Kubilay DÜZENLİ

4825

TEK PARTİ İDARESİNDEN 12 EYLÜL 1980'E YEREL SİYASETİ BELEDİYELER ÜZERİNDEN OKUMAK: MERKEZE YARDIMCILIKTAN TOPLUMCU BELEDİYECİLİĞE

Bu makalenin amacı Cumhuriyet’in ilanından başlayarak 12 Eylül 1980 askeri darbesine kadar Türkiye’de yerel yönetim sisteminin gelişimini ele almak ve farklı dönemlere ilişkin mevzuat, işleyiş ve yerel seçimler bağlamında genel bir değerlendirme yapmaktır. Bu amaca ulaşmak için; ilgili literatür, yasal düzenlemeler ve yerel seçim sonuçları incelenmiştir. Makalenin amacı çerçevesinde ilk olarak tek parti iktidarı dönemindeki yerel yönetim sistemi ve belediyecilik politikaları gözden geçirilmiştir. İkinci olarak 1950 sonrası yerel yönetim sistemi ile tek parti dönemi mukayese edilmiştir. Son olarak 1960 ve 1970’ler Türkiye’sinde yerel yönetim ile merkezi hükümet arasındaki ilişki incelenmiş ve 1970’li yıllarda büyük kentlerdeki belediye başkanlarının uygulamış olduğu politikaların genel çerçevesi, tarihi gelişmeler ve toplumsal koşullar ile ilişkilendirilerek değerlendirilmiştir.
Anahtar Kelimeler:

Yerel Yönetimler, , Yasal Düzenlemeler, , Yerel Seçimler, , Toplumcu Belediyecilik,

TEK PARTİ İDARESİNDEN 12 EYLÜL 1980’E YEREL SİYASETİN DEĞİŞİMİNİ BELEDİYELER ÜZERİNDEN OKUMAK: MERKEZE YARDIMCILIKTAN TOPLUMCU BELEDİYECİLEĞE

Bu makalenin amacı Cumhuriyet’in ilanından başlayarak 12 Eylül 1980 askeri darbesine kadar Türkiye’de yerel yönetim sisteminin gelişimini ele almak ve farklı dönemlere ilişkin mevzuat, işleyiş ve yerel seçimler bağlamında genel bir değerlendirme yapmaktır. Bu amaca ulaşmak için; ilgili literatür, yasal düzenlemeler ve yerel seçim sonuçları incelenmiştir. Makalenin amacı çerçevesinde ilk olarak tek parti iktidarı dönemindeki yerel yönetim sistemi ve belediyecilik politikaları gözden geçirilmiştir. İkinci olarak 1950 sonrası yerel yönetim sistemi ile tek parti dönemi mukayese edilmiştir. Son olarak 1960 ve 1970’ler Türkiye’sinde yerel yönetim ile merkezi hükümet arasındaki ilişki incelenmiş ve 1970’li yıllarda büyük kentlerdeki belediye başkanlarının uygulamış olduğu politikaların genel çerçevesi, tarihi gelişmeler ve toplumsal koşullar ile ilişkilendirilerek değerlendirilmiştir.
Keywords:

Yerel Yönetimler, , Yasal Düzenlemeler, , Yerel Seçimler, ,

PDF

___

  • Ahmad, F. (1995). Modern Türkiye’nin Oluşumu, (Çev: Y.Alogan), Sarmal, İstanbul.
  • Ahmad, F. Demokrasi Sürecinde Türkiye, (Çev: A.Fethi Yıldırım), Hil, İstanbul.
  • Akbulut, Ö.Ö. (2001). “Ulusal Siyaset-Yerel Siyaset İlişkisi Bağlamında 1963 Yerel Seçimleri”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 10(4), 36-60.
  • Akbulut, Ö.Ö. (2004). Yerel Seçimlerin Yerelliği, Kamu Yönetimi Dünyası 17-18, 43-48, https://siyasetin-pusulasi. (25.08.2020).
  • Aktaş, S. (2013). “The Urbanisation Issue and the Culture of “Gecekondus” in Turkey, Oriento Moderno, 93(1), 176-187.
  • Alada, A. (2008). “Türkiye’de Yerel Yönetimleri” Özerklik Meselesi” Üzerinden Yeniden Düşünmek”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 17(4), 5-44.
  • Akın, R. (2014). TBMM Devleti (1920-1923), İletişim Yayınları, İstanbul.
  • Aydıner, T. (2020). “Toplumcu Belediyecilik Deneyimi (1973-1980):Denizli Örneği”, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 39, 353-368.
  • Aydınlı, H.İ. ve Çiftçi, S. (2015). “Türkiye’de Kır-Kent Kavramlarının Değişen Niteliği ve Mevzuatın Sürece Etkisi” Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 14(54), 192-200.
  • Batuman, B. (2010). “Toplumcu Bir Belediyecilik Modeli: “Yeni Belediyecilik Hareketi” 1973-1977, Mülkiye Dergisi, 34(266), 223-241.
  • Batuman, B. (2013). “70’ler: Siyasetin Odağındaki Kent, Kentin Odağındaki Siyaset”, Toplum ve Bilim, 127, 68-88
  • Bayraktar, U.ve Penpecioğlu, M. (2008). “Başka Bir Kentsel Gelişme Tahayyülü Mümkündür! Özgün Bir Yerel Liderlik Tecrübesi Olarak 1977-1980 Arası Ankara Belediyesi Ali Dinçer Dönemi”, Mülkiye Dergisi, 32(261), 55-88.
  • Bayramoğlu, S. (2015). Toplumcu Belediye nam-ı diğer Belediye Sosyalizmi, NotaBene, İstanbul.
  • Berry, C.R. ve Gersen, J.E. (2010). “The Timing of Elections”, The University of Chiago Law Review, 77(1), 37-64.
  • Bozkurt, E. (2019). “Toplumcu Belediyecilik Politikalarının Ovacık Belediyesi Örneği Üzerinden Değerlendirilmesi”, Kent ve Çevre Araştırmaları Dergisi, 2(1), 99-149.
  • Bulca, A. (1977). “İzmit Yeni Yerleşimler Projesi”, Mimarlık Dergisi, 15, 60-62.
  • Çarkoğlu, A. (2009). “The March 2009 Local Elections in Turkey: A Signal For Takers or the Inevitable Beginning Of the End for AKP”, South European Society and Politics, 14(3), 295-316.
  • Çınar, T. (2007). “Yerel Seçimlerde Kent Büyüklüğü ile Oy Vermenin Yönü Arasındaki İlişki: Türkiye Örneği”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 62(3), 141-165.
  • Çitci, O. (1996). “Temsil, Katılma ve Yerel Demokrasi”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 5(6), 5-14.
  • Çitci, O. (Ed). (2001). Yerel Seçimler Panoraması 1963-1999, TODAİE, Ankara.
  • Çolak, H. (2012). “Türk Toplumunda Demokrasi ve Yerel Yönetimleri Tarihsel Gelişimi Bağlamında 1580 Sayılı Kanun Yasama Müzakereleri”, Atatürk Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 13(49), 33-55.
  • Doğan, A. E. (2004). “Sosyal Demokrat Vaatlerden Neo-Liberal Rövanşçılığa 1990’lar Ankara’sında Belediyecilik”, Praksis, 12, 103-129.
  • Dorronsoro, G.ve Watts, N.F. (2009). “Toward Kurdish Distinctiveness in Electrol Politics: The 1977 Local Elections in Diyarbakır”, International Journal of Middle East Studies, 41(3), 457-478.
  • DP (1946). Demokrat Parti Programı (1946)., www.tbmm.gov.tr, (Erişim Tarihi: 04.09.2020).
  • Eliçin, Y. (2017). “Fransa’da Yerelleşme Reformları: Türkiye Üzerinden Bir Değerlendirme”, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(13), 37-54.
  • Erciyas, S. ve Baykal, A. (2019). 31 Mart Seçimlerine Doğru Dünden Bugüne Partilerin Yerel Seçim Vizyonu, Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı, 134,
  • Geray, C. (1983). “Yerel Yönetimlerin Mali Sorunları”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, İletişim, İstanbul.
  • Gönenç, E. (2020). “Bir Anı ve TANSA’nın Doğuuşu”, Gazete Ege, 12.04.2020
  • Görmez, K. (2000). “Demokratikleşme Açısından Merkezi Yönetim-Yerel Yönetim İlişkileri”, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(1), 81-88.
  • Göymen, K. (1983). “Türkiye’de Yerel Yönetim”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, İletişim, İstanbul.
  • Göymen, K. (1999). “Türk Yerel Yönetiminde Katılımcılığın Evrimi: Merkeziyetçi Bir Devlette Yönetişim Dinamikleri”, Amme İdaresi Dergisi, 32(4),.67-83.
  • Gözler, K. (2019). “Türk Belediye Sistemi Üzerinde Fransız Etkisi: 3 Nisan 1930 Tarihli Belediye Kanunu Fransa’dan mı İktibas Edilmiştir?”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 28(1-2), 1-23.
  • Güler, B. A. (1992). “Belediyeleşme Sürecinin Sayısal Özellikleri”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 1(6), 19-29.
  • Güler, B. A. (2000). “Yerel Yönetimleri Güçlendirmek mi? Adem-i Merkeziyetçilik mi?”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 9(2), 14-29.
  • Güler, M. (2004). Türkiye’de Toplumcu Belediyecilik Anlayışının Evrimi, (Yayınlanmamış: Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi.
  • Hamamcı, C. (2016). “Toplumcu Belediyecilik”, Prof.Dr.Oğuz Onaran’a Armağan,(Ed.Ş.Özkan Erdoğan-O.Zengin). Ankara Üniversitesi Yayınları, Ankara.
  • Heywood, A. (2012). Siyaset, Adres Yayınları, İstanbul.
  • İsvan, A. (2002). Başkentin Gölgesinde İstanbul, İletişim, İstanbul.
  • Karakartal, B. (1984). “1961 Türk Anayasası Referandumu”, Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, (33), 307-328.
  • Keleş, R.; Duru, B. (2008). “Ankara’nın Ülke Kentleşmesindeki Etkilerine Tarihsel Bir Bakış”, Mülkiye Dergisi, 32(261), 27-44.
  • Keleş, R. (2015). Kent, Kentsel Siyaset ve Çevre Yazıları, Arkeoloji ve Sanat, İstanbul.
  • Keleş, R. (2019). 100 Soruda Türkiye’de Kentleşme, Konut ve Gecekondu, Cem, İstanbul.
  • Kili, S. ve Gözübüyük, A.Ş. (2006). Türk Anayasa Metinleri (Sened-i İttifaktan Günümüze), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
  • Koçak, S. Y.ve Ekşi, A. (2010). “Katılımcılık ve Demokrasi Perspektifinden Türkiye’de Yerel Yönetimler”, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2010(21), 295-307.
  • Kongar, E. (1998). 21.Yüzyılda Türkiye: 2000’li Yıllarda Türkiye’nin Toplumsal Yapısı, Remzi Kitabevi, İstanbul.
  • Miş, N. (2019). “Geçmiş Seçimlerde İstanbul’a Kim Ne Vadetti”, Türkiye Gazetesi, 07.02.2019
  • Oktay, T. (2008). “Belediye Kurumunun Tarihsel Gelişimi”, Türkiye’de Yerel Yönetimler, (Ed.R. Bozlağan ve Y.Demirkaya), Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
  • Ortaylı, İ. (2014). İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, Timaş, İstanbul.
  • Ortaylı, İ. ve Tekeli, İ. (1978). Türkiye’de Belediyeciliğin Evrimi, (Ed. E. Türkcan), 1.Belediyecilik Araştırma Projesi, Türk İdareciler Derneği Bilimler Araştırmalar Dizisi-2, Ayyıldız Matbaası, Ankara.
  • Parla, T. (2016). Türkiye’de Anayasalar Tarih, İdeoloji ve Rejim 1921-2016, Metis, İstanbul.
  • Parlak, B. (2005). “Tarihi Perspektifte ve Reform Sürecinden İl Özel İdareleri”, Yerel Yönetimler Üzerine Güncel Yazılar-I, (Ed.H.Özgür ve M.Kösecik), Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
  • Ralling, C., Thrasher, M. ve Denver, D. (2005). “Trends in Local Elections in Britain”, Local Government Studies, 31(4), 393-413.
  • Reuter, E. (1943). “Belediyeler Bankası”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası 4(1), 42-68.
  • Sadioğlu, U., Özacit, İ. ve Ömürgönülşen, U. (2015). “Yeni Büyükşehir Belediyesi Modeli: Türkiye’de Değişen/ Değişmeyen Merkezileşme ve Adem-i Merkezileşme Politikaları”, Yasama Dergisi, (30), 70-92.
  • Sağlam, S. (2016). “1923-1950 Yılları Arasında Türkiye’de Kent ve Kentleşme Olgusu”, Sosyoloji Konferansları Dergisi, (53), 257-274.
  • Sevinç, M.ve Demirkent, D. (2017). Kuruluşun İhmal Edilmiş İstisnası 1921 Anayasası ve Tutanakları, İletişim, İstanbul.
  • Sevinç, İ. ve Kahraman, S. (2020). “Türk Kamu Yönetimi Açısından Kalkınma Planlarındaki Yönetsel Reform Hedeflerinin İncelenmesi (1963-2023)”, PESA Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(2), 90-112.
  • Sezgin, S. (2017). “Türkiye’de Toplumcu Belediyecilik: İzmir Örneği”, Kırklareli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(12), 51-66.
  • Sunay, C. (2008). “Türkiye’de Yerel Siyasetin Tarihi Gelişimi”, Yerel Siyaset, (Ed. Y.Akdoğan ve D.Dursun), Okutan Yayınları, İstanbul.
  • Şengül, H.T. (2002). Kentsel Çelişki ve Siyaset, İmge, Ankara.
  • Şengül, H.T. (2018). “1968 Yerel Seçimleri CHP’ye Ne Söylüyor”, Birgün, 28.10.2018.
  • Şinik, B., Uçar Yılmaz, A. ve Dik, E. (2016). “1924 ve 1926 Tarihli Belediye Kanunu Layihaları: Cumhuriyet Belediyecilik Anlayışının Kurucu Adımları”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 25(2), 1-27.
  • Tekeli, İ. (1977) ve Gülöksüz, Y. (1976). “Belediye Sorunları”, Amme İdaresi Enstitüsü Dergisi, 9(2), 3-25.
  • Tekeli, İ. (1977). “Belediyeler ve Kent Yönetiminin Sınıfsal Yapısı”, Mimarlık Dergisi, 15(1), 32-34.
  • Tekeli, İ. (1983). “Yerel Yönetimlerde Demokrasi ve Türkiye’de Belediyelerin Gelişimi”, Amme İdaresi Dergisi, 16(2), 3-22.
  • Tekeli, Ş. (1983). “Cumhuriyet Döneminde Seçimler”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, İletişim,
  • Topal, A. (2003). “Türkiye’de Yerel Yönetim Bankacılığının Tarihsel Gelişimi ve İller Bankası”, Türkiye Belediyele Birliği Dergisi, 27-30.
  • Topal, A. (2004). “Kavramsal Olarak Kent Nedir? Ve Türkiye’de Kent Neresidir?”, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(1), 276-294.
  • Torlak, E. S. ve Önez, Z. (2005). “Bir Katılım Modeli Olarak Yerel Gündem 21’e Bakış”, Yerel Yönetimler Üzerine Güncel Yazılar-I, (Ed.H.Özgür ve M.Kösecik), Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
  • Tuğluoğlu, F. (2019). “1961 Anayasa Referandumu ve DP Tabanı”, Gazi Akademik Bakış Dergisi, 12(24), 135-162. TÜİK, (2012), Milletvekili Genel Seçimleri 1923-2011, (2012), Yayın No: 3685, Ankara.
  • TÜİK, (2012), 1927-2000 Türkiye’deki Genel Nüfus Sayımları ve Kent/ Köy Dağılımı, http:// tuik.gov.tr/, Erişim Tarihi: 04.09.2020
  • Türkün, A., Aslan, Ş.ve Şen, B. (2014). “1923-1980 Döneminde Kentsel Politikalar ve İstanbul’da Konut Alanlarının Gelişimi: Mevzuat, Aktörler ve Hâkim Söylem”, Mülk, Mahal, İnsan İstanbul’da Kentsel Dönüşüm, (Ed. A.Türkün), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
  • Uçar Yılmaz. A. (2016). “Şehremini: Müntehab mı? Mansub mu? Erken Cumhuriyet Döneminde Merkeziyet Sorunu”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 25(3), 95-117.
  • Yıldırım, S. (1977). “Marmara ve Boğazları Belediyeleri Birliği’nin Kuruluşu”, Mimarlık, 15, 53-54.
  • Zürcher, E.J. (2014). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, (Çev: Y.Saner), İletişim, İstanbu
  • 417 Sayılı Ankara Şehremaneti Kanunu, https://www.tbmm.gov.tr/, Erişim Tarihi: 25.08.2020
  • 442 Sayılı Köy Kanunu, https://www.tbmm.gov.tr/, Erişim Tarihi: 25.08.2020
  • 1580 Sayılı Belediye Kanunu, https://www.tbmm.gov.tr/, Erişim Tarihi: 26.08.2020
  • 2290 Sayılı Belediye Yapı ve Yollar Kanunu, https://www.tbmm.gov.tr, Erişim Tarihi: 27.08.2020
  • 6785 Sayılı İmar Kanunu, https://www.tbmm.gov.tr/, Erişim Tarihi: 28.08.2020
  • 6830 Sayılı İstimlâk Kanunu, https://www.tbmm.gov.tr/, Erişim Tarihi: 28.08.2020
  • 7116 sayılı İmar ve İskan Vekaleti Kuruluş ve Vazifeleri Hakkında Kanunu, https://www.tbmm.gov.tr/, Erişim Tarihi: 29.08.2020
  • 775 Sayılı Gecekondu Kanunu, https://www.tbmm.gov.tr/, Erişim Tarihi: 30.08.2020
  • Cumhuriyet, 06.10.1930, http://nek.istanbul.edu.tr/, Erişim Tarihi: 05.09.2020
  • Cumhuriyet, 20.10.1930, http://nek.istanbul.edu.tr/, Erişim Tarihi: 06.09.2020
  • Cumhuriyet, 21.10.1930, http://nek.istanbul.edu.tr/, Erişim Tarihi: 07.09.2020
  • Cumhuriyet, 05.07.1961, https://www.cumhuriyetarsivi.com/, Erişim Tarihi: 08.09.2020
  • Yenişafak, “İlk Halk Oylaması: 1961 Referandumu”, https://www.yenisafak.com/, Erişim Tarihi: 01.09.2020
  • Cumhuriyet, 07.11.1977, https://www.cumhuriyetarsivi.com/, Erişim Tarihi: 09.09.2020
Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi-Cover
  • ISSN: 1308-2922
  • Yayın Aralığı: Yılda 6 Sayı
  • Başlangıç: 2008
  • Yayıncı: Pamukkale Üniversitesi
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

YENİLİĞİN YAYILMA TEORİYİSLE TÜRK ŞİRKETLERİN BULUT BİLİŞİM ADAPTASYONUNU ETKİLEYEN KRİTİK FAKTÖRLER

Can SAYGINER, Tuncay ERCAN

AİLE İŞLETMELERİNDE KUŞAKLAR ARASI GEÇİŞ İÇİN ÖRGÜTSEL HAFIZA: BİR AİLE İŞLETMESİNİN SAKLADIKLARI VE AKTARDIKLARI ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Mustafa Atilla ARICIOĞLU

CUMHURİYET DÖNEMİ TOPLUMSAL HAREKETLERİ ÜZERİNE BİR DERLEME/KATEGORİZE ETME ÇALIŞMASI

Emre AYDİLEK

AVUSTURYALI JEOLOG FRANZ XAVER SCHAFFER VE OSMANLI DEVLETİNDEKİ ARAŞTIRMALARI

Meltem Begüm SAATÇI ATA

TEK PARTİ İDARESİNDEN 12 EYLÜL 1980'E YEREL SİYASETİ BELEDİYELER ÜZERİNDEN OKUMAK: MERKEZE YARDIMCILIKTAN TOPLUMCU BELEDİYECİLİĞE

Kubilay DÜZENLİ