Bir Mâniniz mi var?
Halk edebiyatımızın yaygın türlerinden biri olan mâniler halkın sözlü anlatım geleneğinde yaşayarak günümüze kadar ulaşmış anonim halk ürünleridir. Mânilerin güldürme, eğlendirme, duygu ve düşünceleri kolayca aktarma, kültürel ögeler barındırma gibi pek çok işlevinden söz edilebilir. Çalışmada mânilerin Türkçe eğitimindeki yeri incelenmiştir. Öncelikle 2017-2018 eğitim öğretim yılında okutulmak üzere hazırlanan Türkçe ders kitapları taranmış ve bu kitaplarda mânilere hiç yer verilmediği tespit edilmiştir. Mânilerin Türkçe derslerinde kullanımı ile ilgili öğretmen ve öğrencilere açık uçlu sorular sorulmuş, sorulara verilen cevaplara göre veriler analiz edilmiştir. Öğretmen ve öğrenciler Türkçe ders kitaplarında mânilerin kullanılması gerektiği konusunda fikir birliğine sahiptir ancak mevcut durumda mânilerin öğretmenler tarafından Türkçe derslerinde aktif şekilde kullanılmadığı ve okul kütüphanelerinde mâni kitaplarına gerekli şekilde yer verilmediği tespit edilmiştir. Öğrenciler mâniyi eğitim öğretim faaliyetlerinin dışında, kültürel yaşantı ya da medya araçları yoluyla tanımıştır. Öğretmen ve öğrencilerin görüşlerine göre mânilerin Türkçe derslerinde kullanılması dersleri eğlenceli hâle getirecek, şiir türü ve unsurlarının öğretimini kolaylaştıracak ve kültür aktarımı sağlayacaktır. Çalışma sonucunda mânilerin Türkçe eğitiminde daha fazla kullanılması gerektiği vurgulanmıştır
Do You Have a Mâni?
One of the common forms of our folk literature is the anonymous folk product manis The Mani, a kind of ballad that have reached until today by means of the oral expression tradition of the people. It can be said that manis have many functions such as laughing, entertaining, easily transferring feelings and thoughts, and hosting cultural elements. It is studied how the manis take place in the Turkish education in this research. First of all, Turkish textbooks prepared to be used during the academic year 2017-2018 were scanned and it was determined that there was no manis in these books. Open-ended questions were asked to the teachers and students about the use of the manis in Turkish lessons and the data were analyzed according to the answers given. Teachers and students have reached the consensus on the necessity of using the manis in Turkish textbooks. However, in the current situation it has been determined that the manis are not actively used by the teachers in the Turkish lessons and that the books containing the manis don’t exist in the school libraries as required. Apart from educational activities, students recognized the mani with cultural life or media tools. According to the opinions of the teachers and students, the use of the manis in the Turkish lessons will make the lessons enjoyable and will facilitate the teaching of the types and elements of the poetry and will be able to transfer culture. As a result of the study, it has been emphasized that the manis should be used more in Turkish education
___
- Aksan, D. (2005). Şiir dili ve Türk şiir dili. Ankara: Engin Yayınevi.
- Alçın, H. (2014). Mânilerde anonimliğin kaybolması ve yeni bir terim önerisi olarak mâni
yazma. Studies of The Ottoman Domain, 4(6), 15-23.
- Artun, E. (2007). Türk halk kültüründe mâni söyleme geleneği, mânilerin iletişim boyutu
ve işlevselliği, IV. Uluslararası Türk medeniyetlerinde sözlü kültür geleneği (Türk dünyasında
mâniler) sempozyumu bildirileri. Muğla: Fethiye Belediyesi Kültür Yayınları.
- Aşılıoğlu, B. (2008). Bilişsel öğrenmeler için eleştirel okumanın önemi ve onu geliştirme
yolları. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 10, 1-11.
- Aydın, N. (2015). Bir folklor gönüllüsü Ahmet Şükrü Esen ve defterlerindeki mâniler.
Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi (SÜTAD), 38, 213-226.
- Bağcı, H. (2010). İlköğretim 5. sınıf öğrencilerinin atasözleri ve deyimleri algılama düzeyi.
Türklük Bilimi AraştırmalarıDergisi, 17, 91-110.
- Batur, Z. ve Erkek, G. (2017a). İlk ve ortaokul Türkçe kitapları: atasözleri, International
Journal of Language Academy, 5(4), 19-32.
- Batur, Z. ve Erkek, G. (2017b). Kelime öğretiminde bir tabu. International Journal of
Language Academy. 5(2) ,Türkçenin Eğitimi-Öğretimi Özel Sayısı, 1-11.
- Bayat, N. (2012). Türkçe ders kitaplarında yer alan şiirlerin şiirbilim açısından görünümü
üstüne bir inceleme. Turkish Studies- International Periodical For The Languages, Literature
and History of Turkish or Turkic, 7(1), 325-344.
- Binbaşıoğlu, C. (1995). Özel öğretim yöntemleri. Ankara: Binbaşıoğlu Yayınevi
- Büyükokutan, A. (2007), Muğla yöresi alevi Türkmenlerinde mâni söyleme geleneği, Gazi
Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi Hacı Bektaş Veli Araştırma
Dergisi, 13(41), Bahar.
- Çiçek, M. ve Alcellat, N. (2014). İlköğretim Türkçe dersi kitaplarındaki Türkçe yanlışları
ve eksiklikler üzerine bir inceleme. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 2(4), 120-134.
- Demir, T. ve Özdemir, B. (2013). Türkçe eğitiminde Karagöz/gölge oyunları ile değer
öğretimi. Değerler Eğitimi Dergisi, 11(25), 57-89.
- Doğan, B. ve Gülüşen, A. (2011). Türkçe ders kitaplarındaki (6–8) metinlerin değerler
bakımından incelenmesi. Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2), 75-102.
- Esin, B. (2015). Dil eğitiminde bir araç olarak atasözü, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek
Kurumu Dergisi, 605-628.
- Filizok, R. (1983). Mânilerin tasnif problemi ve mânilerde değişmeyen unsurlar. Ege
Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 1(1), 165-175.
- Gönen, S. (2004). Konya mânilerinde geçen yerleşim birimlerinin adlarına bir bakış, Selçuk
Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi,16, 95-106.
- Gözükızıl, Ö. (2013). Çanakkale halk kültürü I (Nazım), Çanakkale On sekiz Mart
Üniversitesi Yayınları, 106, Ankara.
- Güftâ, H. ve Kan, M. O. (2011). İlköğretim 7. sınıf Türkçe ders kitabının dil ile ilgili kültür
ögeleri açısından incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,
8(15), 239-256.
- Güleç, İ. ve Demirtaş, T. (2012). İlköğretim 8. sınıf ana dili ders kitapları üzerine
karşılaştırmalı bir çalışma: Türkiye-Amerika Birleşik Devletleri Örneği. Sakarya University
Journal of Education, 2(1), 74-91.
- Halis, İ. (2002). Öğretim teknolojileri ve materyal geliştirme. Ankara: Nobel Yayınları
İyiyol, F. (2013). Anonim olmayan mâniler: dinî-tasavvufî Türk halk edebiyatı örnekleri,
Motif Akademi Halkbilimi Dergisi (Ocak-Haziran), Kıbrıs Özel Sayısı-I, 261-276
- Karataş, Z. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Manevi Temelli Sosyal
Hizmet Araştırmaları Dergisi, 1(1), 32-80.
- Kardaş, M. N. (2015). Orhun abidelerinin Türkçe öğretiminde değer aktarımı açısından
önemi: Kültigin Abidesi. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, Hüseyin Hüsnü Tekışık Özel
Sayısı, 1, 133-149.
- Kıncal, R. Y. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık
- Köktürk, Ş. (2006). Samsun mânilerinde sosyal temalar (Geçmişten Geleceğe Samsun). Samsun:
Samsun Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Eğitim Hizmetleri Daire Başkanlığı.
- Köse, N. (2008). Mânilerle ilgili bazı problemler ve öneriler, Uluslararası Sosyal Araştırmalar
Dergisi(The Journal of International Social Research), 1(2), 292-303.
- Kuru, M. (2006). Edirne ili Keşan ilçesi folkloründe gelenekler ve mâniler, (Yayımlanmamış
Yüksek Lisans Tezi), Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı
Anabilim Dalı, Edirne.
- Küçük, S. (1996). Türkçe öğretiminde metin seçimi ve önemi. Dil Dergisi, 43, 10-14.
- MEB (2018). Türkçe Dersi Öğretim Programı (1- 8. Sınıflar). Ankara: MEB.
- Oğuz, E. S. (2010). Türkiye’de kültür politikaları ve kütüphaneler1923-1980 (Yayımlanmamış
Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler EnstitüsüBilgi ve Belge Yönetimi
Anabilim Dalı, Ankara.
- Okuyan, H. Y. (2012). ilköğretim Türkçe ders kitaplarında bir kültür aktarımı aracı olarak
kalıp sözlerin kullanımı üzerine bir inceleme. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 162(2),
31-46.
- Ong, W. J. (2012). Sözlü ve yazılı kültür (Sözün teknolojileşmesi). İstanbul: Metis Yayınları.
- Oruçoğlu, S. (2003). İlköğretim II. kademe anadil eğitiminde lirik türün işlevi üzerinde bir
araştırma. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim
Bilimleri Enstitüsü.
- Ozil, Ş., Tapan, N. (1991). Türkiye’nin ders kitapları, ortaöğretim ders kitaplarına eleştirel bir
yaklaşım. İstanbul: Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği Yayınları.
- Öğüt-Eker, G. (2000). Bayburt mânilerinden hareketle iletişimde yüklendiği fonksiyonla
mâni söyleme geleneği. Millî Folklor, 44, 105-114.
- Özdemir, M. (2010). Nitel veri analizi: sosyal bilimlerde yöntembilim sorunsalı üzerine bir
çalışma.Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 323-343.
- Öztürk, R. (2003). Rumca-Türkçe mülemma mânitarzı söylenmiş şiirler üzerine (Prof. Dr.
Ahmet Bican Ercilasun'a armağan), SÜ Türkjiyat Araştırmaları Dergisi, 13, 235-249
- Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
Sezen, L. (2002). Yeşilırmak üzerine Tokat'tan derlenmiş mâniler, A.Ü. Türkiyat
Araştırmaları Dergisi, 19, 171-179.
- Şen, Ü. (2008). Altıncı sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin ilettiği değerler açısından
incelenmesi. Journal of International Social Research, 1(5), 763-779.
- Tanrıöğen, A. (2014). Bilimsel araştırma yöntemler. Ankara: Anı Yayıncılık.
- Temizkan, M. (2003). Mânilerimiz. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 15, 181-184.
- Thompson, W. M. (2002). The effect of character education on student behavior. Doctor
thesis in education, USA.
- Topçuoğlu, F. (2010). Türkiye ve İngiltere’de ilköğretim ikinci kademede kullanılan ana
dili öğretimi ders kitaplarındaki beceri alanlarının karşılaştırılması (Yayımlanmamış
Doktora Tezi), Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
- Ulusoy, K. ve Dilmaç, B. (2016). Değerler eğitimi. Ankara: Pegem Akademi,
Yalçın, S. (1994). Metinden öğrenme ilkelerine göre hazırlanan ders kitabının öğrenci erişisine
etkisi (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü,
Eğitim Programları ve Öğretim Bilim Dalı, Ankara.
- Yanpar Şahin, T. ve Yıldırım, S. (1999). Öğretim teknolojileri ve materyal geliştirme, Ankara:
Anı Yayıncılık
- Yardımcı, M. (1999). Türk halk bilimi ve edebiyat araştırmaları. Ankara: Ürün Yayınları.
- Yelden, A. M. (2007). Erzurum merkez köyleri mânilerinin derlenmesi ve genel olarak
değerlendirilmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Teknik Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul
- Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin
Yayıncılık
- Yılmaz, B. (2009). Türkiye'de kültür politikası ve kütüphane. Ankara: Türk Kütüphaneciler
Derneği Ankara Şubesi.
- Zaripova-Çetin, Ç. (2016). Kazan Tatarlarında ve Türkiye Türkler’indе mektup konulu
mâniler, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20 (3), 927-946.