Sırrı Girîdî’nin Rü’yetüllah Risâlesi İle Cürcânî’nin Şerhu’l-Mevâkıf’ındaki Rü’yetüllah Bahislerinin Karşılaştırılması

Bu çalışmada Osmanlı Dönemi âlimlerinden Sırrı Girîdî’nin Rüyetullah Risâlesi ve felsefî kelâmın önemli temsilcilerinden Cürcânî’nin Şerhu’l-Mevâkıf adlı eserindeki rü’yetullaha dair görüşlerinin eserlerinden hareketle mukayese edilmesi hedeflenmiştir. Rü’yetullah meselesini, tarihi süreç içerisinde Sümeniyye ile tartışmalar gerçekleştiren Cehm b. Safvan’ın itikâdî bir mesele olarak gündeme getirdiğini söylemek mümkündür. Sırrı Girîdî’nin konuya hasrettiği Rü’yetullah Risâlesi ile Cürcânî’nin Şerhu’l-Mevâkıf adlı eserlerinin mukayeseli bir tahlili çalışmanın ana eksenini oluşturmaktadır. Müellif bu risâlesini öncelikle Risâle’nin girişinde belirttiği gibi tercüme etmiş olduğu Şerhu’l-Akâid’e, Şerhu’l-Mevâkıf’tan naklen derc etmiş olduğu Beşinci Mersâd’ın Maksad-ı Evvel’ini bazı din kardeşlerinin isteği üzerine eklemeler yaparak veciz bir şekilde yeniden müstakil bir risâle olarak yazdığını ifade etmiştir. Çalışmada Sırrı Girîdî’nin dönemine kadar yazılan rü’yetullaha dair eserler içerisinden özellikle Cürcânî’nin Şerhu’l-Mevâkıf adlı eserindeki rü’yetullaha dair görüşleri ve yorumları incelenmiştir. Bu suretle söz konusu görüşler ile Girîdî’nin Rüyetullah Risâlesi’ndeki yorumlar karşılaştırılıp, Cürcânî’den farklı olarak yapmış olduğu tercih ve rü’yetullaha dair getirdiği farklı delilleri tespit etmenin yanı sıra Girîdî’nin bu risâlesinin tamamen telif bir risâle olup olmadığına dair tartışmalara katkı sağlamak çalışmanın amaçları arasındadır.

Anahtar Kelimeler:

Kelâm, Rü’yetullah, Sırrı Girîdî, Seyyid Şerif Cürcânî, Rüyetullah Risalesi, Şerhu’l-Mevâkıf.

A COMPARISON OF SIRRI GIRIDÎ'S RU'YET-ALLAH TREATISE AND RU'YET-ALLAH CHAPTERS IN JURJANI'S SHARH-AL-MAWAQIF

In this study, it is aimed to compare the views of Sirri Girīdī who is a scholar of the Ottoman Era, and the views of al-Jurjānī, one of the most important representatives of philosophical theology, about “Ruʾyat Allāh” (sight of God) in Sharh-al-Mawāqif, with reference to their works. For the first time in the historical process, the issue of Ruʾyat Allāh was brought to the agenda by Jahm b. Safwān. We see that it was handled by Safwān as a creed issue. The comparative analysis of Ruʾyat Allāh Epistle, which Sırrı Girīdī devoted to the subject and al-Jurjānī’s Sharh-al-Mawāqif constitute the main axis of the study. The author stated in the beginning of the Treatise (risalah) that he wrote the al-Maqsad al-Awwal of the Fifth Marsād -which he translated from Sharh-al-Mawāqif – as an independent treatise upon the request of his brothers in religion. The aim of the study is to examine the views and comments on Ruʾyat Allāh in al-Jurjānī's Sharh-al-Mawaqif which is among the works written on Ruʾyat Allāh until Sırrı Girīdī's period, by comparing them with Girīdī 's Ruʾyat Allāh Treatise, and to identify the interpretations he made differently from al-Jurjānī and different evidences he brought about the issue. Thus it is the purpose of the study to contribute the debates about whether Girīdī wrote a completely copyrighted treatise or not.

Keywords:

Kalam, Ru Sırrı Giridi, Giritli Sırrı Pasha, Sayyid Sharif Jurjani, Ru, Şerhu'l-Mevakıf, ,

PDF

___

Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmâil. el-Câmi’u’s-Ṣahîh. nşr. Mustafa Dib el-Buğâ. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1993.
Cansız, Hasan. Rü’yetullah Meselesi Çerçevesinde Kelam-Bilim İlişkisi. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2019.
Cürcânî, Seyyid Şerif. Şerhu’l-Mevâkıf, çev. Ömer Türker, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2015.
Cüveynî, İmâmü’l-Haremeyn. Kitabü’l İrşâd ilâ kavâtıʻi’l-edille fî usûli’l-İʻtikād. Thk. Esad Temîm, Beyrut: yy. 1996.
Çağrıcı, Mustafa. “Sirâceddîn el-Urmevî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2009, 37: 262-264.
Çakmak, Abdullah. Giritli Sırrı Paşa’nın Kelâmî Görüşleri. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2011.
Demir, Osman. “Kelâm-Bilim İlişkisi: Rü’yetullah Metinlerinde Optik”, Düzce Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9 (Özel sayı), 107-120. (2019): 107-120.
Ebu Hanîfe, Numan b. Sâbit. Fıkhu’l-ekber. İstanbul: Şamil Yayınevi, 2016.
el-Eş’arî, Ebû’l-Hasen. el-İbâne an usûli’d-diyâne. Beyrut: Dâru İbn Zeydûn, ty.
Girîdî, Sırrı. Rü’yetullah’a Dair Risâle. Rusçuk: Muhammed Şevket Bey Kütüphanesi, 1293/1875.
Işık, Harun- Serdar, Murat. Sistematik Kelâm I. Kayseri: Kimlik Yayınları, 2017.
Karaçavuş, Ahmet. Mektûbât-ı Sırrı Paşa. Trabzon: Serander Yayınevi, 2011.
Kur’ân-ı Kerîm ve Açıklamalı Meâli. haz. Hayrettin Karaman-Ali Özek- İbrahim Kâfi Dönmez-Mustafa Çağrıcı-Sadrettin Gümüş-Ali Turgut. Ankara: TDV Yayınları, 2015.
Mâtürîdî, Ebû Mansûr. Kitâbu’t-Tevhîd. trc. Bekir Topaloğlu. İstanbul: İSAM Yayınları, 2003.
Müslim, Ebu’l-Huseyn Müslim b. El-Haccâc. el-Câmi’u’s-Ṣahîh. Nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. İstanbul: Mektebetü’l-İslâmiyye, t.y.
Nesefî, Ebü’l-Muîn. Tebsıratü’l-Edille. Tenkidli Neşir Hüeyin Atay. Ankara: DİB Yayınları, 2004.
Pezdevî, Ebû’l-Yüsr. Ehl-i Sünnet Akaidi, trc. Şerafettin Gölcük. İstanbul: Kayıhan Yayınevi, 1998.
Râzî, Fahreddin. Tefsîrü Fahri’r-Râzî. Beyrut: Darü’l-Fikr, 1990.
Sebzevârî, Mevlâna Kemaleddin Hüseyn b. Ali-i Beyhaki. Kur’an-ı Kerim ve meali. Trc. İsmail Ferruh Efendi. Sdl. Süleyman Fahir. İstanbul: Bütün Kitabevi, 1959.
¬Yeşilyurt, Temel, “Rü’yetullah”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2008, 35: 311-314.
Yurdagür, Metin. Maverâünnehir’den Osmanlı Coğrafyasına Ünlü Türk Kelâmcıları. İstanbul: MÜİF Vakfı Yayınları, 2017.