(BİRİNCİ DÜNYA VE KURTULUŞ SAVAŞLARINDA KAZIM KARABEKİR KOMUTASINDAKİ TÜRK ORDUSUNUN MİLLÎ MÜCADELEYE VE KAFKAS CUMHURİYETLERİYLE BARIŞIN TESİSİNE KATKILARI)

Birinci Dünya Savaşı önemli ölçüde Osmanlı İmparatorluğunun parçalanmasıyla ilgiliydi. İtilâf Devletleri İngiltere ve Fransa, kendi alacakları hisseler dışında İstanbul’u, Boğazlar’ı, Doğu Karadeniz ve Doğu Anadolu’nun bir kısmını Rusya’ya önermişler, Yunanistan’a Ege kıyılarıyla İzmir’i vaat etmek yanında Anadolu’dan koparılacak topraklarda Ermeni ve Rum-Pontus Devletleri kurulmasını öngörmüşlerdi. İttifak Güçlerinin savaştan yenik çıkması üzerine imzalanan 30 Ekim 1918 Mondros Ateşkes ve 10 Ağustos 1920 Sevr Antlaşmaları bu gizli paylaşım anlaşmalarına resmiyet kazandırmış olmakla beraber Osmanlı Meclisinin onaylamayışı sebebiyle Sevr asla yürürlüğe girmemiştir. İşgal güçlerine ve teslimi kabul eden Osmanlı Hükûmetine karşı Millî Mücadele hareketinin Mustafa Kemal önderliğinde başlatıldığı Temmuz 1919 Erzurum Kongresinin İstanbul Hükûmeti ve İşgal Güçlerinin baskılarına rağmen başarıyla sonuçlanmasını sağlayan Kazım Karabekir Paşa komutasındaki Şark Cephesinin İstiklâl Harbinde özel bir yeri vardır. İşgal güçlerine kaybedilen toprakların ilk olarak Rusya ve Ermenistan’dan geri alınması ve komutasındaki askeri birliklerin Azerbaycan’a Rus-İngiliz-Ermeni saldırıları karşısında koruma sağlamış olması Karabekir’e halkın gönlünde “Şark Fatihi” ünvanını kazanmıştır. Karabekir’in Doğu Türkiye ve Kafkasya’daki askeri zaferleri, kendisinin Ermenistan, Gürcistan ve Azerbaycan ile yaptığı müzakereler sonrasında elde edilen ve mevcut sınırları belirleyen Gümrü ve Kars Barış Antlaşmalarının imzalanmasıyla nihai şekline kavuşmuştur.

CONTRIBUTIONS OF THE TURKISH EASTERN ARMY UNDER GENERAL KAZIM KARABEKİR’S COMMAND TO TURKISH NATIONAL RESISTANCE AND PEACE-MAKING WITH THE CAUCASIAN REPUBLICS AT WORLD WAR-I AND THE FOLLOWING TURKISH WAR OF LIBERATION

World War-I was considerably about the territorial partitioning ofthe Ottoman Empire. The Allied powers of Great Britain and France hadoffered, apart from their own shares, Istanbul, Turkish Straits of theDardanelles and Bosphorus, parts of the eastern Black Sea coast-line and ofEastern Anatolia to Russia, while promising Greece the Aegean coastincluding İzmir (Smyrnia), also planning the establishment of carved-outArmenian and Greek-Pontus states. The Mudros Armistice Treaty of 30October 1918 and the Sèvres Peace Treaty of 10 August 1920 officialised these secret arrangements upon the defeat of the Central Powers, whereas the OttomanParliament would never ratify the Sèvres Treaty, thereby rendering it defunct.The Turkish National Resistance against the occupying Powers and thesurrendering of the Istanbul Government was led by General Mustafa Kemal(Atatürk). However, the Eastern Front under General Kazım Karabekir’scommand deserves the credit for setting the stage at the Erzurum People’sCongress of July 1919 for the launching of the Resistance Movement underMustafa Kemal’s leadership in defiance of orders from the surrenderingIstanbul Government and against the Allied Governments. Karabekir’s militaryvictories leading to the retrieval of all eastern Anatolian territory from theoccupying Russian and Armenian forces as well as the protection his forcesextended to Azerbaijan against Russian-British-Armenian aggression wouldwin him the popular reputation as the “Savior of the East”. His militaryvictories in eastern Turkey and the Caucasus would be sealed by the peacetreaties of Gyumri and Kars which he negotiated with Armenia, Georgia, andAzerbaijan, drawing current borders.

___

  • Arslan, Ozan. Osmanlı’nın Son Zaferleri, 1918 Kafkas Harekâtı. İstanbul: Doğan Kitap, 2010.
  • Bal, Halil. Azerbaycan Cumhuriyeti’nin Kuruluş Mücadelesi ve Kafkas İslam Ordusu. İstanbul: İdil Yayıncılık, 2010.
  • Birinci Dünya Harbinde Kafkas Cephesi 3. Ordu Harekâtı. Ankara: Gnkur. Harp Tarihi Dairesi Başkanlığı, Gnkur. Basımevi, 1993.
  • Cengizer, Altay. Adil Hafızanın Işığında. İstanbul: Doğan Yayıncılık, 2014.
  • Çalışkan, Kerem. Alman Cihadı ve Ermeni Sürgünü. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2015.
  • Hüseyinzade, Lâtif. Aras Şahittir. Bakü: Nurlan, 2001.
  • Karabekir, Kâzım. Birinci Dünya Savaşı Anıları. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2011.
  • Karabekir, Kâzım. Günlükler (1906-1948). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2009.
  • Karabekir, Kâzım. Hayatım. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2007.
  • Karabekir, Kâzım. İstiklâl Harbimiz. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2008.
  • Kâzım Karabekir’in Kaleminden Doğu’nun Kurtuluşu. Erzurum: Erzurum Ticaret ve Sanayi Odası Araştırma Geliştirme Yardımlaşma Vakfı Yayınları No. 1, 1990.
  • Kurat, Akdes Nimet. Türkiye-Rusya (1798-1919). Ankara: Ankara Üniversitesi DTCF yayınları, 1970.
  • Mumcu, Uğur. Kâzım Karabekir Anlatıyor. Ankara: um:ag Vakfı Yayınları, 2006.
  • Taşkıran, Cemalettin. Milli Mücadelede Kâzım Karabekir Paşa. Ankara: Atatürk Araştırmalar Merkezi, 1999.
  • Tunçay, Mete. Türkiye’de Sol Akımlar. İstanbul: İletişim Yayınları, 2009.
  • Türk İstiklâl Harbi, C. 3, Doğu Cephesi (1919-1921). Ankara: Gnkur. Harp Tarihi Dairesi Başkanlığı, Gnkur. Basımevi, 1965.