Dorylaion’dan Meter İçin Yeni Bir Adak Yazıtı

Makalede 2009 yılında Şarhöyük’ün güneyinde bulunan üçgen alınlıklı köşe akroterli bir adak steli ele alınmaktadır. Söz konusu eser tanrıça Meter’e sunulmuş olup, eser üzerinde beş satırlık Eski Yunanca bir yazıt yer almaktadır. Yazıtın çevirisi şöyledir: “Doryphoros’un oğlu rahip Staberianus (bu eseri) tanrısal emir uyarınca kendi aile fertleriyle beraber Meter Som(.)ene için diktirdi”. Eser Phrygia Bölgesi’nde köklü bir tapınımı olan tanrıça Meter’e ait çok sayıdaki buluntuya yeni bir örnek teşkil etmektedir. Yazıtta tanrıçadan, Phrygia’daki başka pek çok örnekte anıldığı şekliyle, Meter Theon olarak söz edilmemekte, ayrıca Meter’in belirleyici herhangi bir özelliğine de vurguda bulunulmamaktadır. Diğer yandan tanrıça başka herhangi bir tanrısal varlıkla beraber de anılmamaktadır. Bu nedenle eser Phrygia Bölgesi’nde Meter’in bağımsız bir tanrısal varlık olarak ön plana çıktığı örneklere bir yenisini sunmaktadır. Eser bir adak gereği değil, tanrısal bir buyruk nedeniyle sunulmuştur. Bu tür emirlerin rüyalar yoluyla insanlara iletildiği düşünülmektedir. Dolayısıyla eser Phrygia Bölgesi’nde Meter’in insanlara doğrudan seslenme özelliğini yansıtan örneklerden birisi olarak göze çarpmaktadır. Eserin bir rahip tarafından sunulması ise bölgede bir kutsal alanın varlığına işaret etmektedir. Bu rahibin Meter’in hizmetinde olduğu kabul edilirse, muhtemelen Dorylaion yakınlarında Meter’e ait bir kutsal alandan söz etmek mümkün olabilir. Söz konusu rahip az rastlanan Staberianus cognomen’ini; babası sık rastlanan Doryphoros Yunan şahıs adını taşımaktadır. Ayrıca Staberianus’un Roma vatandaşlık hakkına sahip olmadığı da anlaşılmaktadır. Eserin bir başka önemi ise Phrygia’da şimdiye kadar belgelenmemiş olan ve muhtemelen tanrıçanın tapınım gördüğü kırsal bir yerleşim yerine veya coğrafi bir adlandırmaya (belki de kutsal bir dağa) işaret eden Som(.)ene şeklindeki yeni bir epitheton’u anmasıdır. Ancak eser iki parçaya bölünmüş olduğundan bu epitheton’un tam olarak okunması ne yazık ki mümkün olmamaktadır. Söz konusu topografik ismin yeni örnekler bulununcaya kadar şimdilik Dorylaion çevresinde aranması mümkündür.

Anahtar Kelimeler:

Phrygia, Dorylaion, Meter Som(.)ene, yeni epitheton, rüya, rahip, Latin isimleri, Staberianus, Doryphoros

Eine neue Weihinschrift für Meter aus Dorylaion

In 2009, in the province of Eskişehir in the south of the ancient city at roadworks a limestone stele broken into two parts was found. The dedicatory inscription from Dorylaion is a new example of the deep-rooted Meter worship in Phrygia. In the inscription, the goddess is not named as Meter Theon and there is no indication of the characteristic of Meter. Our inscription is an additional example of Phrygia in which Meter exists as an independent deity. The monument was not erected as a votive (εὐχή) offering, but according consecrated to divine command, as in some other documents from Phrygia. Such inscriptions show a directly personal contact between the believers and Meter and have the direct call function of this goddess. The stele was erected on the initiative of a priest. This priest, who has set up this dedication with his family members, contributes Staberianus a rare and old Latin cognomen. In contrast, his father bears the well known Greek name Doryphoros. The particular interest of this inscription is that a hitherto apparently still not occupied epithet (= Sum (.)ene) is called. Where this place Som-- was located, cannot be said with certainty, but it will be presumed to near Dorylaion.

Keywords:

Phrygia, Dorylaion, Meter Som(.)ene, new epithet, dream, priest, Latin cognomen, Staberianus, Doryphoros,

PDF

___

Akyürek Şahin 2007a N. E. Akyürek Şahin, Phrygia’dan İki Yeni Meter Kranomegalene Adağı, Ark.San. 125, 2007, 67–74.
Akyürek Şahin 2007b N. E. Akyürek Şahin, Neue Votivsteine aus dem Museum von Afyon, Gephyra 4, 2007, 59–116.
Akyürek Şahin 2010 N. E. Akyürek Şahin, Meter Tetraprosopos İçin Phrygia’dan İki Yazıtsız Belge, Ark.San. 133, 2010, 27–38.
Akyürek Şahin 2012 N. E. Akyürek Şahin, Eskişehir’den Üç Yeni Meter Tetraprosopos Adağı, MJH II/1, 2012, 1–9.
CCCA M. J. Vermaseren, Corpus Cultus Cybelae Attidisque, 7 vols. (Études Préliminaires Aux Religions Orientales Dans l’Empire Romain), Leiden u.a, 1977–1989.
CCCA 1 M. J. Vermaseren, Corpus Cultus Cybelae Attidisque 1: Asia Minor (Etudes Préliminaires Aux Religions Orientales Dans L’empire Romain, Bd. 50/1), Leiden u.a 1987.
Corsten 2010 T. Corsten, Names in –ianos in Asia Minor. A Preliminary Study, in: R. W. V. Catling – F. Marchand – M. Sasanow (Hrsgg.), Onomatologos. Studies in Greek Personal Names presented to Elaine Matthews, Oxford 2010, 456–463.
Devreker – Strubbe 1996 J. Devreker – J. H. M. Strubbe, Greek and Latin Inscriptions from Pessinus, EA 26, 1996, 53–66.
Drew-Bear 2000 T. Drew-Bear, Map 62 Phrygia, in: R. J. A. Talbert (Hrsg.), Barrington Atlas of the Greek and Roman World, Princeton 2000, 957–975.
Drew-Bear et al. 1999 T. Drew-Bear – C. M. Thomas – M. Yıldızturan, Phrygian Votive Steles, Ankara 1999.
Eck 1974 W. Eck, RE Suppl. 14, 1974, 111, s. v. Dexius (4).
Frei 1988 P. Frei, Phrygische Toponyme, EA 11, 1988, 9–34.
Işık 2008 F. Işık, Die anatolisch-altphrygische Muttergottheit vom Neolithikum bis zur Klasik (AMS 61), Bonn, 2008, 33–68.
Kajanto 1982 I. Kajanto, The Latin Cognomina, Rom 1982.
Keune 1918 J. B. Keune, RE Suppl. 3, 1918, 334, s. v. Dexius (3).
Leuci 1993 V.A. Leuci, Dream-technical Terms in the Greco-Roman World (Diss. University of Missouri-Columbia 1993).
Lightfoot – Kuniholm 1994 C. S. Lightfoot – P. I. Kuniholm, Amorium Excavations 1993: The Sixth Preliminary Report, AS 44, 1994, 105–128.
Lightfoot – Ivison 1996 C.S. Lightfoot – E. A. Ivison, Amorium Excavations 1995: The Eighth Preliminary Report, AS 46, 1996, 91–110.
Lochman 2003 T. Lochman, Studien zu kaiserzeitlichen Grab und Votivreliefs aus Phrygien, Basel 2003.
Pape – Benseler 1959 W. Pape – G. Benseler, Wörterbuch der griechischen Eigennamen Vol. 1–2, Graz 1959.
Renberg 2003 G. H. Renberg, Commanded by the Gods: An Epigraphical Study of Dreams and Visions in Greek and Roman Religious Life, (Diss. Duke University 2003).
Roller 1999/2004 L. E. Roller, Ana Tanrıça’nın İzinde. Anadolu Kybele Kültü, İstanbul, 2004 (= L. E. Roller, In Search of God The Mother. The Cult of Anatolian Cybele, Berkeley 1999, übersetzt von B. Avunç).
Roller 2012 L. E. Roller, Frig Dini ve Kült Uygulamaları / Phrygian Religion and Cult Practice, in: T.Tüfekçi Sivas – H. Sivas (Hrsgg.), Frigler. Midas’ın Ülkesinde, Anıtların Gölgesinde / Phrygians. In the Land of Midas, In the Shadow of Monuments, Istanbul 2012, 202–233.
Santoro 1973 M. Santoro, Epitheta deorum in Asia Graeca cultorum ex auctoribus Graecis et Latinis, Milano 1973.
Schwenn 1922 F. Schwenn, RE XI.2, 1922, 2250–2298 s. v. Kybele.
Straten 1976 F. T. van Straten, Daikrates’ Dream. A Votive Relief from Kos and Some Other kat’onar Dedications, BABesch 51, 1976, 1–38.
Takmer – Gökalp 2005 B. Takmer – N. Gökalp, Inscriptions from the Sanctuary of ΜΗΤΗΡ ΘΕΩΝ ΟΥΕΓΕΙΝΟΣ at Zindan Mağarası I, Gephyra 2, 2005, 103–113.
Tüfekçi Sivas – Sivas 2007 T. Tüfekçi Sivas – H. Sivas, Frig Vadileri (Frigler’den Türk Dönemi’ne Uzanan Kültürel Miras), Eskişehir 2007.
Tüfekçi Sivas 2012 T. Tüfekçi Sivas, Frig Vadileri ve Kutsal Yazılıkaya - Midas Kenti / Phrygian Valleys and Sacred Yazılıkaya - Midas City, in: T.Tüfekçi Sivas – H. Sivas (Hergg.), Frigler. Midas’ın Ülkesinde, Anıtların Gölgesinde/Phrygians. In the Land of Midas, In the Shadow of Monuments, Istanbul, 2012, 112–159.
Wiemer – Kah 2011 H. U. Wiemer – D. Kah, Die Phrygische Mutter im hellenistischen Priene: Eine neue diagraphe und verwandte Texte, EA 44, 2011, 1–51.