Yargı Etiği

Etik, insanın gerek bireysel yaşamında gerek toplumsal yaşam bakımından uyması gereken önemli kavramlardan birisidir. Ahlâk kavramı ile ilişkisi konusunda genellikle kabul edildiği üzere ahlâk kuralları, “olan”ı; etik kuralları ise, “olması gereken”i anlatır. Etik kavramı, günümüzde “meslek etiği” şeklinde giderek canlanan, tartışılan ve derinleşen bir konu haline gelmiştir. Bu bağlamda etik, “adalete uygun karar verme” işlevi çerçevesinde, hâkimlik mesleğiyle de yakından ilgilidir. Diğer mesleklerde olduğu gibi hâkimlerin de görevlerini belli etik ilkeler çerçevesinde yerine getirmesi zorunludur. Etik ilkelerin neler olduğu veya olması gerektiği konusunda, millî ve milletlerarası çeşitli düzenlemeler yapılmıştır ve bu hususta yeni yeni gelişmeler yaşanmaktadır. Yargı etiğinin temel ilkelerinin başında, hâkimin dışardan gelecek etki ve baskılar altıda kalmamasını ifade eden “bağımsızlık ilkesi” ile doğrudan doğruya hâkimin bizzat kendisinden/içinden gelen kişisel eğilimlere yenilmemesi anlamına gelen “tarafsızlık ilkesi” gelir. Anılan ilkeler, adil yargılanma hakkının da gereklerindendir. Bu iki temel etik ilkenin yanı sıra hâkimin görevini, bireylerin mahkemeye ve aslında yargı işlevini yerine getiren Devlet’e karşı duydukları güven duygusunu zedelemeyecek şekilde, kanunların gösterdiği esas ve usuller çerçevesinde, doğru bir biçimde, dürüstlük kurallarına da uyarak yerine getirmesi şarttır. Hâkim, yargılamayı davanın tarafları ve davadaki diğer ilgililer arasında ırk, renk, cinsiyet, ulusal köken, sosyal ve ekonomik statü gibi hususları tümüyle göz ardı ederek evrensel eşitlik kurallarına göre yürütmelidir. Bütün bunların gerçekleştirilebilmesi; bilgi, akıl, deneyim, insana ve doğaya sevgi/saygı duygularıyla bezenmiş olma gibi yüksek değerlere sahip olan ve özetle hâkimlik mesleğinin gerektirdiği ehil ve liyakatli kimselerin hâkim olarak seçilmesine bağlı hususlardır. Elinizdeki makale, mahkemelerin verdikleri kararların adaletli olmasının asgari araçlarından olan yargı etiği kurallarının önemi ve bu konuda Türkiye’de kabul edilen yeni yargı etiği kuralları hakkında bilgi verilmesi ve bunların değerlendirilmesi amacıyla kaleme alınmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Etik, Yargı etiği, Adalet, Mahkeme, Hâkim, Savcı, Adil Yargılanma Hakkı, Mahkemelerin Bağımsızlığı, Mecelle, Bengalor Yargı Etiği Kuralları, Türk Yargı Etiği Bildirgesi, Birleşmiş Milletler Yargıda Şeffaflığa İlişkin İstanbul Bildirgesi

Judicial Ethics

Ethics are a key ingredient in any social contract. Society is either civil or barbarous depending upon the presence of ethics in individual, commercial, and social spheres. While moral rules express the law in force; ethical rules, on the other hand, express the ideal law (lex ferenda).The concept of professional ethics is increasingly relevant, profound, and popular in today’s judiciary structure. In this context, ethics are closely related to judicature within the framework of “making decisions in accordance with justice.” As in other professions, judges are obliged to fulfill their duties within the framework of certain ethical principles. Various national and international regulations have been established regarding such principles. The two key precepts of judicial ethics are the “principle of independence,” where the judge is not influenced by external pressures, and the “principle of impartiality (neutrality),” where the judge does not succumb to personal inclinations and biases. These principles form the basis of a person’s right to a fair trial. Beyond these two fundamental ethical principles, judges must conduct their duties in accordance with the principle of good faith and within the framework of other rules and legal procedures. For example, judges should conduct legal proceedings in accordance with the universal rules of equality. Their decisions should not be affected by race, color, gender, national origin, or socio-economic status of the parties involved in the case. Accomplishing this ideal depends on the quality of the election system, appointing judges with high values including knowledge, intelligence, experience, affection, and respect for all people and nature. These qualities constitute the core requirements of the judge’s profession, defining competency in the role. This article was written for the purpose of clarifying and evaluating the importance of judicial ethics and fairness in Turkish courts.

Keywords:

Ethics, Judicial ethics, Justice, the court, Judge, Prosecutor, Right to a Fair Trial, Independence of Courts, Mecelle, Bangalore Rules of Judicial Ethics, Turkish Declaration of Judicial Ethics, United Nations Istanbul Declaration on Transparency in the Judicial Process,

PDF

___

“Ethic”, Webster’s Third New International Dictionary of The English Language (Unabridged, 1993).
“Yargıtay Etik, Şeffaflık ve Güven Projesi” Etik İlkeler Çalıştayı, 12-16 Mayıs 2017 Antalya (Yargıtay yayını, basım yeri ve tarihi yok).
Adugit Y, ‘İntikam: Adaletin Estetiği’ (2007)1 Sanat ve Tasarım 11,32.
Akcan R, Hâkimin Vasıfları (Babil 2013).
Akın İ and Akın T, Yargı Etiği (2nd edn, Ankara Barosu Başkanlığı 2014).
Akta A, ‘Komüniteryan Etik’ (2002) 6(1-4) Atatürk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 3,16.
Aslan N, İslâm Hukukunda Yargılama Etiği ve İlkeleri (2nd edn, Karahan 2014).
Ateşoğlu G, ‘Etik Hukuk İlişkisinde Adalet ve Özgürlük’ (2019)2 HFSA Hukuk Felsefesi ve Sosyolojisi Arkivi
Avcı M, Mecelle’ye Göre Hâkimlik Etiği (Uluslararası Yargı Etiği Sempozyumu -International Symposium On Judicial Ethics 2017).
Aydemir Y, Edebiyat Aynasında Yargı Etiği (Uluslararası Yargı Etiği Sempozyumu -International Symposium On Judicial Ethics 2017).
Aydın İ and Saldırım M, Yargıtay Cumhuriyet Savcıları Etik Davranış İlkeleri Eğitimi Kolaylaştırıcı El Kitabı (2019).
Aydın İ and Saldırım M, Yargıtay Personeli Etik Davranış İlkeleri Eğitimi Kolaylaştırıcı El Kitabı (2019).
Aydın İ and Saldırım M, Yargıtay Yargı Etiği İlkeleri Eğitimi Katılımcı El Kitabı (2019).
Aydın İ and Saldırım M, Yargıtay Yargı Etiği İlkeleri Eğitimi Kolaylaştırıcı El Kitabı (2019).
Bağdemir A, ‘“Adalet Mülkün Temelidir” Özdeyişi Üzerine’ (2009)3 Turkish Studies for Languages Literature and History of Turkish or Turkic 283,296.
Cevizci A, Etik – Ahlak Felsefesi (2nd edn, Say 2014).
Çetiner S, Yargı Etiği (Yargı Erki ve Değerler) (2nd edn, Seçkin 2016).
Ekici KM, Meslek Etiği (3rd edn, Savaş 2013).
Erem F, Meslek Kuralları Şerh (TBB Yayınları 1977).
Ethik, Wahrig Deutshes Wörterbuch (1997).
Felman F, Etik Nedir (Ferit Burak Aydar tr, 2nd edn, Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi 2013).
Gönül Balkır Z, ‘Adalet Estetiği’ (2014) 72(1) İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 61,72.
Gönül Balkır Z, ‘Hukuk ve Adalet Estetiği Üzerine Bir Deneme’ (2012) 23 HSFA Hukuk Felsefesi ve Sosyolojisi Arkivi 44,60.
Heller A, Bir Ahlak Kuramı (Abdullah Yılmaz, Koray Tütüncü, Ertürk Demirel trs, 1st edn, Ayrıntı Yayınları 2006).
İnceoğlu S, Âdil Yargılanma Hakkı ve Yargı Etiği (Şen Matbaası 2007).
İnceoğlu S, Devlette Etikten Etik Devlete: Yargıda Etik (TÜSİAD Yayınları 2012).
İnceoğlu S, Yargı Bağımsızlığı ve Yargıya Güven Ekseninde Yargıcın Davranış İlkeleri (Beta 2008).
Jandarma Genel Komutanlığı, Jandarma Etiği, Meslek Ahlâkı (Jandarma Okullar Komutanlığı 2001).
Kant I, Ethica Etik Üzerine Dersler (Oğuz Özüğül tr, 2nd edn, Pencere Yayınları 2007).
Kılınç A, Osmanlı Devleti’nde Hâkimlerin Uyması Gereken Etik İlkeleri: Hâkimin Adabı (Uluslararası Yargı Etiği Sempozyumu -International Symposium On Judicial Ethics 2017).
Kolçak M, Meslek Etiği, (4th edn, Ekin Basım 2016).
Kuçuradi I, Etik (Türkiye Felsefe Kurumu 2015).
MacIntyre A, Homerik Çağdan Yirminci Yüzyıla Ethik’in Kısa Tarihi (Hakkı Hünler, Solmaz Zelyüt Hünler trs, 1st edn, Paradigma 2001).
Muğla Üniversitesi “Felsefe Günleri” 9-12 Ekim 2003 “Adalet” Sempozyumu Bildirileri 225,234.
Ökçesiz H, Adli Yargıda Yolsuzluk Araştırması (İstanbul Barosu Yayınları 2001).
Özlem D, Ahlak Felsefesi (2nd edn, Notos 2014).
Robert LP, Ethique:Grand Format, Dictionaire de la Langue Française (1993).
Tuncay AC, Hukuksal Etik (Legal Ethics) Ders Notları (2nd edn, Beta 2015).
Ulutaş A and Atabey ÖS, Ulusal ve Uluslararası Boyutlarıyla Yargı Etiği, Ulusal Düzenlemeler Uluslararası Düzenleme ve İlkeler Yargı Kararları (On İki Levha 2011).
UNODC United Nations Office on Drugs and Crime, Commentary on the Bengalore Principles of Judicial Conduct (basım yeri ve tarihi yok)
Yargıtay Etik, Şeffaflık ve Güven Projesi Açılış Sempozyumu, 13-14 Nisan 2017 Antalya (Yargıtay yayını, basım yeri ve tarihi yok).
Yıldırım G and Kadıoğlu S, ‘Etik ve Tıp Etiği Temel Kavramlar’ (2007) 29(2) Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 75,84.
Yıldırımer Ş, ‘İslâm Hukukunda Yargıç Etiği’ (2012) VII Şarkiyat İlmi Araştırmaları Dergisi 33,50.
Yılmaz E, Adalet “İnsana Yakışan Anlayış” (Savaş 2020).
Yılmaz E, Medeni Usul Hukukunda Islah (5th edn, Yetkin 2014).
Yüksel C, Devlette Etik, Dünyada ve Türkiyede Kamu Yönetiminde Etik, Yasal Altyapı ve Uluslararası Uygulamalar (Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi 2010).
‘Hekimlik Meslek Etiği Kuralları’ < https://www.ttb.org.tr/>.
‘Meslek Kuralları’ < https://www.barobirlik.org.tr>
TÜRMOB Web Sitesi )
TMMOB Web Sitesi .
TÜRSAB Web Sitesi < https://www.tursab.org.tr>
Kamu Görevlileri Etik Kurumu Web Sitesi < https://etik.gov.tr>
Hâkimler ve Savcılar Kurulu Web Sitesi < https://www.hsk.gov.tr>.
Yargıtay Web Sitesi