İbn Teymiyye'nin Tevessül Anlayışına Eleştirel Bir Yaklaşım

Hem geçmişte hem de günümüzde üzerinde sünnet-bid’at tartışması yapılmış olan ve Müslümanlar arasında toplumsal olarak çokça yaygın olan meselelerden biri de insanların dua ederken başta Hz. Peygamber olmak üzere peygamberlerle, meleklerle veya salih insanlarla tevessül etmeleridir. Araştırmada konu, itikâdî açıdan değil sünnet-bid’at bağlamında ele alınacaktır. Tevessül kavramının sözlük anlamına ve Kur’an’daki kullanımına kısaca değinildikten sonra tevessül çeşitlerinden biri olan zikredilen şahıslarla tevessül etmenin bid’at olmayıp caiz olduğunu savunan bazı âlimlerin konuyla ilgili görüşlerine yer verilecektir. Daha sonra İbn Teymiyye’nin tevessül anlayışı, Kâidetün celîle fi’t-tevessüli ve’l-vesîle adlı eseri üzerinden eleştirel bir yaklaşımla irdelenip bir sonuca varılmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Tevessül, vesile, sünnet

A Critical Approach to Recourse / Taawassul Conception of Ibn Taymiyyah

Both in the past and the present, one of the issues that is in disagreement of sunnah-bid’ah and socially very common among Muslims is to get involved first and foremost the Prophet, prophets, angels and pious people when they pray. Scholars agree with the circumstance of the means as the names and attributes of Allah and the good deeds for praying is licit but they conflict about the ruling of recourse with pious people who are mentioned. According to many scholars, this kind of recourse is acceptable like the other types of it; however, some of the scholars consider that it is bid’ah. The subject of the research dealt with the context of sunnah-bid’ah not the creed aspect. After a brief explanation of the lexical meaning and the usage of the concept of recourse in the Quran, opinions of scholars who defend recourse with cited individuals as the one of recourse variety is licit not bid’ah was given. Then, the recourse conception of Ibn Taymiyyah was examined in terms of the work especially, Kaidatun Calila Fi’t- Tawassuli Wa’l-Wasila with a critical approach and discussed.

Keywords:

Hadith, Tawassul Wasila, Sunnah, Bid’ah,

PDF

___

Ahmed b. Hanbel. Müsned. 6 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
Akyüz, Hüseyin. “Ebû Reyye’nin Tevessül Hadisi Konusundaki Görüşlerinin Tahlili”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 11/3 (2011): 35-72.
Aynî, Ebû Muhammed Bedruddîn Mahmud b. Ahmed. Umdetü’l-kârî şerhu sahîhi’l-Buhârî. 12 Cilt. Beyrut: Dâru ihyai’t-türâsi’l-arabî, ts.
Ba’lî, Ebû Abdillah Bedruddîn Muhammed b. Ali b. Ahmed. Muhtasaru’l-fetâve’lmısrıyye li İbn Teymiyye. thk. Muhammed Hamid el-Fakî. Demam: Dâru İbni’lKayyim, 1406/1986.
Behûtî, Mansûr b. Yunus b. Salâhiddîn b. Hasan b. İdris el-Hanbelî. Dekâiku uli’n-nühâ li şerhi’l-müntekâ: Şerhu müntehe’l-irâdât. 3 Cilt. Kahire: Âlemü’lkütüb, 1414/1993.
Beyhakî, Ebû Bekir Ahmed b. Hüseyin b. Ali b. Musa. es-Sünenü’l-kübrâ. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-ma’rife, 1992.
Beyhakî. ed-Deav’atü’l-kebîr. thk. Bedr b. Abdillah el-Bedr. 2 Cilt. Kuveyt: Ğırâs li’nneşr ve’t-tevzî’, 2009.
Bezzâr, Ebû Bekir Ahmed b. Amr b. Abdilhâlık. el-Müsned: el-Bahru’z-zehhâr. thk. Mahfûzurrahmân. 18 Cilt. Medine: Mektebetü’l-ulûm ve’l-hikem, 1988-2009.
Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail b. İbrahim b. el-Muğîra. Sahîhu’l-Buhârî. 8 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
Bûsîrî, Ebu’l-Abbâs Şihâbuddîn Ahmed b. Ebî Bekir b. İsmail el-Kinânî. Misbâhu’zücâce fî zevâidi İbn Mâce. thk. Muhammed el-Müntekâ el-Küşnâvî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-arabiyye, 1403.
Bursevî, Ebul-Fidâ İsmail Hakkı b. Mustafa. Rûhu’l-beyân. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-fikr, ts.
Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş’as. Sünenü Ebî Dâvûd. 5 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
Elbânî, Muhammed Nâsıruddîn. et-Tevessülü: envâuhu ve ahkâmuh. Riyad: Mektebetü’l-ma’ârif, 1421/2001.
Elbânî. Silsiletü’l-ehâdîsi’d-daîfeti ve’l-mevzûa ve eseruhe’s-seyyi’ fi’l-ümme. 14 Cilt. Riyâd: Dâru’l-maârif, 1412/1992.
Fetennî, Muhammed Tahir b. Ali es-Sıddîkî. Tezkiratü’l-mevzûât. Mısır: İdâratü’ttıbâ’ati’l-münîriyye, 1343.
Güler, Zekeriya. “Vesile ve Tevessül Hadislerinin Kaynak Değeri (Tahric ve Değerlendirme)”. İLAM Araştırma Dergisi 2/1 (1997): 89-125.
Hâkim, Ebû Abdillah Muhammed b. Abdillah en-Nîsâbûrî. el-Müstedrek ale’s-sahîhayn. thk. Mustafa Abdulkadir Atâ. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1990.
İbn Abdilhâdî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed el-Hanbelî. es-Sârimu’l-münkî fi’rreddi ale’s-sübkî. thk. Akîl b. Muhammed b. Zeyd el-Muktırî el-Yemenî. Beyrut: Müessesetü’r-reyyân, 1424/2003.
İbn Arrâk, Nûruddîn Ali b. Muhammed b. Ali b. Abdurrahman el-Kinânî. Tenzîhu’ş-şerîati’l-merfû’a ani’l-ahbâri’ş-şenîati’l-mevzû’a. thk. Abdulvehhab Abdullatîf-Abdullah Muhammed es-Sıddîk el-Ğumârî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1399.
İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekir Abdullah b. Muhammed el-Kûfî. el-Kitâbu’l-el-Musannef fi’lehâdîs ve’l-âsâr. thk. Kemâl Yusuf el-Hût. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’t-tâc, 1989.
İbn Hacer, Ebu’l-Fadl Ahmed b. Ali b. Muhammed b. Ahmed el-Askalânî. Fethu’lbârî bi şerhi sahîhi’l-buhârî. thk. Muhibbuddîn el-Hatîb. 14 Cilt. Kahire: elMektebetü’s-selefiyye, 1407.
İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed b. Hibbân ed-Dârimî el-Büstî. Sahîhu İbn Hibbân. thk. Şuayb Arnavut. 18 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-risale, 1414/1937.
İbn Huzeyme, Ebû Bekir Muhammed b. İshak en-Nîsâbûrî. Sahîhu İbn Huzeyme. thk. Muhammed Mustafa el-A’zamî. 4 Cilt. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1992.
İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn Abdullah b. Ahmed b. Muhammed el-Cemâilî el-Makdisî el-Hanbelî. el-Muğnî. 10 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Kahire, 1388/1968.
İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd. Sünenü İbn Mâce. 2 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemâlüddîn Muhammed b. Mukerrem b. Ali el-Ensârî. Lisânu’l-arab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru sâdir, 1414.
İbn Mâze, Ebu’l-Meâlî Burhânüddîn Mahmud b. Ahmed b. Abdilaziz b. Ömer elBuhârî el-Hanefî. el-Muhîtu’l-burhânî fi’l-fıkhi’n-nu’mânî. thk. Abdulkerim Sâmî el-Cündî. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1424/2004.
İbn Müflih, Ebû Abdillah Şemsüddîn Muhammed b. Müflih b. Muhammed elMakdisî el-Hanbelî. el-Furû. thk. Abdullah b. Abdilmuhsin et-Türkî. 11 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1424/2003.
İbn Teymiyye, Ebu’l-Abbâs Takıyyüddîn Ahmed b. Abdilhalim b. Abdisselam elHarrânî. el-Fetâve’l-kübrâ. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1408/1987.
İbn Teymiyye. İktizâu’s-sırâtı’l-müstakîm li muhâlefeti ashâbi’l-cehîm. thk. Nâsır Abdulkerîm el-Akl. 2 Cilt. Beyrut: Dâru Âlemi’l-kütüb, 1419/1999.
İbn Teymiyye. Kâidetün celîle fi’t-tevessüli ve’l-vesîle. thk. Rabî’ b. Hâdî Umeyr elMedhalî. Acman: Mektebetü’l-furkân, 1422/2001.
İbn Teymiyye. Mecmû’u’l-fetâvâ. thk. Abdurrahman b. Muhammed b. Kâsım. 35 Cilt. Medine: Mucemme’u’l-Melik Fehd li tıbâ’ati’l-Mushafi’ş-şerîf, 1416/1995.
İbnü’l-Ca’d, Ebu’l-Hasan Ali b. Ca’d b. Ubeyd el-Bağdâdî el-Cevherî. el-Müsned. Thk. Âmir Ahmed Haydar. Beyrut: Müessesetü Nâdir, 1410/1990.
İbnü’l-Hâcc, Ebû Abdillah Muhammed b. Muhammed el-Abderî. el-Medhal. 4 Cilt. Kahire: Dâru’t-Türâs, ts.
İbnü’l-Hümâm, Kemâlüddîn Muhammed b. Abdilvâhid es-Sîvâsî. Fethu’l-kadîr. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-fikr, ts.
İbnü’s-Sünnî, Ahmed b. Muhammed b. İshak b. İbrahim b. Esbât ed-Dîneverî. Amelü’l-yevmi ve’l-leyle. thk. Kevser el-Bernî. Cidde: Dâru’l-kıble, ts.
Kâdî İyâd, Ebu’l-Fadl İyâd b. Musa b. İyâd el-Yahsubî. eş-Şifâ bi ta’rîfi hukûki’lMustafâ. thk. Amir el-Cezzâr. 2 Cilt. Kahire: Dâru’l-hadîs, 1425/2004.
Kastallânî, Ebu’l-Abbâs Şihâbuddîn Ahmed b. Muhammed b. Ebî Bekir. elMevâhibu’l-ledünniyye bi’l-minehi’l-muhammediyye. 3 Cilt. Kahire: el-Mektebetü’ttevfîkıyye, ts.
Kevserî, Muhammed Zâhid, Makâlâtu’l-Kevserî, Kahire: Mektebetü’t-Tevfîkıyye, ts.
Kurtubî, Ebû Abdillah Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekir. el-Câmi’ li ahkâmi’l-Kur’ân. thk. Ahmed el-Berdûnî-İbrahim Atfîş. 10 Cilt. Kahire: Dâru’lkütübi’l-mısrıyye, 1384/1964.
Merâkeşî, Ebû Abdillah Muhammed b. Musa b. Numan el-Müzâlî. Misbâhu’z-zalâm fi’l-müstağîsîn bi hayri’l-enâm. thk. Hüseyin Muhammed Ali Şükrî. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, ts.
Mirdâvî, Ebu’l-Hasan Alâuddîn Ali b. Süleyman ed-Dımaşkî. el-İnsâf fî ma’rifeti’rrâcih mine’l-hilâf. 12 Cilt. Beyrut: Dâru ihyâit’-türâsi’l-arabî, ts.
Mükâtil b. Süleyman b. Beşîr Ebu’l-Hasan el-Ezdî el-Belhî. Tefsîru Mükâtil b. Süleyman. thk. Abdullah Mahmud Şehhâte. 5 Cilt. Beyrut: Dâru ihyâi’t-türâs, 1423.
Müslim, Ebu’l-Hüseyin Müslim b. el-Haccâc. Sahîhu Müslim. 3. Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
Nesâî, Ebû Abdirrahman Ahmed b. Şuayb b. Ali el-Horasânî. es-Sünenü’l-kübrâ. thk. Hasan Abdulmün’im Şelebî. 12 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1421/2001.
Nesâî, Sünenü’n-Nesâî. 8 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
Nevevî, Ebû Zekeriyya Muhyiddîn Yahya b. Şeref. el-Ezkâr. thk. Abdulkadir Arnavut. Beyrut: Dâru’l-fikr, 1414/1994.
Sarıkaya, Berat. “İnsan Allah İletişimi ve Tevessül”. Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/5 (Ocak 2014): 114-136.
Suyutî, Ebu’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahman b. Ebî Bekir. el-Leâliü’l-masnû’a fi’lehâdîsi’l-mevdû’a. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, ts.
Sübkî, Takıyyüddîn Ali b. Abdilkâfî b. Ali eş-Şâfiî. Şifâu’s-sekâm fî ziyâreti hayri’lenâm. thk. Hüseyin Muhammed Ali Şükrî. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1971.
Şevkânî, Muhammed b. Ali. ed-Dürru’n-nezîd fî ihlâs-ı kelimeti’t-tevhîd. thk. Ebû Abdillah el-Halebî. Riyad: Dâru İbn Huzeyme, 1414.
Şevkânî. Tuhfetü’z-zâkirîn bi uddeti’l-hısni’l-hasîn min kelâmi seyyidi’l-mürselîn. Beyrut: Dâru’l-kalem, 1984.
Taberânî, Ebu’l-Kâsım Süleyman b. Ahmed, el-Mu’cemu’l-evsat. thk. Târık b. Ivadıllah b. Muhammed-Abdulmuhsin b. İbrahim el-Hüseynî. 10 Cilt. Kahire: Dâru’l-Haremeyn, ts.
Taberânî. el-Mu’cemu’l-kebîr. thk. Hamdî Abdulmecîd es-Silefî. 25 Cilt. Kahire: Mektebetü İbn Teymiyye, 1415/1994.
Taberânî. el-Mu’cemu’s-sağîr. thk. Muhammed Şekûr, 2 Cilt. Beyrut: el-Meketebü’lislâmî, 1405/1985.
Taberî. Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr b. Yezid b. Kesîr. Câmi’u’l-beyân fî te’vîli’l-Kur’ân. thk. Ahmed Muhammed Şakir. 24 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1420/2000.
Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa b. Sevra. Sünenü’t-Tirmizî. 5 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
Zebîdî, Ebu’l-Feyz Murtezâ Muhammed b. Muhammed b. Abdurrezzak. Tâcu’l-arûs min cevâhiri’l-kâmûs. thk. Ali Şeyrî. 40 Cilt. Beyrut: Dâru’l-hidâye, 1994.
Zürkânî, Ebû Abdillah Muhammed b. Abdilbâkî b. Yusuf b. Ahmed el-Mâlikî. Şerhu’z-Zürkânî ale’l- Mevâhibi’l-ledünniyye. 12 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’lilmiyye, 1417/1996.