör, E. (1998). Değerler Psikolojisi Üzerinde Araştırmalar/ Ahlak Psikolojisi, Ahlaki Değerler ve Ahlaki Gelişme. İstanbul : Ötüken Yayınevi.
Gürbüz, S., & Şahin, F. (2019). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. Ankara : Seçkin Yayıncılık.
Güven, A. Z. (2014). Değerler Eğitimi ve Türkçe Derslerinde Değerlerin Kullanımı. Konya : Palet Yayınları.
Hançerlioğlu, O. (2005). Felsefe Ansiklopedisi Kavramlar ve Akımlar. Cilt 1, İstanbul : Remzi Kitabevi.
Hatay-Uçar, F. (2019). İlkokul Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında Değerler Eğitimi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Mustafa Kemal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Hatay.
Işıkoğlu, D. (2019). Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi C1 Ders Kitaplarında Hedef Kültüre Yönelik Metinlerde Değerler. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 64, 553-562. DOI:10.14222/Turkiyat3848
Kasap, N. (2019). Bekir Yıldız'ın Çocuk Kitaplarının Değerler Eğitimi Açısından Incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İnönü Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
Kasapoğlu, H. (2013). Okulda Değer Eğitimi ve Hikâyeler. Milli Eğitim Dergisi, 198, 97-109.
Kemiksiz, Ö. (2021). Ortaokul Türkçe Ders Kitaplarındaki “Erdemler” Temasında Yer Alan Metinlerde “Kök Değerler”. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18/3, 1602-1627. DOI: 10.33437/ksusbd.727783
Kırmızı, F. S. (2014). 4. Sınıf Türkçe Ders Kitabı Metinlerinde Yer Alan Değerler. Değerler Eğitimi, 12/27, 217-259.
Kolaç, E., & Zenci, S. Ç. (2015). Açık Öğretim Ortaokulu Türkçe Ders Kitaplarındaki Metinlerde Yer Alan Değerler. Akademik Araştırmalar Dergisi, 65, 145-171.
Kuru, H., Keklik, S. (2016). Ayşe Yamaç’ın Çocuk Romanlarının Değerler Eğitimi Açısından Incelenmesi. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10, 217-237.
Küçükoğlu, A., Albayrak, F., & Serin, N. (2020). Değerler Eğitimi Bağlamında Türkçe Dersi: Program ve Ders Kitaplarının Karşılaştırmalı Incelemesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 8/4, 1499-1518. DOI:10.16916/aded.797893.
Lovat, T. (2005). Values Education And Teachers’ Work: A Quality Teaching Perspective. New Horizons in Education, 112/1, 55-72.
MEB. (2017). Müfredatta Yenileme ve Değişiklik Çalışmalarımız Üzerine. Çevrim-içi: http://ttkb. meb. gov. tr/meb_iys_dosyalar/2017_07/18160003 program. pdf, Erişim tarihi: 01.04.2023.
MEB. (2019). Türkçe Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). Ankara : Talim Terbiye Kurulu.
MEB Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü Açık Öğretim Ortaokulu. (2022). http://aio.meb.gov.tr/www/okulumuz/içerik/2
Merriam, S. B. (2013). Nitel Araştırma - Desen ve Uygulama Için Bir Rehber / Qualitative Research A Guide To Desing And Implementation. Selahattin Turan (Çev. Ed.). 3. Basımdan Çeviri. İstanbul : Nobel Yayınları.
Miles, M. B. & Huberman, A. M. (2016). Genişletilmiş bir kaynak kitap: Nitel veri analizi. (S. A. Altun, A. Ersoy Çev.). Ankara: Pegem Akademi.
Mutlu, H. H., & Dinç, S. (2019). 6. Sınıf Türkçe Ders Kitabı’nda Yer Alan Temalardaki Metinlerin Kök Değerlerle İlişkisi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7/4, 1048-1062. DOI:10.16916/aded.593400.
Özbay, M. (2002). Kültür Aktarımı Açısından Türkçe Öğretimi. Türk Dili, 602, 112-120.
Özbay, M., & Karakuş-Tayşi, E. (2011). Dede Korkut Hikâyeleri’nin Türkçe Öğretimi ve Değer Aktarımı Açısından Önemi. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi,1/1,21-31.
Pilav, S. Demir, H. A., & Demir, H. (2015). İlköğretim 7. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarındaki Okuma Metinlerinin Değer Iletimi Açısından Incelenmesi. Millî Eğitim Dergisi, 45/206, 16-29.
Pilav, S. ve Erdoğan Ş. (2016). Ortaokul Türkçe Ders Kitaplarındaki Bilgilendirici Metinlerin Değer Iletimi Açısından Incelenmesi. Millî Eğitim Dergisi, 210, 351-371.
Rokeach, M.(1973). The Nature Of Human Values, The Free Press.
Sarıkaya, B. (2019). Ortaokul Türkçe Ders Kitaplarındaki (5, 6, 7 ve 8. Sınıf) Etkinliklerin Değerlendirilmesi. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 64, 563-580. DOI:10.14222/Turkiyat4047
Sarıkaya, B. (2021). Açık Öğretim Ortaokulu Türkçe Ders Kitaplarındaki Etkinliklerin Değerlendirilmesi. Türkiye Eğitim Dergisi, 6/1, 244-261.
Sarikaya, B. ve Aydeniz, S. (2021). Van Yöresine Ait Halk Masallarının Değer Aktarımı Açısından Incelenmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (Van Özel Sayısı), 451-480
Schwartz, S. (1996). Value Priorities And Behaviour. In C. Seligman, J.M. Olson ve M.P.
Şahin, H. (2018). Yahya Kemal Beyatlı’nın Eserlerindeki Değerler ve Bu Değerlere Yönelik Türkçe Öğretmeni Adaylarının Görüşlerinin Incelenmesi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
Şakiroğlu, Y. (2020). 6. Sınıf Türkçe Ders Kitabının Değer Aktarımı Bağlamında Incelenmesi. Türkiye Eğitim Dergisi, 5/1, 145-161.
Şakiroğlu, Y. (2021). Açık Öğretim Ortaokulu Türkçe Ders Kitaplarında Mizahi Ögeler. Uluslararası Eğitim Bilim ve Teknoloji Dergisi, 7/3, 164-182. DOI:10.47714/uebt.1027130
Şen, Ü. (2008). Altıncı Sınıf Türkçe Ders Kitaplarındaki Metinlerin Ilettiği Değerler Açısından Incelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1/5, 765-779.
Şentürk, Ş., Duran, V., Binay, E. (2019). İlköğretim Türkçe Eğitim Programında Kök Değerlerin Incelenmesi. Turkish Studies, 14/4, 1697- 1716. DOI:10.29228/TurkishStudies.23474
Şimşek, Ş. (2017). Türkçe Ders Kitaplarındaki Okuma Metinlerinde Karakter Eğitimi. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 4/13, 357-364.
Taplin, M. (2002). Can We, Should We, and Do We Integrate Values Education Into Adult Distance Education? Opinions Of Stakeholders At The Open University Of Hong Kong. International Journal of Lifelong Education, 21/2,142-161.
Tarakcı, R., & Kalenderoğlu, İ. (2022). Kök Değerler Açısından Ortaokul Türkçe Ders Kitaplarındaki Öyküleyici Metinler. International Journal of Education and New Approaches, 5/1, 139-157. DOI:10.52974/jena.1133254
TDK (2005). Büyük Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Tunagür, M., & Kardaş, M. N. (2017). 2000 Yılı Sonrasında Yayımlanan Mustafa Kutlu’nun Hikayelerinde Değer Aktarımı. Turkish Studies, 12/14, 431-464
Türkben, T. (2019). Türkçe Ders Kitaplarındaki Metinlerin Ilettiği Değerler Açısından Incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7/3, 508-526. DOI:10.16916/aded.541659
Yenen Avcı, Y. (2016). Açık Öğretim Ortaokulu ile Örgün Eğitim Kurumlarında Okutulan Türkçe Ders Kitaplarının Karşılaştırılması. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 5/1, 153-160.
Yenen Avcı, Y. (2020). Açık Öğretim Ortaokulu 6, 7 ve 8. Sınıf Türkçe Ders Notlarında Noktalama Işaretleri. Açıköğretim Uygulamaları ve Araştırmaları Dergisi, 6/2, 91-113.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara : Seçkin Yayıncılık