Burcu Arkan, Kerime Bademli, Zekiye Çetinkaya Duman

Sağlık Çalışanlarının Ruhsal Hastalıklara Yönelik Tutumları: Son 10 Yılda Türkiye\\\\\\\'de Yapılan Çalışmalar

Ruh sağlığında belirgin bozukluğu olan insanlar toplum içerisinde çoğunlukla farklı olduklarını konuşma ve hareketleri ile ortaya koyarken, bu farklılık toplumda onlarla ilgili bazı tutumların oluşmasına neden olmaktadır. İçinde yaşadığı toplumun bir üyesi olan sağlık çalışanlarının psikiyatri hastalarına karşı tutumları olumsuz olabilmektedir. Sağlık hizmeti veren ve toplum içinde sağlık konusunda "danışman" ve "model" işlevi gören sağlık çalışanlarının hastaları dışlayıcı ve damgalayıcı yaklaşımları bu hastaların tedavi için başvurmalarını engelleyici bir rol oynamaktadır. Bu nedenle günümüzde yapılan tutum araştırmaları sağlık çalışanlarının tutumlarını belirlemeye yönelmiştir. Yapılan çalışmaların büyük bir çoğunluğu psikiyatri hekimlerinin, pratisyen hekimlerinin, psikiyatri dışı uzman hekimlerinin ve tıp fakültesi öğrencilerinin ve çok az çalışma da hemşireler ve hemşirelik öğrencilerinin tutumlarını incelemeye odaklanmıştır. Bu değerlendirme ile Türkiye'de hemşire ve hemşirelik öğrencilerinin de yer aldığı sağlık çalışanlarının psikiyatri hastalarına ve hastalıklarına yönelik tutumları konusunda son 10 yılda yapılmış olan araştırmalar gözden geçirilerek, konu ile ilgili bilinenleri ve farklılıkları ortaya koymak amaçlanmıştır. Yapılan araştırmalar öğrencilerin ve kurumlarda çalışan sağlık çalışanlarının psikiyatri hastalarına ve hastalıklarına yönelik tutumun son 10 yılda değişiklik göstermediğini, hala reddedici ve dışlayıcı olduğunu göstermiştir. Bu nedenle ülkemizdeki tıp ve hemşirelik eğitiminde ruhsal hastalıklara yönelik olumsuz tutumları azaltmaya yönelik konu içeriklerinin tüm eğitim yıllarına ve mezuniyet sonrası eğitimlerde de sürekliliğine yönelik müfredat içerikleri düzenlenmelidir. Ayrıca ruhsal hastalıklara yönelik tutumları etkileyen faktörlerin daha kapsamlı bir biçimde tekrar gözden geçirilmesi, özel eğitim ve araştırma programlarının oluşturulmalıdır.

Attitudes of Health Professionals towards Mental Disorders: Studies in Turkey during the Last Decade

People with mental disorders often manifest their extraordinary characters through their speech and behavior, which in turn creates reactionary attitudes in society. In the same manner, health professionals, as members of the society, can express negative attitudes towards psychiatry patients. Since they provide health services and serve as "consultants" and "role models" for the well-being of people, their discriminating and stigmatizing attitudes may also preclude the involvement of these patients in medical care. Therefore, attitude researches today primarily focus on to analyze the attitudes of health professionals. While a majority of the studies include psychiatrists, general practitioners, specialists and medical students, only a limited number of studies refer to staff nurses and nursing students. The review of literature in this study, therefore, was limited with the researches carried out in the last decade. The aim of this study was to analyze the attitude researches focused on the attitudes of health professionals, especially those of nursing and nursing students in Turkey, and to clarify the similarities and differences with relevant studies. The results of the review illustrated that the attitudes of health professionals towards psychiatry patients and psychiatric disorders have not changed for the last ten years and remained fundamentally discriminating and refusing. The medical curricula in Turkey should be redesigned so as to raise awareness in the course contents of medicine and nursing schools against the negative attitudes during both undergraduate and postgraduate education. Moreover, a more inclusive review of the factors that may have influenced the attitudes towards mental illnesses should be carried out and specially designed education and research programs should be implemented.

Keywords:

stigmatization, social stigma, attitude perspective, discrimination, health professionals,

PDF

___

Taşkın EO. Damgalama, ayrımcılık ve ruhsal hastalık. Psikiyatri Psikoloji Psikofarmakoloji Dergisi 2004; 12(Ek 3):5-12.

Soygür H, Özalp DE. Şizofreni ve damgalanma sorunu. Türkiye Klinikleri Dahili Tıp Bilimleri Psikiyatri Dergisi 2005; 1(12):74-80.

Raingruber, B. Client and provider perspectives regarding the stigma of and nonstigmatizing interventions for depression. Arch Psychiatr Nurs 2002; 16:201-204.

Özyiğit EŞ, Savaş HA, Ersoy MA, Yüce S, Tutkun H, Sertbaş G. Hemşirelerin ve hemşirelik öğrencilerinin şizofreniye ilişkin tutumları. Yeni Symposium 2004; 42:105-112.

World Health Organization. World Health Report (2002). http:// www.who.int/ whr/2002/en/ whr02_en.pdf (Nisan 2010’da ulaşıldı).

Çam O, Bilge A. Ruh hastalığına yönelik inanç ve tutumlar Anadolu Psikiyatri Dergisi 2007; 8:215-223.

Bilge A, Çam O. Toplum ruh sağlığı hizmetlerinde rehabilitasyon ve hemşirelik. Sağlık ve Toplum Dergisi 2002; 12:33-37.

Taşkın EO, Şen FS, Aydemir Ö, Demet MM, Özmen E, İçelli İ. Türkiye'de kırsal bir bölgede yaşayan halkın şizofreniye ilişkin tutumları. Turk Psikiyatri Derg 2002; 13:205-214.

Dickerson FB, Sommerville J, Origoni AE, Ringel NB, Parente F. Experiences of stigma among outpatients with schizophrenia. Schizophr Bull 2002; 28:143-155.

Yüksel EG, Taşkın EO. Türkiye’de hekimler ve tıp fakültesi öğrencilerinin ruhsal hastalıklara yönelik tutum ve bilgileri. Anadolu Psikiyatri Dergisi 2005; 6:113-121.

Eşsizoğlu A, Arısoy Ö. Hemşirelerin depresyona ve depresyon hastalarına karşı tu- tumları: karşılaştırmalı bir çalışma. Dicle Tıp Dergisi 2008; 35:167-176.

Saillard EK. Ruhsal hastalara yönelik damgalamaya ilişkin psikiyatrist görüşleri ve öneriler. Turk Psikiyatri Derg 2010; 21:14-24.

Genişol E, Yargıç İ, Saka Ö, Sivri F, Güleryüz Ş, Işıl G ve ark. Tıp öğrencilerinde alkol kullanımı ile ilgili önyargı ve tutumları. Bağımlılık Dergisi 2003; 4:53-56.

Öncü B, Zadravec T, Zavasnik A, Grad O, Sayıl I. Psikiyatri uzmanlarının intihara yönelik tutumları: Türkiye ve Slovenya'nın karşılaştırılması. Kriz Dergisi 2005; 13(3):1-8.

Taşkın EO, Özmen D, Özmen E, Demet MM. Sağlık yüksekokulu öğrencilerinin şizofreni ile ilgili tutumları. Nöropsikiyatri Arşivi 2003; 40(1-2):5-12.

Özmen E, Ögel K, Sağduyu A, Tamar D, Boratav C, Aker T. Psikiyatri dışı uzman hekimlerin ruhsal bozukluklar konusunda bilgi ve tutumları. Anadolu Psikiyatri Dergisi 2003; 4:5-12.

Özmen E, Taşkın EO, Özmen D, Demet MM. Hangi etiket daha damgalayıcı: Ruh- sal hastalık mı? Akıl hastalığı mı? Turk Psikiyatri Derg 2004; 15: 47-55.

Birdoğan SY, Berksun EO. Tıp fakültesi 1. sınıf ve 6. sınıf öğrencilerinde psikiyatrik hastaya yönelik tutumlar. Kriz Dergisi 2002; 10(2):1-7.

Bağ B, Ekinci M. Sağlık personelinin ruhsal sorunları olan bireylere yönelik tutumla- rının araştırılması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi 2005; 3(11):107-127.

Bağ B, Ekinci M. Ruhsal sorunlu bireylere yönelik toplum tutumları ölçeğinin (RSTTÖ) Türk toplumunda geçerlilik ve güvenirliğinin değerlendirilmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi 2006; 5(15): 63-83.

Sarı Ö, Arkar H, Aklın T. Influence of psychiatric label attached to a normal case on attitudes towards mental illness. Yeni Symposium 2005; 43:28-32.

Çam O, Pektaş İ., Bilge A. Ebe/Hemşirelere verilen ruh sağlığı ve hastalıkları eğitimi- nin ruhsal hastalıklara yaklaşımlarına iletişim becerilerine ve iş doyumlarına etkileri- nin araştırılması. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2007; 10(3):7- 15.

Bilge A. Ruhsal hastalığa yönelik inançlar ölçeği geçerlilik ve güvenirlik çalışması (Doktora Tezi). İzmir, Ege Üniversitesi, 2006.

Yanık M, Şimşek Z, Katı M, Nebioğlu M. Tıp fakültesi öğrencilerinin şizofreniye karşı tutumları ve psikiyatri eğitiminin etkisi. Yeni Symposium 2003; 41:194-199.

Kayahan M. Hemşirelik öğrencilerinin şizofreniye karsı tutumları ve psikiyatri eğiti- minin etkisi. Harran Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 2009; 6:27-34.

Akdede BBK, Alptekin K, Topkaya ŞÖ, Belkız B, Nazlı E, Özsin E ve ark. Gençlerde şizofreniyi damgalama düzeyi. Yeni Symposium 2004; 42:113-117.

İkiısık H. Tıp fakültesi öğrencelerinde şizofreniye yönelik damgalamanın (stigmatizasyonun) değerlendirilmesi: niteliksel bir çalışma (Yüksek Lisans Tezi). İs- tanbul, Marmara Üniversitesi, 2008.

Yıldız M, Önder ME, Tural Ü, Balta Hİ, Koçalım N. Birinci basamak sağlık hizmet- lerinde çalışan pratisyen hekimlerin psikotik bozukluklar ve tedavisine yönelik tutum- ları. Turk Psikiyatri Derg 2003; 14:106-115.

Aker S. Samsun ilinde aile hekimlerinin şizofreni hastalarına karşı tutumları ve hekim- lik uygulamaları (Doktora Tezi). Samsun, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, 2008.

Ergün G. Psikiyatri servislerinde çalışan hemşirelerin şizofren tanısı almış bireylere bakış açıları (Yüksek Lisans Tezi). Antalya, Akdeniz Üniversitesi, 2005.

Sağduyu A, Aker T, Özmen E, Ögel K, Tamar D. Halkın şizofreniye bakışı ve yakla- şımı üzerine bir epidemiyolojik araştırma. Turk Psikiyatri Derg 2001; 12:99-110.

Taşkın EO, Özmen E. Ruhsal hastalıklarla ilişkili tutumlar: Türkiye çalışmalarının gözden geçirilmesi. Psikiyatri Psikoloji Psikofarmakoloji Dergisi 2004; 12:229-238.

Özmen E, Taşkın EO. Ruhsal hastalıklara yönelik tutumların ruh sağlığı hizmetlerine etkisi. Psikiyatri Psikoloji Psikofarmakoloji Dergisi 2004; 12(Ek 3):83-92.

Bahar A. Şizofreni ve damgalama. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi 2007; 2:101-110.

Özmen E, Taşkın EO. Ruhsal hastalıklara yönelik tutum araştırmalarında yöntem sorunları. Psikiyatri Psikoloji Psikofarmakoloji Dergisi 2004; 12(Ek 3):93-96.

Özmen E, Özmen D, Taşkın O, Demet MM. Sağlık yüksekokulu öğrencilerinin depresyona yönelik tutumları. Anadolu Psikiyatri Dergisi 2003; 4:87-97.