Çeviri edincinden çevirmen edincine geçişte çevirmen adaylarının sorumlulukları ve çeviri eğitiminin bu sürece katkısı

Bu çalışma, çeviri eğitiminin ardından profesyonelleşmeyle daha da gelişen ve uygulamada çevirmen edinci kavramına dönüşen çevirmen edinci kavramına odaklanmaktadır. Bu amaçla önce “edinç” kelimesi farklı açılardan tanımlanmış ve terimin eş anlamlıları açıklanmıştır. Sonrasında, ilk olarak Noam Chomsky tarafından kullanılan dilsel edinç veya dil edinci kavramı tartışmaya açılmıştır. Çünkü çeviri edincinin temel bileşenlerinden biri de dil edincidir. Klasik yaklaşımların çeviriyi sadece dilbilimsel bir aktarım olarak ele aldığı zamanlarda, dil edincinin çeviri olgusunu açıklamada yeterli olduğu düşünülüyordu. Ve bu nedenle çeviri etkinliği Uygulamalı Dilbilimin bir alt dalı olarak ele alınıyordu. Ancak küreselleşen dünyada çeviri talebinin sürekli arttığı bir zamanda, dil olgusunun tek başına çeviriyi açıklamaya yeterli olmadığı açıktır. Erek kitlenin ekonomik, küresel, sosyal ve kültürel ihtiyaçlarını karşılamak için çeviri ediminde farklı edinçler de ele alınmaya başlamıştır. Bunlardan en önemlisi kültürel edinçtir/kültür edincidir. Çünkü çevirmen, Toury'nin öncül normları içerisinde yer alan, kaynak kültürü çok iyi bilmeden ve erek kültürün beklentilerini göz ardı ederek yeterli ve kabul edilebilir düzeyde çeviri yapamaz. Kültür kavramı, hem kaynak hem de erek okuyucu ile empati açısından gereklidir. Örneğin, bir sözcük, temel anlamı dışında birden fazla yan anlama sahip olabilir ve çeviriden beklenen, kelimenin en uzak yan anlamlarından biri olabilir. Bu bakımdan, sözcüğün çevirideki eşdeğerini bulmada kültürü tanımak önemlidir. Ayrıca günümüz yaklaşımlarında ve piyasa beklentileri açısından kültür edinci bile artık çeviri eylemini açıklamaya yetmemeye başlamıştır. Öyleyse, çeviri edincinin artık sadece dilsel ve kültürel edinç kavramlarıyla açıklanamayacağı iddia edilebilir. Çeviri sürecinde modern teknolojilerin zorunlu kullanımı gibi piyasa odaklı ihtiyaçların getirdiği yeni alt ediçler de çeviri edincinin önemli bileşenleri arasında yer almaya başlamıştır. Bir çevirmen tüm bunları nasıl elde edebilir? Öncelikle çeviri sürecini başarılı bir şekilde aşmak için çevirmenin konu alanında uzmanlık kazanmasının yanı sıra çeviri sürecine dair üst bakış açısına da sahip olması ve çeviri edincini açıklayan teorik altyapıyı içselleştirmesi gerekir. Bu, yol gösterici ve ilham verici iyi bir çeviri eğitimi ile mümkündür. Nitekim, çeviri eğitimi boyunca çeviri ödevleriyle sürekli desteklenen çeviri edincinin artırılmasına yönelik çevirmen adayları tarafından öğrenilen her türlü teorik bilgi ve bileşen, mezun olduktan sonra daha yoğun bir şekilde uygulamaya konulmaktadır. Bu durum çeviri edincinin mevcut sınırları aşmasına ve sonunda çevirmen edinci kavramına dönüşmesine katkı yapar. Bu açıdan, çeviri eğitmenleri tarafından çevirmen adayları için mevcut çeviri kuramları ve yaklaşımları arasından pratikte faydalı olabilecek bir çeviri pedagojisi benimsenmeli ve bu pedagoji, çeviri öğrencilerinin kendi kendine rehberlik eden bir model oluşturabilmelerini sağlayacak şekilde düzenlenmelidir. Bu sayede çeviri öğrencileri çeviri edimlerini geliştirebilirler. Son olarak, bu çalışmanın çevirmen adaylarının bildirimsel bilgilerini sonunda nasıl yordamsal hale getireceklerini göstermede de faydalı olacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Çeviri edimi, çeviri edinci, çevirmen edinci, dil edinci, kültürel edinç, kültür edinci, çeviride alt edinçler

Prospective translators' responsibilities in the transition from translation competence to translator competence and contributions of translation education in this process

This study focuses on the concept of translation competence, which develops further with professionalization following the translation education and evolves into the concept of translator competence in practice. For this purpose, the word “competence” was first defined from different perspectives and the synonyms of the term were explained. After that, the linguistic competence, used first by Noam Chomsky, was discussed. Because one of the main components of the translation competence is the linguistic competence. At a time when classical approaches dealt with translation as a mere linguistic transfer, the linguistic competence was considered sufficient to explain the translation. And the translation activity was, therefore, regarded as a sub-branch of Applied Linguistics. But at a time when the demand for translation has been constantly growing in a globalized world, it is obvious that the phenomenon of language alone is not enough to explain translation. In order to meet economic, global, social and cultural needs of the target audience, different competences have also begun to take part under the translation performance. The most important of these is by far the cultural competence. Because the translator cannot make an adequate and acceptable levels of translation, which are Toury's initial norms, without knowing the source culture very well and by ignoring the expectations of the target culture. The concept of culture is then necessary in terms of empathy with both the source and the target reader. For example, a word can have multiple connotations other than its denotative meaning and what is expected of translation may be one of the most distant connotative meanings of the word. In this respect, it is important to recognize the culture in finding a translation equivalent. In addition, in today's approaches and in terms of the market expectations, even the cultural competence has started to be not enough to explain the translation action. Then it can be asserted that translation competence can no longer be explained only by linguistic and cultural competences. New sub-competences brought by market driven needs like the increasing necessity of the use of modern technologies in the translation process have also begun to be among the important components of the translation competence. How can a translator gain all these? First of all, in order to successfully overcome the translation process, the translator as well as gaining an expertise in the subject area, must also have a meta perspective of the translation process and internalize the theoretical infrastructure that explains the translation competence. This is also possible with a good translation education which is guiding and inspiring. In fact, all kinds of theoretical knowledge and components learned by prospective translators towards enhancing translation competence which is constantly supported by translation assignments throughout the translation education are put into practice more intensively after graduation, allowing the translation competence to cross existing boundaries and to turn this concept into the translator competence at the end. In this case, a translation pedagogy which can be useful in practice among existing translation theories/approaches for prospective translators should be adopted, and this pedagogy should be organized in such a way as to enable translation students to be able to create a self-guiding model of education by translation instructors. In this way, translation students can develop their translation performance. Last but not least, it is thought that this study will also be useful to show how prospective translators will make their declarative information procedural at the end.

Keywords:

Translation performance, translation competence, translator competence, , linguistic competence, cultural competence, sub-competences in translation,

PDF

___

Akalın, Rahman (2016), “Akademik Çeviri Eğitimi Açısından Çeviri Edinci Kavramı ve İçerimleri”, Diyalog 2016/2: 56-65, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/276603, Access: 22.01.2021.
Chesterman, Andrew (2016), Memes of Translation The spread of ideas in translation theory Revised edition, John Benjamins Publishing, Amsterdam/Philadelphia. “Competence”, https://www.collinsdictionary.com/dictionary/english/competence Access: 01.12.2020.
Czulo, Oliver, “Aspects of a Primacy of Frame Model of Translation”, https://langsci-press.org/catalog/view/132/1053/917-1 Access 23.01.2020.
“Culture”, https://www2.palomar.edu/anthro/culture/glossary.htm Access: 12.12.2020
“Culture”, “Cultural Competence” https://www.seniorscouncil.net/uploads/files/Issues/Mobilizing_Action_Report/Glossary%20of%20Cross%20Cultural%20Terms.pdf Access: 12.12.2020.
“Declarative Knowledge”, https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/oi/authority.20110803095705926 Access: 05.11.2020.
Eruz, Sakine (2008), Akademik Çeviri Eğitimi: Çeviri Amaçlı Metin Çözümlemesi, Multilingual, İstanbul.
https://ec.europa.eu/info/sites/info/files/emt_competence_fwk_2017_en_web.pdf Access: 22.01.2021.
Eser, Oktay (2015), Çeviribilimde Edinç Araştırmaları, Anı.
Eraković, Borislava (2014), “Kompetencije prevodilaca sa engleskog jezika (uloga kooperativnog i kolaborativnog oblika nastave) [English-Serbian translator competence (and the role of cooperative and collaborative pedagogical approaches in its development)]”, The Interpreter and Translator Trainer, 8:2, 326-326.
Haldan, Aykut (2018), “Skopos Kuramı, Çeviri Edinci ve Çeviribilim Öğrencilerinin Teknoloji Kullanımları Üzerine Bir Değerlendirme”, Sinop Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 2(2):101-112.
Huangfu, Wei (2018), “Translation Competence and Market-oriented Translator Training in a Globalized World”, Advances in Social Sciences Research Journal – Vol.5, No.7, 136-141.
Kiraly, Don (2013), “Towards a View of Translator Competence as an Emergent Phenomenon: Thinking Outside the Box(es) in Translator Education”, New Prospects and Perspectives for Educating Language Mediators, (ed. Kiraly, Don/Silvia Hansen-Schirra/Karin Maksymski), 197-224, Narr Verlag.
Lehmann, Christian (2007), “Linguistic Competence: Theory and Empiry”, 39th Annual Meeting of the Societas Linguistica Europaea, Bremen, http://www.uni-erfurt.de/%0Bsprachwissenschaft/personal/lehmann/CL_Publ/%0Blanguage_competence.pdf%20, 1-42, Access: 10.01.2021
“Linguistic Competence”, https://www.uni-due.de/ELE/LinguisticGlossary.html Access: 10.05.2020.
O'hagan Minako and Ashworth David (2002), Translation-mediated Communication in a Digital World: Facing the Challenges of Globalization and Localization, Multilingual Matters.
“OCR”, https://anyline.com/news/what-is-ocr/ Access: 15.01.2021.
“Procedural Knowledge”, https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/oi/authority.20110803100347456 Access: 18.01.2021.
Pym, Anthony (2003), “Redefining Translation Competence in an Electronic Age. In Defence of a Minimalist Approach”, Meta Journal des traducteurs (Translators' Journal), Vol. 48, No 4., 481-497.
Pym, Anthony (2013), “Translation Skill-Sets in a Machine-Translation Age”, Meta: journal des traducteurs / Meta: Translators' Journal, vol. 58, ° 3, 2013, s. 487-503.
Pym, Anthony (2014), Exploring Translation Theories (Second Edition), Routledge, London and New York.
Reiss, Katharina and Vermeer Hans. J (1984/2013), Grundlegung einer allgemeinen Translationstheorie (translated by Christiane Nord, Towards a General Theory of Translational Action : Skopos Theory Explained, St. Jerome Publishing, Manchester.
Rothe-Neves, Rui (2007), "Notes on the Concept of "translator's Competence"", Quaderns. Rev. de trad, 14, 125-138.
“Sight Translation” https://www.massmedicalinterpreting.org/sites/massmedicalinterpreting.org/files/Sight%20Translation.pdf Access: 08.01.2021.
Stevens, Anthony R (1988), Transformational Generative Grammar: A Survey, https://apps.dtic.mil/dtic/tr/fulltext/u2/a196636.pdf Access: 04.01.2021.
Şahin, Şeyma ve Yalçın, Perihan (2019), “Evaluation of the Concept of Translation Competence in the Context of Self-efficacy”, International Journal of Languages’ Education and Teaching, Volume 7, Issue 4, p. 423-430.
Thunnissen, Lisa (2015), “Petra-E Meeting: The Framework and other models: comparison to PACTE and EMT”, https://petra-educationframework.eu/wp-content/uploads/sites/74/2016/09/PETRA-E-PACTE-and-EMT.pdf Access: 14.01.2021.
Yazar, Ulvican (2014), “Çeviribilim Bölümlerinde Verilen Derslerin, Özellikle Bilgi Teknolojileri Derslerinin, Çeviri Edinci Kazanılmasına Katkısı”, Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 12, 88-99.
Yazıcı, Mine (2007), Yazılı Çeviri Edinci, Multilingual, İstanbul.
Wu, Di, Jun Zhang Lawrence and Wei Lan (2019), “Developing Translator Competence: Understanding Trainers’ Beliefs and Training Practices”, The Interpreter and Translator Trainer, VOL. 13, NO. 3, 233–254.