Çeviride kadın izi: feminist çeviri stratejileri

Dünya’da ve Türkiye’de feminist söylemin oluşumu ve gelişiminde edebî eserlerin ve çevirilerin önemli bir paya sahip olduğu düşünülür. Bu makalede Türkiye’de feminist söylemin gelişiminde etkili olduğu düşünülen feminist çeviri örneklerinde yer alan feminist çeviri stratejileri, Women’s Estate (1971) ve The Rights and Wrongs of Women (1976) başlıklı iki feminist eserin çevirilerinde yer alan yan metinler üzerinden ele alınacaktır. Bu bağlamda Juliet Mitchell tarafından yazılan Women’s Estate (1971) adlı eserin Türkiyedeki ilk kadın çeviri grubu Kadın Çevresi çevirmenleri Gülseli İnal, Gülnur Savran, Şirin Tekeli, Feraye Tınç, Şule Torun ve Yaprak Zihnioğlu tarafından yapılan Türkçe çevirisi Kadınlık Durumu (1985) ile Juliet Mitchell ve Ann Oakley tarafından derlenen The Rights and Wrongs of Women (1976) eserinin Fatmagül Berktay tarafından yapılan Türkçe çevirisi Kadın ve Eşitlik (1984, 1992, 1998)’de kullanılan feminist çeviri stratejileri irdelenecektir. Bu irdelemede Massardier-Kenney’in “Towards a Redefinition of Feminist Translation Practice” (1997) başlıklı makalesinde ortaya koyulan feminist çeviri stratejileri temel alınacaktır. Yapılan değerlendirme neticesinde bu eserlerin çevirmenlerince tercih edilen çeviri stratejilerinin Massardier-Kenney’in yukarıda adı geçen makalesinde yer alan feminist çeviri stratejileri ile benzer olduğu görülmüştür. Feminist söylemin gelişim aşamasında Batı edebiyatından Türkçeye kazandırılan bu eserlerde yer alan feminist çeviri stratejilerinin irdelenmesinin Türkiyedeki feminist harekete ve feminist çeviri pratiğine katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Feminist söylem, feminist çeviri, kadın çevirmenler, feminist çeviri stratejileri, çeviride kadın izi

Women's mark on translation: Feminist translation strategies

Literary texts and their translations have an important effect on creating and improving feminist discourse in Turkey and around the world. This article explores feminist translation strategies that exist in feminist translation examples which are thought to be effective in improving feminist discourse in Turkey through the paratexts existing in the translations of two feminist texts, Women’s Estate (1971) ve The Rights and Wrongs of Women (1976). With this aim, this article focuses on Women’s Estate (1971) by Juliet Mitchell and The Rights and Wrongs of Women (1976) by Juliet Mitchell and Ann Oakley, and their translations into Turkish: Kadınlık Durumu (1985) by Gülseli İnal, Gülnur Savran, Şirin Tekeli, Feraye Tınç, Şule Torun, Yaprak Zihnioğlu and Kadın ve Eşitlik (1984, 1992, 1998) by Fatmagül Berktay. The theoretical framework of this article will be mainly based on the article titled “Towards a Redefinition of Feminist Translation Practice” (1997), which was written by Massardier-Kenney. The feminist translation strategies used by the aforementioned translators overlap the feminist translation strategies, which have been introduced by Massardier-Kenney (1997). It is anticipated that the analysis of feminist translation strategies within the texts published in the development period of feminist discourse will make a contribution to the feminist movement and feminist translation practices in Turkey.

Keywords:

Feminist discourse, feminist translation, women translators, feminist translation strategies, women’s marks on translation,

PDF

___

Altuntaş, N. (2012). Feminen İslam, Küresel Çağda Alternatif Bir Kadın Kimliği İnşası. Ankara: Orion.
Ak, E. (2017). Doğu-batı ekseninde feminist çeviri. [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
Aktener, I. (2019). A case study of translator’s preface in Yok Edici. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (14), 439-453.
Appiah, K. A. (1993). Thick Translation, Callaloo, 16 (4), 808-19.
Bozkurt, S. (2014). Touched translations in Turkey: A Feminist translation approach. Moment Journal, 1(1), 104–124.
Çaha, Ö. (1996). Sivil Kadın: Türkiye’de Kadın ve Sivil Toplum, Ankara: Savaş Yayınevi.
Canlı, G.& Karadağ, A. B. (2019). William Faulkner’ın Sanctuary romanının Türkçede nasıl adlandırıldığı üzerine betimleyici bir çalışma. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi. 14: 454-468.
De Lotbiniere-Harwood, S. (1991). T'he Body Bilingual. Translation as a Rewriting in the Feminine, Quebec: Les editions du remue-ménage/ Women's Press.
Delabastita, D. (Ed.). (1993). European Shakespeares. Translating Shakespeare in the Romantic Age: Selected papers from the conference on Shakespeare Translation in the Romantic Age, Antwerp, 1990. John Benjamins Publishing.
Delisle, J. (1993). Traducteurs médiévaux, traductrices féministes: une même éthique de la traduction?. TTR, 6(1), 203-230.
Ergün, E. (2017). Translational beginnings and origin/izing stories: (Re)writing the history of the contemporary feminist movement in Turkey. In L. von Flotow, & F. Farahzad (Eds.). Translatingwomen: Different voices and new horizons (pp. 41-55). New York: Routledge.
Ergün, E. (2013a). Feminist translation and feminist socio-linguistics in dialogue: A multi-layered analysis of linguistic gender constructions in and across English and Turkish. Gender and Language, 7(1), 13-33.
Ergün, E. (2013b). Reconfiguring translation as intellectual activism: The Turkish feminist remaking of virgin: The untouched history. Trans-Scripts 3, 264-289.
Ergün, E. (2010). Bridging across feminist translation and sociolinguistics. Language and Linguistics Compass, 4(5), 307–318
Von Flotow, L. (1991). Feminist translation: contexts, practices and theories. TTR: traduction, terminologie, rédaction, 4(2), 69-84.
Freedman, E. B.(2002). No Turning Back: The History of Feminism and the Future of Women. New York: Ballantine Books.
Genette, G. (1997). Paratexts, Thresholds of Interpretation. Çev. J. E. Lewin. Cambridge CUP.
Göl, D. (2015). Türkiye’de 1980 dönemi feminist çeviri hareketinin kadın çalışmaları dizgesini oluşturmadaki rolü. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Gülal, T. (2015a). Haber çevirisine alternatif bir yaklaşım olarak feminist çeviri etkinliği [An alternative method: The activity of feminist translation for news translation]. Çeviribilim ve Uygulama Dergisi, 21, 77-102.
Gülal, T. (2015b). “Feminist çeviri” etkinliğine Jürgen Habermas’in iletişimsel eylem kurami odağında bir bakış. İ.Ü. Çeviribilim Dergisi, 9 (2015/1), 31-53
Hooks, B. (2012). Feminizm Herkes Içindir: Tutkulu Politika. Çev. Ece Aydın, Berna Kurt, Şirin Özgün, Aysel Yıldırım. Istanbul: bgst Yayınları.
Huffman, D. J. & Mann, S.A. (2005). The decentering of second wave feminism and the rise of the third wave. Science & Society 69: 56-91.
Karakuş, F., “1 Aralık 1978: Kadınca Dergisinin İlk Sayısı Çıktı”, (22.04.2019), https://catlakzemin.com/01-aralik-1978/
Koş, A. N. (2007). Analysis of the paratexts of Simone de Beauvoir’s works in Turkish. In A. Pym, & A. Perekrestenko (Eds.). Translation research projects I (pp. 59-68). Taragona: Intercultural Studies Group.
Massardier-Kenney, F. (1997). Towards a redefinition of feminist translation practice. The Translator, s. 3, ss. 55-69.
Mitchell, J. (1971). Woman’s Estate. New York: Penguin.
Mitchell, J. (1976). The Rights and Wrongs of Women. New York: Penguin.
Mitchell, J.& ve Oakley, A. (1984). Kadın ve Eşitlik. (Çev. Fatmagül Berktay). 1.bs. , Kaynak Yayınları.
Mitchell, J. (1985). Kadınlık Durumu. (Çev. Gülseli Inal, Gülnur Savran, Şirin Tekeli, Feraye Tınc, Şule Torun, Yaprak Zihnioglu). Istanbul: Kadın Çevresi Yayınları.
Mitchell, J. & Oakley, A. (1992). Kadın ve Eşitlik. (Çev. Fatmagül Berktay). 2.bs. , Pencere Yayınları.
Mitchell, J. & Oakley, A. (1998). Kadın ve Eşitlik. (Çev. Fatmagül Berktay). 3.bs. , Pencere Yayınları.
Oktar, L., & Kansu-Yetkiner, N. (2012). Different times, different themes in Lady Chatterley’s Lover: a diachronic critical discourse analysis of translator’s prefaces. Neohelicon, 39(2), 337-364.
Öner, S. (2018). Namus: “çeviri” olarak kadin. Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 8 (15), 110-118.
Öztürk, İ. (2017). Çeviride cinsiyet veya kadın perspektifinden çeviri. PESA Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3 (4), 134-149.
Öztürk Kasar, S. (2021). “Çevirmek, Anlamı Eğip Bükme Sanatı mıdır?”. ed. Didem Tuna& Mesut Kuleli. Söylem, Anlam ve Çeviri Üzerine Disiplinlerarası Tartışmalar/ Interdisciplinary Debates on Discourse, Meaning and Translation. Ankara: Anı Yayıncılık: 19-44.
Pirpir, Y. (2018). Feminist yayınevleri Ayizi ve Güldünya örnekleri ışığında Türkiye' de feminist çeviri yaklaşımlarına ve feminist çevirmen kimliğine genel bakış. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Rençberler, A. C. (2020) Woman issues from the perspective of feminist translation: Sylvia Plath and ‘‘Mothers’’. Folklor/Edebiyat, 27(106 Özel Ek), 311-328.
Saki Demirel, A& Tarakçıoğlu, A. Ö. (2019). Feminist translation practices in Turkey: The case of the feminist websites 5 Harfliler ve Çatlak Zemin. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (15), 295-312.
Saki Demirel, A. (2020). A sociological approach to feminist translation practices in Turkey: The case of feminist websites. [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Şengül, M. B. (2016). Kadın edebiyatı: bir varoluş mücadelesi. The Journal of Academic Social Science Studies, s. 44, ss. 203-211.
Şeren, P. (2019). Feministische translation am beispiel der Türkischen Ubersetzung von elfriede jelineks die liebhaberinnen.” [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Spivak, G. (1992). The politics of translation, in Michéle Barrett and Anna Philipps (eds). Destabilizing Theory: Contemporary Feminist Debate, Standford: Stanford University Press.
Tahir-Gürçağlar, Ş. (2002). What texts don’t tell: The uses of paratexts in translation research. Crosscultural transgressions. Research models in translation studies II: Historical and ideological issues, 44-60.
Taş, G. (2016). Feminizm üzerine genel bir değerlendirme: kavramsal analizi, tarihsel süreçleri ve dönüşümleri. Akademik Hassasiyetler. c: 3, s: 5, ss. 163-175.
Taş, S. (2015). Yan-metinsellik ve metinlerarasılık odağında yeniden çeviriler: iki distopik roman. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2015.
Taş, S. (2018). Kadın çevirmenlerin çeviri grupları ve kolektif çeviri çalışmaları aracılığıyla Türkçede feminist kadın yazarlar ve eserleri. Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, c: 8, s: 16, ss. 108-124
Taşgit, T. (2020). A post modern feminist approach to Alasdair Gray’s Poor Things and the analysis of the work in the context of feminist translation. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Tekeli, Ş., “Türkiye’de Kadın Hareketinin Tarihi”, (22.04.2019), http: //ka-der.org.tr/wp-content/uploads/2017/12/kadin-hareketinin-tarihi-sirin-tekeli.pdf
Tekten, B. (2019). A comparative study on the paratextual elements in the translations of Edgar Allan Poe’s short story compilations. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Töre, S. (2015). Translation and ıdeology: a study of paratexts of Turkish translations of the Kurdish Mesnevi Mem û Zin in the Republican period. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Boğaziçi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Tunç Yaşar, F. (2008). Osmanlı kadının eğitimine yönelik ilk süreli yayın: Terakki- i Muhadderat. Dem Dergisi, c:1, s: 3, ss. 98-105.
Venuti, L. (1992). Rethinking Translation. London: New York: Routledge.
Vinay, J. P., & Darbelnet, J. (1995). Comparative stylistics of French and English: A methodology for translation (Vol. 11). John Benjamins Publishing.
Yaman, B. (2016). “Erkek dergilerinde çeviri yoluyla aktarılan hegemonik erkek imgesinin yan metinler üzerinden incelenmesi. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2016.