“Ka-” Fiiline Gelen Üçüncü Sesin Anlam Özellikleri

Bu araştırmanın amacı, Türkçedeki ek kök ilişkisini anlam merkezli yaklaşım bağlamında ele alarak “ka-” fiiline gelen üçüncü seslerin anlam özellerini tespit etmektir. Araştırma nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışması deseniyle yapılmıştır. Araştırmanın verileri tarama yöntemiyle toplanmış olup karşılaştırma yoluyla sonuçlar elde edilmiştir. Araştırmada ele alınan örnekler, türetilen kelimelerin düşünce sistemindeki öncelik-sonralık ilişkilerini, yapım eklerinin dil mantığı içerisindeki yerini ve “ka-” fiiline gelen üçüncü ses örneklerinin anlam özelliklerini inceler. Bu çerçevede “birleştirmek ve bir araya getirmek” anlamına gelen “ka-” fiilinin aldığı üçüncü seslerle birlikte anlamının da değiştiği görülür. “ka-” fiiline gelen “b” sesi kelimeye bir şeyin içinde bir araya gelme, bir şeyin içinde karışma manası verirken, “l” sesi bir durumdan harekete geçerek yapma veya hareket halini gerçekleştirme ve yapma anlamı taşımaktadır. “t” sesi kelimeye üst üste birikmek ve tabakalaşmak manası verirken “p” sesi geldiğinde bir şeyin ya da bir yerin içinde bir araya gelme anlamı taşımaktadır. “r” sesi bir nesnenin farklı bir nesneyle karışması, harmanlanması anlamına gelirken “s” sesi farklı parçacıkların bir bütün halini ifade etmesi anlamını vermektedir. “y" sesi yavaş ve sakin bir durumdan şiddetlenerek değişen bir duruma geçme anlamı taşırken “ç” sesi bulunulan yerden bazı aşamaların art arda gelmesiyle uzaklaşma anlamına gelmektedir. Sonuç olarak kelime türetimlerinde tarihi bir anlam zemini üzerine yerleştirilen üçüncü seslerin kullanım alanları ve köke hangi amaçla birleştirildiklerinin önemi kelime türetimi ve dil incelemeleri için üst seviyededir.

Anahtar Kelimeler:

Anlam, yaklaşım, üçüncü ses, fiil kökleri, ek kök ilişkisi

Characteristics of The Following Third Sounds to The Preceeding Verb “Ka-”

The aim of this research is to determine the meaning characteristics of the following third sounds to the preceeding verb “ka-” by considering the suffix-root relation in Turkish through the meaning based approach. The research was carried out by a case study design of qualitative research methods. The data of the study were gathered by scanning method and the results were obtained by compare and comparison. In this study, the analyzed examples show prior- subsequent relations, the place of the derivations in language philosophy and the meaning characteristics of the sounds added to the verb “ka-”. Within this frame, the meaning of “ka-”, which means "to unite and assemble" differs in accordance with the following third sounds. While the verb “ka” followed by the sound “b” means coming together in one thing, the sound “l” added to ‘ka’ means making and carrying out the state of motion. If the verb ‘ka’ is followed by the sound “t” it means ‘accumulating in one thing or another’ when it is followed by the sound “p”, it means coming to the point of accumulating and stratifying. If it is followed by the sound “r” means mixing an object with a different object, blending, the following sound “s” means that different particles express a whole state. While the verb “ka” followed by the sound “y” means a change from a slow and calm to an extreme state, it means to move away from a place when it is followed by the sound “ç”. As a result, usages of third sounds in word derivation and historical meaning of words are important for word derivation and language studies.

Keywords:

Meaning, approach, third sound, verb roots, root-suffix relation,

PDF

___

Abdurrauf, F. (1927). Serf 5. Baskı, Semerkant. Açıkgöz, H. (1997). Tatarca- Türkçe Sözlük, İstanbul. Arat, R. R. (1979). Kutadgu Bilig, İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi. Atalay, B. (1986). Divanü Lûgat-it- Türk Dizini “Endeks”, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Avcı, Y. (2008). Yapım Eklerinin Anlam Merkezli Sınıflandırılmasına Dair, VI. Uluslararası Türk Dil Kurultayı, Ankara, Türkiye, 20-24 Ekim 2008, 458-464. Bulak, Ş. (2013). Türkçenin Sadeleştirilmesinde Yanlış Ek Kullanımı Veya Eklerin Yanlış Kullanılması, The Journal of Academic Social Science Studies, 6, 57-76. Büyükkantarcıoğlu, N. (2001). Türkçe Sözcük Biçimlenmesinde Düzlemler ve Türetmeler Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. Cilt:17/sayısal s. 81-94, Ankara. Caferoğlu, A. (1968). Eski Uygur Sözlüğü, İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi. Dilçin, C. (1991). Süheyl ü Nev- Bahar, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları. Emre, A. C. (1933). Türkçede Kelime Teşkili, Ankara: Başvekalet Müdevvenat Matbaası. Ergin, M. (2000). Türk Dil Bilgisi, İstanbul: Bayrak Yayınları. Ergin, M. (2004). Orhun Abideleri, İstanbul: Boğaziçi Yayınları. Şahin, H. (2006). Türkçe'de Ön Ek, Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7, 10, 65-75. Hacıeminoğlu, N. (1958). Kutb’un Husrev ü Şirin’i ve Dil Hususiyetleri, İstanbul: Edebiyat Fakültesi Matbaası. Hacıeminoğlu, N. (1991). Yapı Bakımından Fiiller, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. Hatiboğlu, V. (1981). Türkçenin Ekleri, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Karahan, L. (1994). Kıssa-i Yusuf, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Komisyon. (1881). Özbek Tilinin İzahlı Lugatı, Moskova. Komisyon. (1993). Başkurt Telenen Hüzlege, Rusya. Timurtaş, F. K. (1996). Diller ve Türkçemiz, İstanbul: Alfa Yayınları. Korkmaz, Z. (1995). Türk Dili Üzerine Araştırmalar, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Korkmaz, Z. (2003). Türkiye Türkçesi Grameri, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. TDK. (2017). (http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&view=btsErişim:25.5.2017) Toparlı, R ve Argunşah, M. (2008). Mu’înül- Mürîd, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Vardar, B. (1982). Dilbilimin Temel Kavram ve İlkeleri, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Yuhadin, K. K. (1988). Kırgız Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.