Kale-i Tavas (Tabae) antik kentinin (Kale-Denizli) jeolojik ve jeoteknik özellikleri

Antik bir yerleşim yeri olan Kale-i Tavas (Tabae) bir tepe üzerine kurulmuştur. En üstte yatay tabakalı gölsel kireçtaşı birimi ve altında çakıllı, kumlu ve killi birimler yer almaktadır. İki jeolojik birim arasında açısal uyumsuzluk vardır. Jeolojik birimler, çatlaklıdır. Tabae, heyelan ve kaya düşmeleri nedeniyle 1954 yılında terkedilmiştir. Tabae’da tarihi dönemlerden beri, insan eliyle kazılmış su tutma yapıları (sarnıç, kuyu, yeraltı açıklığı, galeri vb.) bulunmaktadır. Yağış suları buralarda biriktirilerek kullanılmıştır. Kütle hareketlerinin meydana gelmesinde çatlakların, suyun ve depremlerin etkisinin olup-olmadığı araştırılmıştır. Alan içerisinde tespit edilen kuyular, sarnıçlar, çatlaklar, litolojik birimler 1/2000 ölçekli haritaya aktarılmıştır. Denizli ve çevresi 1. derece deprem bölgesindedir. Bölgede, birçok hasar yapıcı deprem meydana gelmiştir. Laboratuvarda deneyler yapmak amacıyla kaya ve zemin örnekleri alınmıştır. Kuru halde kaya numunelerin yoğunluğu: 23.3-24.4 kN/m3 ve tek eksenli sıkışma dayanımı: 12-25 MPa arasındadır; ıslak halde yoğunluk 23.7-25.6 kN/m3 ve tek eksenli sıkışma dayanımı: 5-12 MPa değerleri arasında değişmektedir. Çatlak içine dolan suyun donması, deprem, boşluk suyu basıncının artması ve nemlenmeye bağlı kohezyon değerinin azalması vb. faktörler kütle hareketlerini hızlandıran başlıca etkenlerdir. Siltli killi kumlarda yapılan deneylerde kohezyon 16-25 kPa; içsel sürtünme açısı 18-20° arasında değişmektedir. Elde edilen tüm bulgular bir arada değerlendirildiğinde; insanlar tarafından kazılan su tutma yapılarının ve çatlakların çalışma alanındaki kütle hareketlerini tetiklediği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Kale-i Tavas, Tabae, Kütle hareketi, Heyelan, Çatlak, Su tutma yapıları

Geological and geotechnical characteristics of Kale-i Tavas (Tabae) ancient city (Kale-DENIZLI)

Kale-i Tavas (Tabae) which is an ancient settlement was established on a hill. At the top of the geological units horizontally layered lacustrine limestone and under gravel, sand and clay units located. There is an angular unconformity between two geological units. Geological units are fractured. Tabae, was abandoned due to landslides and rock falls in 1954. Since the historical period, man made water retaining structures (cisterns, wells, underground openings, galleries etc.) are available to collect. The effects of fractures, water, and earthquake have been investigated on the mass movements. The wells, cisterns, lithological units, and fractures that are detected in the area, were transferred to 1/2000 scale map. Denizli city and vicinity has the 1st degree earthquake risk zone. In the region, many destructive earthquakes have occurred. Rock and soil samples were taken for experimentation in the laboratory. In the dry state the density of rock samples: 23.3-24.4 kN/m3 and uniaxial compressive strength: between 12-25 MPa; In the wet state the density of rock samples: 23.7-25.6 kN/m3 and uniaxial compressive strength: 5-12 MPa values ranged from. Freezing of the water filled into the fractures, earthquake, increase of pore water pressure, and decreasing cohesion due to moisture etc. are major factors accelerating the mass movement. In experiments conducted in silty clayey sand cohesion 16-25 kPa; friction angle varies between 18-20°. When all the results evaluated together; water retaining structures and fractures have accelerated occurring to the mass movements.

Keywords:

Kale-i Tavas, Tabae, Mass movement, Landslides, Fracture, Water retention structure,

PDF

___

Kale Belediyesi. “TC. Kale Belediyesi Resmi web Sitesi”. http://www.kale.bel.tr/42/4/sayfa/TabaeAntikKent.html (01.01.2016).
Altınlı İE. “Denizli güneyinin jeolojik incelemesi”. İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Mecmuası, 1-2, 1-47, 1954.
Nebert K. Tavas-Kale (Güneybatı Anadolu) Bölgesine Ait Yeni Müşahedeler. Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü Dergisi, 54, 55-62, 1961.
Hakyemez HY, Örçen S. Muğla-Denizli Arasındaki (GB Anadolu) Senozoik Yaşlı Çökel Kayaların Sedimantolojik ve Biyostratigrafik İncelemesi. Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü, Ankara, Türkiye, 7311, 1982.
Hakyemez, HY. “Kale-Kurbalık (GB Denizli) bölgesindeki senozoik yaşlı çökel kayaların jeolojisi ve sratigrafisi”. Maden Tetkik ve Arama Dergisi, 109, 9-21, 1989.
Okay A. “Denizli’nin güneyinde menderes masifi ve likya naplarının jeolojisi”. Maden Tetkik ve Arama Dergisi, 109, 45-58, 1989.
Google Earth. “Google Earth”. http://earth.google.com, (01.01.2016).
Akgün F, Sözbilir H. “A palynostratigraphic approach to the SW anatolian molasse basin: Kale-Tavas molasse and Denizli molasse”. Geodinamica Acta, 14(1-3), 71-93, 2001.
Hasdiğen S, Bayhan E. “Kale (GB Denizli) bölgesindeki tersiyer yaşlı kayaçların kil sedimantolojisi”. Hacettepe Üniversitesi Yerbilimleri Dergisi, 27, 47-58, 2003.
İslamoğlu Y, Gedik F, Aydın A, Atay G, Hakyemez A, Babayiğit S. “Denizli Bölgesi’ndeki (GB Türkiye) Oligosen Yaşlı Lagüner ve Denizel Çökellerin Mollusk, Foraminifera,
Nannoplankton, Mercan ve Ostrakoda Biyostratigrafisi”. 59. TJK, JMO, 245-249, MTA Genel Müd. Kültür Sitesi. Ankara, Türkiye, 20-24 Mart 2006.
Gök S, Uçar H. “Kale-i Tavas (Tabae) kazısı seramik buluntuları (2007-2011)”. Kaledavaz Sempozyumu, Denizli, Türkiye, Türkiye, 2-3 Nisan 2012.
Akbeyik H. “Kaledavazda ve Kaledavaz’dan yetişen değerler”. Kaledavaz Sempozyumu, Denizli, Türkiye, 2-3 Nisan 2012.
Bubur R. “Kale-i Tavas (Tabae) 2011 yılı kuzey mağara ve çevresi kazı-temizlik çalışmaları”. Kaledavaz Sempozyumu, Denizli, Türkiye, 2-3 Nisan 2012.
Ürer H. “Kale-i Tavas (Tabae) su sistemleri”. Kaledavaz Sempozyumu, Denizli, Türkiye, 2-3 Nisan 2012.
Selby MJ. Hillslope Materials and Processes. 2nd ed. Oxford, UK, Oxford Univ. Press, 1993.
Rahn PH. Mühendislik Jeolojisi-Çevresel Bir Yaklaşım. Çevirenler: Akyol, E. ve Kayabalı, K, 2. Baskı, Ankara, Türkiye, Gazi Kitabevi, 2006.
Ulusay R. Uygulamalı Jeoteknik Bilgiler. 2. Baskı, Ankara, Türkiye, JMO Yayınları, 1994.
Afet ve Acil Durum Yönetim Başkanlığı. “TC. Başbakanlık Afet ve Acil Durum Başkanlığı Deprem Araştırma Dairesi Başkanlığı”. http://www.deprem.gov.tr (01.01.2016).
Kandilli Rasathanesi. “Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi Deprem Sorgulama Sistemi. “KOERI DB Search”. http://udim.koeri.boun.edu.tr (01.01.2016).
Özdemir A. Zemin Mekaniği ve Zemin Mühendisliğine Giriş. Konya, Türkiye, Dizgi Ofset, 2013.
Akdeniz N. “1/100 000 Ölçekli Türkiye Jeoloji Haritaları, Denizli-N21 Paftası”. MTA Genel Müdürlüğü, Jeoloji Etütleri Dairesi, Ankara, Türkiye, No: 163, 2011.