Üç Sufi Tabakat Kitabının Mukayesesi: Nefehâtü'l-Üns, Nesâyimü'l-Mahabbe ve Fütûhu'l-Mücâhidîn

Öz: Câmî’nin Nefehâtü’l-Üns min Hadarâti’l-Kuds’ü, Türk edebiyatında etkisi en büyük olan sufi tabakat kitabıdır. İlk Türkçe sufi tabakat kitabı Nevâî’nin Nesâyimü’l-Mahabbe min Şemâ’imi’l-Fütüvve’sidir. Bu eser, Câmî’nin Nefehâtü’l-Üns’ünün ilaveli tercümesidir. Yine Anadolu’da yazılan ilk Türkçe sufi tabakat kitabı Lâmiî’nin Fütûhu’l-Mücâhidîn li-Tervîhi Kulûbi’l-Müşâhidîn adlı eseridir. Bu eser de Câmî’nin eserinin eklemeler yapılarak genişletilmiş tercümesidir. Nevâî ve Lâmiî, Hint ve coğrafyalarında yaşamış ve Câmî’nin eserinde olmayan sufileri de eserlerine eklemişlerdir. Böylece XVI. yüzyıl İslam coğrafyasının ortak bir sufi tabakat kitabı oluşmuştur. Çalışmamız, bu üç eserin mukaddimesinin ve hangi sufilerden bahsetmiş olduklarının mukayesesini içerecektir. Böylece hangi müellifin esere ne gibi katkılarda bulunduğu ortaya çıkmış olacak ve sufilerin bu kitaplar arasındaki dağılımı gösterilmiş olacaktır. Anahtar Kelimler: Tabakat, biyografi, Câmî, Nevâî, LâmiîAbstract: Cami’s Nefehatu’l-Uns min Hadarati’l-Kuds is a sufi biography book which has a predominant influence in Turkish literature. The first Turkish sufi biography book is Nevai’s  Nesayimü’l-Mahabbe min Şema’imi’l-Futuvve. Nevai’s book is the added translation of the Cami’s Nefehatu’l-Uns. Also the first Turkish sufi biography book written in Anatolia is the Lamii’s Futuhu’l-Mucahidin li-Tervihi Kulubi’l-Muşahidin. Lamii’s book is also the added translation of the Cami’s Nefehatu’l-Uns. Nevai and Lamii added to their books sufies from Indian and Turkish peninsulas who weren’t existing in the Cami’s book. In this way a common sufi biography book of Islamic world came into existence in the 16th century.Our work includes comparison of the three books’ introduction part, as well as a comparison of the sufies was depicted. In this way, the contributions of the authors to the book and the distribution of the sufies among the books will be found.Key words: Sufi biographic book, biography, Cami, Nevai, Lamii
Anahtar Kelimeler:

Tabakat, biyografi, Câmî, Nevâî

___

  • Durmuş, İ vd. (2010). “Tabakat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, c. 39, İstanbul: TDV Yayınları, 288-301.
  • Eraslan, K. (1996). Alî-şîr Nevâyî, Nesâyimü’l-Mahabbe min Şemâymi’l-Fütüvve, I Metin. Ankara: TDK Yayınları.
  • Fayda, M. (1999). “İbn Sa’d”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, c. 20, İstanbul: TDV Yayınları, 294-297.
  • Feridüddîn Attâr (2012). Evliya Tezkireleri. çev. Süleyman Uludağ. İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.
  • Jâmî. Nafahât al-Uns min Hadarât al-Kuds, HathiTrust Digital Library. Erişim 6 Eylül 2017: https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015079128768.
  • Karaca, S. Lami’î Çelebi, Fütûhu’l-Mücâhidîn li-Tervîhi Kulûbi’l-Müşâhidîn (Terceme-i Nefehâtü’l-Üns): İnceleme, Tenkitli Metin, Sözlük, Dizin. Devam Eden Doktora Tezi, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi, Rize. Lâmiî Çelebi (1270/1854).
  • Fütûhu’l-Mücâhidîn li-Tervîhi Kulûbi’l-Müşâhidîn. Dârü’l-Tıbâatü’l-Âmire, İstanbul.
  • Lâmiî Çelebi. Fütûhu’l-Müşâhidîn li-Tervîhi Kulûbi’l-Mücâhidîn. Mili Kütüphane, 06 Mil Yz. A 9035.
  • Lâmiî Çelebi. Fütuhu’l-Mücahidin li-Tervih Kulub el-Müşahidin. İnebey Yazma ve Basma Eserler Kütüphanesi, UC1727.
  • Lâmiî Çelebi. Kitâb-ı Tercüme-i Dîbâce-i Nefehâtü’l-Üns min Hadarâti’l-Kuds. Topkapı Sarayı Müzesi Yazma Eserler Kütüphanesi, H. 1311.
  • Nureddin Abdurrahman b. Ahmed Câmî. Nefahat el-Üns Tercümesi. çev. Lâmiî Çelebi, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, OE Yz 0093.
  • Nureddin Abdurrahman b. Ahmed el-Câmî. Nefahâtü’l-Üns min Hazarâti’l-Kuds. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Bel_Yz_K_1140.
  • Uludağ, S. (2006). “Nefehâtü’l-Üns”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. 32, İstanbul, 521, 522.