Zorunlu Arabuluculuğun Adalete Erişim Hakkı Çerçevesinde İrdelenmesi

Alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemi (ADR) olan arabuluculuk tarafların üçüncü bir kişinin yardımıyla uyuşmazlıklarını çözümlemeye çalıştıkları bir süreç anlamına gelmektedir. Bu itibarla zorunlu arabuluculuk kavramı arabuluculukla bağdaşmaz görünmektedir; zira tarafların prosedüre katılımlarının gönüllü olması zorunludur. Ancak sürece başlamak ile süreçte kalmak arasında fark olduğu ileri sürülmüştür. Buna göre tarafları arabuluculuğa zorlamak onları sulh olmaya zorlamak anlamına gelmemektedir. Zorunlu arabuluculuk mahkemede dava açmak için gerekli bir şart olarak yani dava şartı arabuluculuk olarak gerçekleşebilir. İkinci görünüm şekli, mahkemenin yönlendirmesiyle gerçekleşen zorunlu arabuluculuktur. Burada hâkime tarafların rızasına bakmadan onları arabuluculuğa gönderme yetkisi verilmiştir. Üçüncü olarak zorunlu-benzeri olarak ifade edilebilecek bir yöntemle arabuluculuğa zorlama sağlanabilir; zira bu yöntemde mahkeme öncesinde arabuluculuğa gitmeyen taraf yargılama giderlerini ödemeye mahkûm edilir. Bu makalede Avrupa İnsan Hakları ve Temel Özgürlükler Sözleşmesi m. 6 ve 13’de anlamını bulan yargısal koruma prensibini bünyesinde barındıran adalete erişim hakkı çerçevesinde zorunlu arabuluculuk irdelenmektedir.

Anahtar Kelimeler:

ADR, arabuluculuk, Zorunlu arabuluculuk, Adalete erişim, Yargısal koruma

The Review of Mandatory Mediation in Terms of the Right of Access to Justice

Mediation as a method of ADR (alternative dispute resolutions) is a process whereby parties attempt to solve their disputes with the assistant of a third person. Therefore, it seems strange to call something “mandatory mediation” because it requires for parties’ voluntary participation during the process. However, it is argued that there is a distinction between voluntariness into and within the process. Thus, that coercing parties to attempt mediation is not necessarily tantamount to enforcing settlement. Mandatory mediation may appear as a condition for the admissibility of an action before courts. The second type of mandatory mediation appears as court-referred mediation that gives judges power to refer parties’ mediation regardless of their consent. The third is described as quasi-compulsory because it is indirectly compelled through adverse cost orders if not undertaken prior to commercing proceeding. This paper reviews mandatory mediation in terms of access to justice which is constituted by the principle of judicial protection enshrined in Art 6 and 13 of the European Convention for the Protection of Human Rights and Fundamental Freedoms.

Keywords:

ADR, Mediation, Mandatory mediation, Access to justice, Judicial protection,

PDF

___

Altavilla R, ‘Relazione Mediazione’ İstanbul Barosu’nun 29.03.2019 tarihli Mukayeseli Hukukta Dava Şartı Arabuluculuk başlıklı Panelinde sunulan bildiri.
Altay A, ‘Alman Hukukunda Ticari Uyuşmazlıklarda Arabuluculuk’ İstanbul Barosu’nun 29.03.2019 tarihli Mukayeseli Hukukta Dava Şartı Arabuluculuk başlıklı Panelinde sunulan bildiri.
Cutolo D and Shalaby MA, ‘Mandatory Mediation and the Right to Court Proceedings’ (2010) 5 Disp. Resol. Int’l. 131.
Dhawan V, ‘Commercial Mediation in the AUAE and the Laws Concerning Mediation’ (2019) (6) Uncourt 38.
Dress T, ‘International Commercial Mediation and Conciliation’(1988) 10 (3) Loy. L.A. Int’l&Comp.L.J. 569.
Erkan M, Arabuluculuk ve Singapur Sözleşmesi, (1st edn, On İki Levha Yayıncılık 2020).
Failinger MA, ‘Parallel Justice: Creating Causes of Action for Mandatory Mediation’ (2015) Revista Forumul Judecatoritor 60.
Hanks M, ‘Perspectives on Mandatory Mediation’ (2012) 35 (3) U.N.S.W.L.J. 929.
Herbert W, de Palo G, Baker AV and Anthimos A, ‘International Commercial Mediation’ (2011) 45 (1) Int’l Law. 111.
Ignat CFA, ‘Mediation Clause in Commercial Contracts (The Advantages of Mediation Clauses in Commercial Contracts)’ (2013) 2 (1) Persp. Bus.L.J 113.
Kaya K, ‘Singapur Sözleşmesi ve Uluslararası Ticari Arabuluculuk Sonucunda Ortaya Çıkan Sulh Anlaşmalarının Tanınması ve İcrası Meselesi’ (2019) 25 (2) M.Ü.H.F Hukuk Araştırmaları Dergisi (Prof. Dr. Ferit Hakan Baykal Armağanı) 979-1008.
Koçyiğit İ and Bulur A, Ticari Uyuşmazlıklarda Dava Şartı Arabuluculuk (1st edn, Hukuk İşleri Genel Müdürlüğü Arabuluculuk Daire Başkanlığı Yayını 2019).
Lenz C, ‘A Comparison of the Implementation of the EU-Mediation Directive (2008/52/EC) in the Member States and Switzerland’ (2013) 3 Y.B. on Int’l. Arb. 347.
Marzocco AM and Nino M, ‘The EU Directive on Mediation in Civil and Commercial Matters and the Principle of Effective Judicial Protection’ (2012) 19 (2) LexET Scientia Int’l.J.105.
Özel S, ‘Arabuluculuk Sonucunda Yapılan Milletlerarası Sulh Anlaşmaları Hakkında Birleşmiş Milletler Sözleşmesi: Singapur Konvansiyonu’ (2019) 25 (2) M.Ü.H.F Hukuk Araştırmaları Dergisi (Prof. Dr. Ferit Hakan Baykal Armağanı) 1190-1210.
Report on the Implementation of Directive 2008/52/EC of the Parliament and of the Council of 21 May 2008 on certain aspects of mediation in civil and commercial matters (the Mediation Directive) (2016/2066 (INI)) 27.06.2017 A8-0238/2017.
Roth M and Stegner M, ‘Mediation in Avustria’ (2013) 3 Y.B. ON. INT’L. ARB. 367.
Strong SI, ‘Beyond International Commercial Arbitration? The Promise of International Commercial Mediation’ (2014) 45 WASH UJ&Pol’y. 11.
Sussman E, ‘The Singapore Convention the Enforcement and Recognition of International Mediated Settlement Agreements’ (2018) (3) ICC Dispute Resolution Bulletin 42.
Şanlı C, Uluslararası Ticari Akitlerin Hazırlanması ve Uyuşmazlıkların Çözüm Yolları (7th edn, Beta 2019).
Vettori S, ‘Mandatory Mediation: An Obstacle to Access to Justice?’ (2015) 15 (2) Afr. Hum.Rts. L.J. 355.