“Cangar” ve “Köroğlu” Destanları Arasındaki Epik Benzerlikler

“Köroğlu”’ destanı ve Moğol kahramanlık destanlarından olan “Cangar” destanlarının ortaya çıktığı koşullar benzeştiğinden anlatılardaki karakterlerin özellikleri, motif, tema ve içerik, mitolojik hayal gücü ve olağanüstü unsurlar benzer ve ortak özellikler ihtiva etmektedir. Araştırmanın önemli bir yönü Moğol ve Türk halklarının zengin anlatı geleneklerinin incelenmesi ve kahramanların tarihsel mücadelesinin analizidir. Araştırmanın temel yöntemi analiz ve karşılaştırmalı analiz yöntemidir. Özgürlük, hak ve adalet mücadelesi her iki destanın ana temasıdır. Vatanın düşmanlardan korunması ve ülkenin savunulması destan kahramanları için yaşamın gayesi mertebesindedir. Kahramanların özgür bir yaşam için verdikleri mücadele her iki destanın temel motiflerindendir. Moğol destanında Cangar, Al Hongor, Sovar, Mingyan; “Köroğlu” destanında Deli Hasan, Ayvaz gibi kahramanlar yenilmez kahramanlardır. Halk edebiyatının ana öğelerinden biri olan mitlerin efsanelerdeki varlığı, tasvir edilen olaylarda efsanevi öğeler ve büyülü varlıklar, mitolojik dünya görüşünün izlerini yansıtmaktadır. “Cangar” destanında kahramanlar yeraltı dünyasının büyülü varlıkları ve onların efsanevi güçleriyle savaşmıştır. “Köroğlu” destanında da mistik bir dünya görüşünü ifade eden olaylar ve sihirli güçlere sahip karakterler vardır. Kahramanlık betimlemeleriyle zengin olan “Cangar” ve “Köroğlu” destanları halkın gelenek ve göreneklerinin, dünya görüşünün, millî ve manevi değerlerinin bir yansımasıdır.

Anahtar Kelimeler:

Moğol, Cangar, destan, Köroğlu, karşılaştırma

Epic similarities between “Koroglu” and “Jangar” folktales

The Mongolian heroic epic of “Jangar” and “Koroglu” have substantial number of common features in terms of their emergence, mythological imaginations and reflections, nature of characters and similar motives in their plots. The essential feature of the research work is studying epic traditions of Mongolian and Turkish nations and analysis of historical struggle of heros. The main method of study is the method of research and comparative analysis. Fighting over freedom and justice are of the essence for both epics. Defending motherland from outlanders has been turned into life ideal for the heros of epics. One of the main motives of both folktales is comprised of heroic struggle of characters over freedom. Jangar, Al Hongor, Sovar, Mingian from Mongolian epic and Koroglu, Dali Hasan, Eivaz from the epic of Koroglu are undefeatable heros portrayed in the epics. Existence of mythological elements in the epics as one of the main directions in folk literature, occasions that bear mythological elements and magic figures confirm the traces of mythological beliefs. Dark forces fight with mythological forces in the “Epic of Jangar” and events involving mythological views, magic creatures are frequently observed in the epic of “Koroglu”. ”Jangar” and “Koroglu” tales which are full of heroism scenes are manifestations of nationwide customs, vision and moral virtues.

Keywords:

Mongolian, “ Jangar ”, epic, “ Koroglu ”, comparison,

PDF

___

Alibeyzade E. (2005),“Avesta” Azərbaycan Halkının Manevi Kültür Tarihidir, Bakü, “Yurt”.
Altay Destanları ve Efsaneleri (2016), Bakü, “İlim ve İrfan”.
Azizhan T. (2015),“Köroğlu”nun Şiir Dili, Bakü, “İlim ve İrfan”.
Banarlı Nihat Sami (1998), Resimli Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul, Milli Egitim Basımevi.
Bayat Fuzuli (2009), Türk Destancılık Bağlamında Köroğlu Destanı,İstanbul, “Ötüken”.
Bergmann Benjamin (1804), Nomadischeunter den Kalmüken, Riga, s. 205-211
Beydili Celal (2007), Türk Mifolojik Kahramanlar Sistemi: Yapı ve Fonksyon (Monografi), Bakü, “Mütercim”.
Buyar Cengiz (2016),“Geçmişten Günümüze Cangar Destanı”. Notlar. Milli Folklor, yıl 28, sayı 109, s. 113-127
Caferli M. (2007), Destan Yaratıcılığı, Bakü, “İlim”............
Caferov N. (1998), Türk Dünyası: Kaos ve Kosmos. Makaleler Toplusu, Bakü, “Azerbaycan Üniversitesi”.
Cangar (2017), Moğolların Büyük Destanı, He Dexiu, Türkiye, “Canut”.
Cangar (2017), Çevirmen:Gurbanov B. Bakü, “Şur”............
“Cangar” ve Cangarşinaslık: Bibliyografi (2001) Hazırlayanlar: P.E. Alekseyeva, N.Ç. Bitkiyeva, Elista Yayınevi.
Çelebi Evliya (2010), Seyahatnâmesi (Çevirmenler: Yücel Dağlı, Seyit Ali Kahraman, İbrahim Sezgin), 5. Kitap 1. Cilt, Sayfa 14, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları.
Çufadar N. (2019), “Köroğlu Destanı'nda Atın Mitolojik Göstergeleri”. Rumeli Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, Ö5, Ağustos, s.215-226
Eposşinaslık: Problemler, Mülahazalar (2013), Hazırlayanlar: Gasımova F., Osmanova G., Bakü. “İlim ve İrfan ”.
Gurbanov B. (2017), Önsöz Yazarı. “Kalmık Halsının Kahramanlık Destanı Cangar`da Türk Kökenli Unsurlar”, Kredo, 16 Ağustos, s. 2-16.
İskendername (2004), Bakü, “Lider Neşriyatı”.........................
Jirmunski V. (2017), Halk Kahramanlık Eposu, Bakü, Azerbaycan Çeviri Merkezi.
Köroğlu (2005), Bakü. “Lider Neşriyyatı”.............................
Köroğlu. Paris Nüshası (2005), Bakü. “Şark Garp”..............
Meletinski E.M. (1963), Kahramanlık Destanının Menşei, İlk Hali ve Arkaik Meseleler, Moskova