Modern Boşnak Milli Kimliğinin Teşekkülünde Tarih Anlayışı ve Tarihyazımı Çalışmalarının Gelişimi

Modernleşme süreciyle birlikte toplumsal ve siyasi ayrışmaların merkezine yerleşen milli kimlikler, toplumdan topluma birbirinden oldukça farklı dönüşümlerin yaşanmasına sebebiyet vermektedir. Biz bu araştırmada, Boşnakların modernleşme süreci ile ilk tanıştığı 1850’lı yıllardan günümüze kadar, onların modern milli kimliklerinin teşekkülü açısından tarih anlayışları ve tarih yazımı çalışmalarında ne tür dönüşümlere uğradıklarını tespit etmeyi hedeflemekteyiz. Bu dönüşümleri takip ederken, dönemin resmi tarih anlatımı, eğitim politikaları ve tarih derslerinin müfredatları, söz konusu gelişimin çözümlenmesinde önemli birer unsur olarak karşımıza çıkacaktır. Bunların yanı sıra Boşnak tarihçilerin eserleri ve genel olarak Boşnakların kendini yerleştirdiği tarihsel bağlam da konumuz açısından önemli bir yere sahip bulunmaktadır. Bütün bu unsurlar, kapsamlı bir literatür taraması ve dokümantasyon metodu ile tespit edilmeye çalışılacaktır. Dolayısıyla biz bu çalışmada, genel olarak modern milli kimliklerin tarih yazımı çalışmaları ile bulunduğu ilişki mahiyetini ve özel olarak bu ilişkinin modern Boşnak milli kimliği örneğinde nasıl geliştiği konusunu araştırmaya çalışacağız.

Anahtar Kelimeler:

Boşnaklar, Modern Milli Kimlik, Tarih Yazımı, Tarih Anlayışı

Development of Historical Thought and Historiography in the Making of Modern Bosniak National Identity

At the very onset of the modernization era, national identities have been at the heart of social and political divide. The building of national identity has been distinctive and paramount to the fortune of every modern state. Our intent was to establish the continuous development of historical thought and historiography in the context of modern Bosniak national identity, following the first encounter with modernization, in the 1850’s, to present-day. A comprehensive literature review was conducted. Particular value has been allotted to official historical narratives, education policies and teaching curriculums. As will become apparent, the historical thought emulated in the works of Bosnian historians has been pivotal to the findings presented in this paper. Considering the afore-mentioned, our goal was to verify the close correlation between the shaping of national identity and the development of historiography, as well as the specific impact of that relationship on the molding of modern Bosniak national identity.

Keywords:

Bosniaks, Modern National Identity, Historiography, Historical Thought,

PDF

___

Agicic, Damir. “Bosna je…nasa! Mitovi i stereotipi o drzavnosti, nacionalnom i vjerskom identitetu te pripadnosti Bosne u novijim udzbenicima povijesti”. Historijski mitovi na Balkanu. ed. Husnija Kamberovic. Saraybosna: Institut za Istoriju, 2003, 139-160.
Alicic, Ahmed. Pokret za autonomiju Bosne: Od 1831. do 1832. Godine. Saraybosna: Orijentalni Institut, 1996.
Becirovic, Fikret. “Stoljetni demografski inzenjering nad Bosnjacima”. Znakovi Vremena 64 (2014), 141-160.
Bougarel, Xavier. “Od ‘Muslimana’ do ‘Bosnjaka’: Pitanje nacionalnog imena bosanskih muslimana”. Rasprave o nacionalnom identitetu Bosnjaka. ed. Husnija Kamberovic. Saraybosna: Institut za Istoriju, 2009, 117-136.
Burkic, Ajla. “Nas mali Orijent”. Godišnjak Bosnjacke Zajednice Kulture Preporod 1 (2014), 363-376.
Carvalho, Susana. “Introduction”. Nations And Their Histories: Constructions And Representations. ed. Susana Carvalho - François Gemenne. 1-3. Londra: Palgrave Macmillan, 2009.
Cubrilovic, Vasa. “Istorijski osnovi Republike Bosne i Hercogovine”. Prilozi Insituta za Istoriju 4 (1968), 23-42.
Dzaja, Srecko. “Bosanska povijesna stvarnost i njezini mitoloski odrazi”. Historijski mitovi na Balkanu. ed. Husnija Kamberovic. Saraybosna: Institut za Istoriju, 2003, 39-66.
Dzaja, Srecko. Konfesionalnost i Nacionalnost Bosne i Hercegovine: Predemancipacijski Period 1463-1804. çev. Ladislav Fisic. Saraybosna: Svjetlost, 1992.
Filandra, Sacir (ed.). Ekonomski Genocid Nad Bosanskim Muslimanima. Saraybosna: MAG, 1992.
Filandra, Sacir. Bosnjaci nakon Socijalizma: O bosnjackom identitetu u postjugoslavenskom dobu. Saraybosna: Bosnjacka Zajednica Kulture Preporod, 2011.
Filipovic, Ibrahim. Filipovici: Bosanska muslimanska porodica: Njen postanak, razvoj i uticaj u vremenu od 1574. do 1991. godine. Saraybosna, 1991.
Filipovic, Muhamed. Afera Agrokomerc i Smrt Hamdije Pozderca. Saraybosna: TDP, 2008.
Filipovic, Nedim. “Diskusija”. Prilozi Insituta za Istoriju 4 (1968), 559-590.
Güder, Süleyman. “Milliyetçilik Tartışmalarında Tarih ve Geçmişin Rolü: Eric J. Hobsbawm ve Anthony D. Smith’in Teorilerinin Karşılaştırmalı Analizi”. İnsan ve Toplum 6/2 (2016), 7-26.
Hadzihuseinovic, Salih. Povijest Bosne: Tarih-i Bosna. çev. Abdulah Polimac. Saraybosna: El-Kalem, 1999.
Hasanovic, Avdija. “Arebicka stampa o balkanskim ratovima”. Novi Muallim 74 (2018), 95-102.
Hobsbawm, Eric. 1780’den Günümüze Milletler ve Milliyetçilik: Program, Mit, Gerçeklik. çev. Osman Akınhay. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1993.
Hobsbawm, Eric. On History. New York: The New Press, 1998.
Hroch, Miroslav. “From National Movement to the Fully-Formed Nation: The Nation-building Process in Europe”. Mapping the Nation. ed. Gopal Balakrishnan. Londra: Verso-New Left Books, 1996, 78-97.
Husic, Mensur. “Ideoloska dimenzija obrazovanja u BiH: paradigma koja se obnavlja”. Zbornik Radova Pravnog Fakulteta u Tuzli 2 (2017), 162-176.
Imamovic, Enver. Korijeni Bosne i Bosanstva. Saraybosna: Medjunarodni Centar za Mir, 1995.
Imamovic, Mustafa. Historija Bosnjaka. Saraybosna: Bosnjacka Zajednica Kulture Preporod. 1997.
Imamovic, Mustafa. Knjige i Zbivanja. Saraybosna: Magistrat, 2008.
Jahic, Adnan. “O neuspjehu nacionaliziranja bosanskohercegovackih muslimana u monarhistickoj Jugoslaviji”. Facing The Past, Searching For The Future: The History of Yugoslavia in The 20th Century. Budapeşte: Sremska Kamenica 2010, 263-280.
Kamberovic, Husnija. “Bosnjaci 1968: Politicki kontekst priznanja nacionalnog identiteta”. Rasprave o nacionalnom identitetu Bosnjaka. ed. Husnija Kamberovic. Saraybosna: Institut za Istoriju, 2009, 59-82.
Kamberovic, Husnija. “Historicari kao nacionalni radnici i politizacija historiografske scene u Bosni i Hercegovini”. Ogledi o historiografiji i nacionalizmu u jugoistocnoj Evropi. ed. Amir Duranovic. Saraybosna: Udruzenje za Modernu Historiju, 2019, 149-170.
Kamberovic, Husnija. “Izmedju kriticke historiografije i ideoloskog revizionizma”. Revizija proslosti na prostorima bivse Jugoslavije. ed. Vera Katz. Saraybosna: Institut za Istorıju, 2007, 11-20.
Kamberovic, Husnija (ed.). Balkanski mitovi na Balkanu. Saraybosna: Institut za Istoriju, 2003.
Kamberovic, Husnija. “Turci i kmetovi: Mit o vlasnicima bosanske zemlje”. Historijski mitovi na balkanu. ed. Husnija Kamberovic. Saraybosna: Institut za Istoriju, 2003, 67-84.
Kamberovic, Husnija. Historiografija u Bosni i Hercegovini u sluzbi politike. Zagreb: Srednja Europa, 2012.
Kodric, Sanjin. “Utemeljenje moderne bosnjacke knjizevne historiografije: Od Mehmed Bega Kapetanovica Ljubusaka do dr. Safvet Beg Basagica. Pismo 13 (2015) 140-154.
Kvarne, Jon. “Da li je Bosni i Hercegovini potrebno stvaranje novih povijesnih mitova”. Historijski mitovi na Balkanu. ed. Husnija Kamberovic. Saraybosna: Institut za Istoriju, 2003, 85-108.
Lavic, Senadin. “Bosna i Bosnjaci: Ime, bice i identitetna historija”. Godisnjak Bosnjacke Zajednice Kulture Preporod 1 (2013), 254-274.
Maric, Krsta. “Nacionalizujmo Muslimane”, Srpska Rijec 62 (1924).
Muminovic, Rasim. “Knjiga Podsticanja i Opomene”, Sveske 28-29 (1990).
Özlem, Doğan. Siyaset, Bilim ve Tarih Bilinci. İstanbul: İnkılap Kitabevi, 1999.
Papic, Mitar. Skolstvo u Bosni i Hercegovini za vrijeme Austrougarske okupacije (1878-1918). Saraybosna: Veselin Maslesa, 1972.
Pasic, Ibrahim. Kulin i Prijesda: Dva imena Ilirskog porijekla u vladarskoj dinastiji Srednjovjekovne Bosne. Zenica: Društvo Historicara, 2006.
Peco, Asim. Obrazovanje i nacionalna emancipacija: iskustva Bosne i Hercegovine u 20. Stoljecu. Mostar: Univerzitet ’Dzemal Bijedić’ Nastavnicki Fakultet, 2005.
Pelidija, Enes. Banjalucki boj iz 1737: Uzroci i posljedice. Saraybosna: El-Kalem, 2003.
Redzic, Enver. Sto godina Muslimanske politike u tezama i kontroverzama istorijske nauke. Saraybosna: Akademija Nauika i Umjetnosti BiH, 2000.
Smith Anthony. Etho-symbolism and Nationalism: A Cultural Approach. Londra: Routledge, 2009.
Smith, Anthony. Nacionalizam i modernizam: kriticki pregled suvremenih teorija nacija i nacionalizma. çev. Mirjana Paic Jurinic. Zagreb: Politicka Misao, 2003.
Suceska, Avdo. “Istorijske osnove nacionalne posebnosti bosanskohercegovackih Muslimana”. Jugoslovenski Istorijski Casopis 4 (1969), 47-55.
Suceska, Avdo. “Neke specificnosti istorije Bosne pod Turcima”. Prilozi Insituta za Istoriju 4 (1968), 43-58.