Bağlanma Kuramı Çerçevesinde Çocuklarda Yas

Kayıp ve yas süreci her insan için hayatın doğal bir parçasıdır; ancak destekleyici şartların yokluğunda patolojik bir hal alabilmektedir. Kayıp üzücüdür ve kişinin derin bir keder yaşamasına neden olur. Yas sürecini sağlıklı bir şekilde tamamlayamayan birey çözümleyemediği bir kayıp ile yaşamak zorunda kalmaktadır. Özellikle çocukluk döneminde yaşanan kayıp ve yas süreci, kişinin çocukluktan yetişkinliğe kadar olan yaşamını önemli ölçüde etkiler. Konu ile ilgili literatür incelendiğinde yas sürecini açıklayan farklı kuramların bulunduğu görülmektedir. Bu kuramlar arasında John Bowlby tarafından geliştirilen bağlanma kuramı özellikle çocukluk döneminde yaşanılan yas süreci hakkında bilgi vermektedir. Hazırlanan bu çalışmada çocuklardaki yas süreci John Bowlby tarafından geliştirilen bağlanma kuramı çerçevesinde değerlendirilmektedir. Çalışmada ele alınan önemli konular çocukluk döneminde yaşanılan kayıpların önemi, yas sürecinin evreleri ve yas tutan çocuğa yaklaşımdır.

Anahtar Kelimeler:

bağlanma kuramı, yas evreleri, çocuk, yas

Grief in Children within the Framework of Attachment Theory

Loss and the grieving process are a natural part of life for everyone, but they can become pathological without supportive conditions. Loss is painful and causes the person to experience deep grief. Individuals who cannot complete the mourning process healthily are forced to live with a loss they cannot resolve. The loss and mourning process, especially in childhood, significantly affects the person's life from childhood to adulthood. Different theories explain the grief process in the literature on the subject. Among these theories, the attachment theory developed by John Bowlby provides information about the grief process experienced, especially in childhood. In this study, the grief process in children is evaluated within the framework of the attachment theory developed by John Bowlby. The main issues addressed in the study are the significance of losses experienced during childhood, the stages of the grieving process, and the approach to the grieving child.

Keywords:

attachment theory, stages of grief, grief, children,

PDF

___

Ainsworth MDS (1962) The effects of maternal deprivation: a review of findings and controversy in the context of research strategy. Public Health Pap, 14:97–165.
Ainsworth MDS (1989) Attachments beyond infancy. Am Psychol, 44:709-716.
Ainsworth MDS, Blehar MC, Waters E, Wall SN (2015) Patterns of Attachment: A Psychological Study of the Strange Situation. London, UK, Psychology Press.
Aisworth MDS (1967) Infancy in Uganda: Infant Care and the Growth of Love. Baltimore, MD, Johns Hopkins Press.
Apaydın S (2020) Çocuk ve ergenlerde ölüm, kayıp ve yas. In Yas Danışmanlığı, 2nd ed. (Ed Ö Erdur Baker, İ Aksöz Efe): Ankara, Anı Yayınları.
Aynaoğlu Yüksel Z (2016) Kurum bakımında kalmış yetişkinlerde bağlanma biçimleri ve ruhsal sorunlar (Yüksek lisans tezi). Ankara, Ankara Üniversitesi.
Barış Şahbudak S (2020). Yas sürecindeki çocuklarla çalışmak. In Yas Danışmanlığı, 2nd ed. (Ed Ö Erdur Baker, İ Aksöz Efe): Ankara, Anı Yayınları.
Bartholomew K ve Horowitz LM (1991). Attachment styles among young adults: a test of a four-category model. J Pers Soc Psychol, 61:226-244.
Belsky J ve Cassidy J (1994) Attachment: theory and evidence. In Development through Life: A Handbook for Clinicians (Ed ML Rutter, DF Hay, S. Baron-Cohen): 373-402. Oxford, UK, Blackwell.
Bowlby J (1958) The nature of the chıld's tıe to hıs mother. Int J Psychoanal, 39:350-373.
Bowlby J (1960a) Separation anxiety. Int J Psychoanal, 41:89–113.
Bowlby J (1960b) Grief and mourning in infancy and early childhood. Psychoanal Study Child, 15:9-52.
Bowlby J (1961) Processes of mourning. Int J Psychoanal, 42:317-340.
Bowlby J (2012) Sevgi Bağlarının Kurulması ve Bozulması (Çeviri Ed. M Kamer). İstanbul, Psikoterapi Enstitüsü.
Bowlby J (2014) Ayrılma (Çeviri Ed. M Günay). İstanbul, Pinhan.
Bowlby J (2021) Kaybetme (Çeviri Ed. N Nirven, N Diner). İstanbul, Pinhan.
Bowlby J. (2020) Güvenli Bir Dayanak: Ebeveyn- Çocuk Bağlanması ve Sağlıklı İnsan Gelişimi (Çeviri S Güneri). İstanbul, Psikoterapi Enstitüsü.
Bretherton I (1997) Bowlby's legacy to developmental psychology. Child Psychiatry Hum Dev, 28:33-43.
Bretherton I (2003) Mary Ainsworth: insightful observer and courages theoretician. In Portraits of Pioneers in Psychology Vol.5 (Ed GA Kimble, M Werheimer). London, UK, Psychology Press.
Bretherton I, Biringen Z, Ridgeway D, Maslin C, Sherman M (1989) Attachment: the parental perspective. Infant Ment Health J, 10:203-221.
Corr CA (2004) Bereavement, grief, and mourning in death-related literature for children. Omega (Westport), 48:337-363.
Cross DR, Purvis KB (2008) Is maternal deprivation the root of all evil? Av Psicol Latinoam, 26:66-81.
Freud S (1917) Mourning and melancholia. In The Standard Edition of the Complete Psychological Works Of Sigmund Freud, 14nd ed. (Ed. J Strachey). London, Hogarth Press.
Gross R (2020) Yas Psikolojisi (Çeviri Ed. MD Pak Güre). Ankara, Nobel Akademik Yayıncılık.
Güven E (2021) Çocuklarda yas ve yas uygulamaları. In Kayıp ve Yas Psikolojisi (Ed. E Keser):371-414. Ankara, Nobel Yayınları.
Harris-Hendriks J, Black D, Kaplan T (2000) When Father Kills Mother: Guiding Children Through Trauma And Grief 2nd ed. Philadelphia, PA, Routledge.
Hope RM, Hodge DM (2006) Factors affecting children’s adjustment to the death of a parent: The social work professional’s viewpoint. Child Adolesc Social Work J, 23:107-126.
Howard ARH, Razuri EB, Call CD, DeLuna JH, Purvis KB, Cross DR (2017) Family drawings as attachment representations in a sample of post-institutionalized adopted children. Arts Psychother, 52:63-71.
Karen R (1990) Becoming attached. The Atlantic Monthly, 1(2):1-22.
Karen R (1998) Becoming Attached: First Relationships and How They Shape Our Capacity To Love. New York, Oxford University Press.
Katsurada E (2007) Attachment representation of institutionalized children in japan. Sch Psychol Int, 28:331-345.
Katz R (2003) An exploratory study of attachment patterns in institutionalised children (Doctoral issertation). Johannesburg, University of Johannesburg.
Keser E (2021) Uzamış yas. In Kayıp ve Yas Psikolojisi (Ed E Keser):47-78. Ankara, Nobel Yayınları.
Klein M (1935) A contribution to the psychogenesis of manic-depressive states. Int J Psychoanal, 16:145-174.
Klein M (1940) Mourning and its relation to manic-depressive states. Int J Psychoanal, 21:125-153.
Koç V, Kafa G (2019) Dehşet yönetimi kuramı çerçevesinde benlik saygısı ve bağlanmanın rolü. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 11:129-139.
Kübler Ross E, Kessler D (2014) On Grief & Grieving: Finding the Meaning of Grief through the Five Stages of Loss. New York, Simon and Schuster.
Luecken LJ (2000) Attachment and loss experiences during childhood are associated with adult hostility, depression and social support. J Psychosom Res., 49:85-91.
Mahon MM (1999) Secondary losses in bereaved children when both parents have died: a case study. Omega (Westport), 39:297-314.
McLaughlin KA, Sheridan MA, Tibu F, Fox NA, Zeanah CH, Nelson CA (2015) Causal effects of the early caregiving environment on development of stress response systems in children. Proc Natl Acad Sci USA, 112:5637-5642.
Midgley N (2013) Reading Anna Freud. London, Routledge.
Mısırlı GN (2020) Çocuk koruma sistemi kapsamında bakım tedbiri sürecinin nitel analizi (Yüksek lisans tezi). Sakarya, Sakarya Üniversitesi.
Muguwe E (2012) Caregiver's perceptions of attachment and behaviors exhibited by institutionalised children: the Zimbabwean experience. Educational Research, 3:669-676.
Mukba G (2020) Yas olgusu yaşayan çocukların yaşantılarının sistemik müdahale içeren hikâye anlatıcılığı tekniği ile incelenmesi: vaka çalışması (Doktora tezi). Adana, Çukurova Üniversitesi.
Nelson JK (2011) Separation, loss and grief ın adults: an attachment perspective. In Adult Attachment in Clinical Social Work (Ed JK Nelson, S Bennett):79-95. New York, Springer.
Noppe IC (2000) Beyond broken bonds and broken hearts: the bonding of theories of attachment and grief. Dev Rev, 20:514-538.
Piaget J (1954) The Construction of Reality in The Child. New York, Routledge.
Posada G, Jacobs A, Carbonell OA, Alzate G, Bustamante MR ve Arenas A (1999) Maternal care and attachment security in ordinary and emergency contexts. Dev Psychol, 35:1379-1388.
Raveis VH, Siegel K, Karus D (1999) Children's psychological distress following the death of a parent. J Youth Adolesc, 28:165-180.
Şahin G (2009) Yetiştirme yurdunda ve ailesi yanında yaşayan ergenlerin bağlanma stilleri ile kimlik statüleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Konya, Selçuk Üniversitesi.
Schleiffer R, Müller S (2004) Attachment representations of adolescents in institutional care. International Journal of Child & Family Welfare, 7:60-77.
Şi̇mşek Z, Erol N, Özcan Ö, Öztop D (2008) Kurum bakımındaki çocuk ve ergenlerde davranış ve duygusal sorunların epidemiyolojisi; ulusal örneklemde karşılaştırmalı bir araştırma. Turk Psikiyatri Derg, 19:235-246.
Spall B, Callis S (1997) Loss, Bereavement and Grief: A Guide to Effective Caring. Cheltenham, Nelson Thornes.
Spitz R (1947) Grief: A peril in Infancy: a Film. New York, NY, The Research Project.
Spitz RA (1946) Hospitalism: a follow-up report on investigation described in volume 1, 1945. Psychoanal Study Child, 2:113-117.
Stroebe M, Schut H, Boerner K (2010) Continuing bonds in adaptation to bereavement: toward theoretical integration. Clin Psychol Rev, 30:259-268.
Stroebe MS, Stroebe W, Hansson RO (1988) Bereavement research: an historical introduction. J Soc Issues, 44:1-18.
Subaşı H (2015) Kurumda kalan ergenlerin bağlanma ilişkileri ve öğrenilmiş güçlülük düzeyi (Yüksek lisans tezi). İstanbul, Üsküdar Üniversitesi.
Taşkaya R (2019) Ergenlerin bağlanma stilleri, sorumluluk duygu ve davranışları ile kaygı düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Karabük, Karabük Üniversitesi.
TDK (2022) Yas. Ankara, Türk Dil Kurumu. https://sozluk.gov.tr/ (Accessed: 27.11.2022).
Torres N, Maia J, Veríssimo M, Fernandes M, Silva F (2012) Attachment security representations in institutionalized children and children living with their families: links to problem behaviour. Clin Psychol Psychother, 19:25-36.
Ürer E (2017) Çocuklarda ölüm ve yas üzerine bir inceleme. Dini Araştırmalar, 20:15-12.
Uslu M (2021) Yas ve Çocuk: Ebeveynini/ Bir Yakınını Kaybeden Çocuklara ve Geride Kalan Yetişkinlere Yardım ve Öneriler. İstanbul, Çizgi Kitapevi.
Üstün B (2008) Yetiştirme yurdu deneyimi olan genç yetişkinlerin çocuklarının duygusal ve davranışsal sorunları (Yüksek lisans tezi). Ankara, Ankara Üniversitesi.
Waters T (2004) Learning to love: from your mother’s arms to your lover’s arms. The Medium (Voice of the University of Toronto), 30(19):1-4.
Weber D A (2003) A comparison of ındividual psychology and attachment theory. J Individ Psychol, 59:246-262.
Worden W (2001) Grief Counselling and Grief Therapy: A Handbook for The Mental Health Practitioner, 4nd ed. New York, Brunner Routledge.
Yaman Karakoyun S (2015) Kurum bakımı deneyimi olan yetişkinlerin adil dünya inançları ve bağlanma stillerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi (Yüksek lisans tezi). İstanbul, Maltepe Üniversitesi.
Yıldız A (2019) Çocuk evleri sitelerinde bakım tedbiri altında bulunan erkek ergenlerin psikolojik bozukluklar bağlanma stilleri, duygu düzenleme ve akran ilişkilerinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi). İstanbul, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi.
Yılmaz A (2005) Yetiştirme yurdunda yaşayan çocukların genel ruh sağlığı durumlarının belirlenmesi (Yüksek lisans tezi). Kayseri, Erciyes Üniversitesi.
Yüceer Kardeş T (2018) Çocukluk çağında kurum bakımı deneyimi evli bireylerin bağlanma stillerinin ve aile ilişkilerinin incelenmesi (Doktora tezi). Ankara, Ankara Üniversitesi.
Zelenko MA, Benham A (2002) Attachment theory, loss and trauma: a case study. Clin Child Psychol Psychiatry, 7:199-209.