GELENEKSEL TEKSTİLLERİN ÖZELLİKLERİ VE ÇEŞİTLERİ

Türk milletinin kültür ve sanat tarihi incelendiğinde, yüzyıllar öncesinde dahi insanların yaratıcı gücünü kullanarak doğadaki farklı malzemelerden elde edilen hammaddeleri değerlendirdiği görülmektedir. İnsanlar yaşadıkları coğrafya, yaşam tarzı ve yeteneklerine göre doğal hammaddeleri kullanarak örme, dokuma, dikiş, boya, işleme gibi çeşitli yüzey oluşturma yöntemleri ile ihtiyaçlarına yönelik tekstil yüzeyleri oluşturmuşlardır. Bu açıdan el sanatları ve geleneksel tekstiller, zanaatkârların el becerilerine dayalı olarak ortaya çıkmakta ve zamana bağlı olarak gelişimler göstermektedir. Aynı zamanda ortaya çıktığı ulusun ulusal kimliğini oluşturmuş ve evrenselleşerek dünya kültür alanında da yerini almıştır. Bunların yanında, kültür varlığı özelliğine sahip olan el sanatları ve geleneksel tekstiller, yapıldığı bölgelere özgü özellikler taşıyarak birbirinde farklı nitelikler kazanmıştır. Bu bağlamda, üretildikleri bölgelerin coğrafi işaretleri konumunda da yer almışlardır. Bu çalışmanın amacı, ülkemizin tekstil kültürünü oluşturan geleneksel tekstilleri sınıflandırmak, özelliklerini saptamak ve bölgeler doğrultusunda örneklerini tanıtmaktır. Çalışmada tarama yöntemi kullanılmış, verilerin toplanmasında farklı kaynak ve alan araştırmalarından elde edilen bilgiler ve görseller üzerinde değerlendirmeler yapılmıştır. Yapılan değerlendirmeler sonucunda; ürün oluşturan geleneksel tekstiller ve süsleme yüzey oluşturan geleneksel tekstiller olarak sınıflandırma yapılmıştır. Bu ürünlerde renk, motif ve kompozisyon özelliklerinde benzerlikler görülmekte, anlam yükleri bölgelere göre farklılık göstermektedir. Bu bildiri de görsellerle geleneksel tekstillerin özellikleri tanıtılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

El sanatları, Tekstil, Dokuma, Örme, Baskı

PDF

___

Akpınarlı, H.F., Onuk, T. (1995). "Şanlıurfa Karakeçiliden Kırıkkale Karakeçiliye El sanatları Ortak Değerleri". KIKTAV Dergisi, Kırıkkale,, 4(8)(3-6).
Akpınarlı, F. H. (1996). Şanlıurfa Cülha Dokumacılığı. Urfa: Şurkav Yayınları
Akpınarlı, H.F., 2001. “Türkiye’de Sepet Örücülüğünün Önemi ve Günümüzdeki Değerlendirilmesi” , 1. Kastamonu Kültür Sempozyumu Bildirileri 21-23 Mayıs 2000 Kastamonu. Kastamonu
Akpınarlı, H.F.; Onuk, T.; Ortaç, H. S, (2003). "Kırım Tatar Türklerindeki El Dokumalarının Türk Kültüründeki Yeri ve Önemi";, Halk Kültürlerinin Uluslararası ilişkilere Katkısı Sempozyumu, 192197, İstanbul, 128211 ;14 Aralık, Motif Vakfı Yayınları: 4 İstanbul
Feriha Akpınarlı. (2004). Kırım El Sanatlarının Dünü Bu Günü. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları
Akpınarlı, H.F., Ortaç: (2006). Oyalarda Motif ve Kompozisyon Özelliği, Denizli 1..El Sanatları Kongresi Bildirileri, 233 - 242, Denizli
Akpınarlı, H.F., Develioğlu, Y., Ortaç:, Özder, L., Yalçınkaya, T., Büyükyazıcı, M., Tozun, H., Kurt, G., Develioğlu. G. (2008). Çankırı El Sanatları, Hazar Reklam, Ankara.
Akpınarlı, H.F., Baykasoğlu. N., G.Kurt., İ.Yılmazoğlu., E.Yıldız. (2014). Kahramanmaraş El Sanatları Cilt I.veII. Türkiye. Hangar Yayıncılık, Kahramanmaraş.
Akpınarlı, H. F., Kuru: (2014). Yeşil Üzümlü Dokumaları Geleneksel Giysileri ve Çağdaş Tasarımlar. Türkiye. Yeşilüzümlü Belediyesi Yayını.
Aytaç, Ç. (1982). El Dokumacılığı, Devlet Kitaplığı Yayın Evi, Ankara
Begiç, H. N. (2013). Gelenekten Geleceğe Keçeciliğin sürekliliğine Dair Bir Çalışma Barış ve Sevgi Çadırı Projesi. Kalem işi Sanat Dergisi, 1(1), 40–54.
Budun G. S,, Yüksek, M., Bolkol, N. (2016) Asırlar Öncesinden Bir Miras Keşan Çeşan Bezi, 7th International Istanbul Textile Conference on Fabrıcs Touchıng Anatolıa
Denizaslanı, E. (2014) Rezerve teknikleri İle Dekoratif Tekstil Yüzeyleri Oluşturma Üzerine Bir Çalışma, Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Tekstil Anasanat Dalı, İzmir
Deniz, B. (2010). Tekstil Ürünlerini Saklamada Kullanılan Halı Ve Düz Dokumalar. Sanat Dergisi, (3).
Ercivan G. B. (2017) Rezerve Boyalı Tekstillerin Gelenekten Modem Tekstil Tasarımlan ve Uygulamalarına Dönüşüm Süreci, Yedi: Sanat, Tasarım Ve Bilim Dergisi, Kış 2017, Sayı 17: 87-101
Gürsu, N. (1988). Türk Dokumacılık Sanatı: Çağlar Boyu Desenler (1. Baskı). İstanbul: Redhouse Yayınları
Hidayetoğlu, M. (2014). Karapınar (Konya) Yöresinde Dokunan Yamçı Tülüler. Akdeniz Sanat Dergisi, 2(4).
İnalcık, H. (2008), Türkiye Tekstil Tarihi: Üzerine Araştırmalar, Türkiye İş Bankası Yayınları İstanbul
Kılıçarslan, H.; Etikan: (2015). Yalvaç İlçesi Ölümlük-Dirimlik Dokumaları, Süleyman Demirel Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Hakemli Dergisi ART-E Mayıs-Haziran’15 Sayı:15 ISSN 1308-2698
Kılıç, Ö., Akpınarlı, H. F. (2017). Tepme Keçe Üretimi Yapan Atölyelerde Uygulanan Bitim Apre İşlemleri. İDİL Sanat ve Dil Dergisi, 6(32), 1427–1442.
Koç, F.; Koca, E. (2015) Kütahya'nın Entarili Geleneksel Kadın Giysilerinin Gösterge bilimsel Çözümlemesi, Milli Folklor . 2015, Vol. 27 Issue 106, p70-87.
Köklü, H. (2002), El işlemeleri, YA-PA yayınları İstanbul
Oyman, N. R.; Akdağ, K., (2013) “Isparta Yöresindeki Bazı Yörüklere Ait Düz Dokuma Örnekleri , Akdeniz Sanat Dergisi, Cilt 6, Sayı 12
Öztürk, İ. (1994), Geleneksel Türk el sanatlarına giriş, Özdemir Basım, Yayım ve Dağıtım
Önlü, N. (2010) Ege Bölgesi El Dokuma Kaynakları, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Dergisi, Sayı 17 Erzurum
Özbağı, T., Çetintaş, V., Kasaplı, H., Başaran, F. N., Ülger, N., Bahar, T., Toktaş, P., (2010), Göynük El Sanatları, Gazi Üniversitesi Türk El Sanatları Araştırma ve Uygulama Merkezi Ankara
Salman, F. (2012). Türk Kumaş Sanatı, Atatürk Üniversitesi Yayınları, Erzurum.
Soysaldı, A. (2009) Düz Dokuma Teknikleri Ve Teknik Desen Çizimleri AKM Yayınları Ankara
Uğurlu, A. Uğurlu: S. (2006) Yörenin Kültürel Kimliği Olarak Buldan Bezi, Buldan Sempozyumu Denizli
Uğurlu, A. (2016), Boğaziçi Yazmaları, 6. Uluslararası Türk Sanatı, Tarihi, ve Fokloru kongresi Sanat Etkinlikleri 2. Cilt
Yağan, Ş. Y. (1978). Türk El Dokumacılığı, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Yanar,A. Akpınarlı,F. 2016. Geleneksel Ankara Sof Dokumaları. Ankara Araştırmaları Dergisi, 4(2). S;170-179.
Yarmacı, H., Başaran, F. N. (2016). Çanakkale Yenice Yöresi Oyacılık Sanatı, Akdeniz Üniversitesi, IV. Yöresel Ürünler Sempozyumu ve Uluslararası Kültür/Sanat Etkinlikleri, Antalya.