KUDÜS’ÜN FETHİ VE HZ. ÖMER EMANNÂMESİ

Hz. Muhammed’in vefatından sonra ilk İslam fetihleri ile Müslümanlar, Irak-Suriye bölgelerinde süratle ilerlemeye başlamışlardır. Aslında Kudüs gibi müstahkem diğer birçok kenti daha önce fetheden Müslümanların bu şehrin fethini sona bırakmaları, muhtemelen bu kentin kutsallığına duydukları saygıdan dolayı daha fazla kan dökmeden ve tahrip etmeden şehri ele geçirme arzularından kaynaklanmış olmalıdır. Nitekim Müslümanlar üstün bir durumda olup bir miktar daha gayretle kenti ele geçirebilecek iken Kudüs halkının verilecek emannâmeyi Hz. Ömer’in elinden alma taleplerine onun olumlu karşılık vermesi ve bir aylık zorlu bir yolculuktan sonra Kudüs’e gelip istenilen emannâmeyi kendi eliyle Kudüslüler’e vermesi ve şehri barışla teslim alması bu fikri desteklemektedir. Hz. Ömer’in Kudüslüler’e yazıp verdiği bu metin sanıldığı gibi bir antlaşma metni olmayıp Hz. Ömer tarafından verilen tek taraflı bir emannâmedir. Neticede Filistin bölgesinde hem Müslümanlar hem Hıristiyanlar hem de Yahûdiler için kutsal sayılan Kudüs/Beytü’l-Makdis fazla kan dökülmeden barışla Müslümanların eline geçmiş ve üç semavî dinin mensupları için şehirde huzur ve güvenin hâkim olduğu bir dönem başlamıştır.

The Conquest Of Jerusalem And The Covenant Of Calıph Umar

Muslims have started to move forward to Iraq and Syria regions quickly with The First Islamic Conquests after the death of the Prophet Mohammed. In fact, Muslims who had conquered many other fortified cities like Jerusalem had to put of the conquest of this city due to their respect for the sanctity of the city and their desire to seize the city without shedding anymore blood and destroying it. This idea is supported by the fact that, although Muslims have the position to conquer Aelia with less effort and the superiority of military, they have responded positively to the offer of Aelia people which requires Assurance of Safety given by Umar Ibn al- Khattab by himself and his positive response to it by reaching Jerusalem with difficulties after a month and giving them the wanted assurance and taking over the city with peace. The text which is written by Umar Ibn al-Khattab is not a treaty as thought but it is a one sided document given by him to People of Aelia. After all, Jerusalem which is sacred for Muslims, Christians and Jews was captured by without spilling blood and it is the beginning of a period with peace and trust for members of three divine religions.

PDF

___

Abdülcevâd, Ahmed İsmail A. “el-Ahkâmü’l-fıkhiyyeti’l-muteallika bi vaz‘ı’lMedineti’l-Mukaddese min hılâli’l-ahdeti’l-Ömeriyye”. Geçmişten Günümüze Kudüs, Ed. Mustafa Selim Yılmaz. (İstanbul 2019): 71-87.
Apak, Adem “Müslümanlıkta Kudüs Algısı”. Geçmişten Günümüze Kudüs. Ed. Mustafa Selim Yılmaz. (İstanbul 2019): 31-37.
Arslantaş, Nuh. Yahudilere Göre Hz. Muhammed ve İslâmiyet. İstanbul: İz Yayıncılık, 2011.
Arslantaş, Nuh. Mısır’da Türkler, Araplar ve Yahudiler. İstanbul: İz Yayıncılık, 2015.
Avcı, Casım. “Kudüs”. 26: 327-329. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2002.
Awaisi, Halid. “İsimler ve Sınırlar”. Derin Tarih. Kudüs Özel Sayısı 10 (Kasım 2017): 10-17.
Awaisi, Abd al-Fattah. Introducing Islamic Jerusalem. United Kingdom: AlMaktoum Institute Academic Press, 2007.
Awaisi, Abd al-Fattah. “İslam Fetih Hukukunun Can Verdiği Belge Ömer Emannamesi”. Derin Tarih. Kudüs Özel Sayısı 10 (Kasım 2017): 53-59.
Aydınlı, Osman. Ebu Ubeyde b. el-Cerrâh. İstanbul: İFAV Yayınları, 2015.
Basit, Musa İsmail- Hamza Zib Mustafa- Gassan Mustafa Muhibiş - Said Süleyman Kik. Kudüs Tarihi. Ter. Esra Eğitim Tercüme Komisyonu-Ali Benli. İstanbul: Nida Yayıncılık, 2011.
Belâzûrî (ö.279/892), Ebu’l-Abbas Ahmed b. Yahyâ b. Câbir. Fütûhu’l-Büldân. Thk. Abdullâh Enîs et-Tübba’-Ömer Enîs et-Tübba’. Trc. Mustafa Fayda. Beyrût: Müessesetü’l-Maârif, 1987.
Bozkurt, Nebi. “Mescid-i Aksa”. 29: 268-271. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2004.
Buhârî (ö.279/892). Ahmed b. Yahyâ b. Câbir. Sahîhu’l-Buhârî. 8 Cilt. İstanbul: elMektebetü’l-İslâmiyye, 1981.
Diyârbekrî (ö. 966/1559). Hüseyin b. Muhammed b. Hasan. Târîhu’l-hamîs fî ahvâli enfesi nefîs, 2 Cilt. Beyrût: Müessesetü Şa'ban, ts.
Ezdî (ö. 1089/1678). Ebü’l-Felâh Abdülhay b. Ahmed b. Muhammed. Fütûhu’ş-Şâm. Thk. Ensign W. N. Lees. Kalküta: 1854.
Fayda, Mustafa. Allah’ın Kılıcı Halid b. Velid. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı, 2013.
Fayda, Mustafa. Hulefâ-yı Râşidîn Devri (Dört Halife Dönemi). İstanbul: Kubbealtı Neşriyat, 2014.
Garaudy, Roger. İlahi Mesajlar Toprağı Filistin. Çev. Cemal Aydın. İstanbul: Türk Edebiyat Vakfı, 2011.
Halife b. Hayyât (ö. 240/854). et-Târîh. Thk. Ekrem Ziyâ el-Ömerî. Riyad: Daru Taybe, 1985.
Harman, Ömer Faruk. “Kudüs”. 26:323-327. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2004.
Hitti, Philip K. Siyâsî ve Kültürel İslâm Tarihi. 2 Cilt. Çev. Salih Tuğ. İstanbul: Boğaziçi Yayınları, 1989.
İbn Asâkir (ö.571/1175). Ebü’l-Kâsım Sikatüddîn Ali b. Hasan. Târîhu Medîneti Dımeşk. 1 Cilt. Thk. Salahaddîn el-Müneccid, Dımeşk: Matbuatü’l-Mecmai’lİlmiyyi’l-Arabi, ts.
İbn A'sem el-Kûfî (ö.314/926). Ebû Muhammed Ahmed. Kitâbü’l-Fütûh. 4 Cilt. Beyrût: Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1986.
İbn Hibbân (ö.354/965). Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed. es-Sîratü’nNebeviyye ve ahbâru’l-Hulefâ. Beyrût: Müessesetü’l-Kütübü’s-Sekafiyye, 1987.
İbn Kesîr (ö.774/1372). Ebü’l-Fidâ İsmâîl b. Ömer. el-Bidâye ve’n-nihâye. Thk. Ahmed Ebu Mülhim- Ali Necip Atâvî ve dğr. 16 Cilt. Beyrut: Dâru'lKütübü’l-İlmiyye, 1989.
İbn Mâce (ö. 275/888). Hâfız Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. Sünenü İbni Mâce. 2 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları,1981.
İbn Sa'd (ö.230/844). Ebû Abdillâh Muhammed. et-Tabakâtü’l-Kübrâ. 8 Cilt. Beyrût: Dâru Sadır, ts.
İbnü’l-Cevzî (ö.597-1200). Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Ali. Fezâilü’l-Kuds. Beyrut: Dârü'l-Cil, ts.
İbnü’l-Esîr (ö. 630/1232). İzzüddîn Ebûl Hasan Ali b. Muhammed. el-Kâmil fi’t-Târîh. 13 Cilt. Nşr. Carolus Johannes Tornberg. Ter. A. Ağırakça-A. Özaydın-Beşir Eryarsoy. Beyrût: Dâru Sâdır - Dâru Beyrut, 1965.
İbnü'l-İmâd (ö. 1089/1678). Ebü’l-Felâh Abdülhay b. Ahmed b. Muhammed. Şezerâtü’z-zeheb fî ahbâri men zeheb. 6 Cilt. Thk. Abdülkadir Arnaud-Mahmûd Arnaud. Beyrût: Dâru İbn Kesir, 1986.
Makdîsî (ö. 620/1223). Muvaffakuddîn Ebû Muhammed Abdullâh b. Ahmed. et-Tebyîn fî Ensâbi’l-Kureşiyyîn. Thk. Muhammed Nâif ed-Düleymî. Beyrût: Âlemü'l-Kütüb, 1988.
Müslîm (ö. 261/875). Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyri. 5 Cilt. el-Câmiu’sSahîh. Thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. Kâhire: Dâru İhyai'l-Kütübi'l-Arabiyye, 1991.
Önkal, Ahmet. “Hicret”. 17: 458-462. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2004.
Ratrout, Haithem F. “Ömer Camii ve Kubbetü’s-Silsile”. Derin Tarih. Kudüs Özel Sayısı. 10 (Kasım 2017): 46-51.
Şulul, Kasım. İlk Kaynaklara Göre Hz. Peygamber Devri Kronolojisi. İstanbul: İnsan Yayınları, 2008.
Taberî (ö. 310/922). Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr. Târîhu’r-Rusul ve’l-Mülûk. 14 Cilt. Thk. Muhammed Ebü’l-Fadl İbrahim. Kâhire: Dâru’l-Maârif, ts.
Vâkıdî (ö. 207/822). Muhammed b. Ömer. Fütûhu’ş-Şâm. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Cîl, ts.
Yâ'kûbî (ö. 294/897). Ahmed b. Ebî Ya’kûb b. Ca’fer. Târîhu’l-Ya’kûbî, 2 Cilt. Beyrût: Dâru Sadır, ts.
Yıldız, Hakkı Dursun (Editör). Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi. 15 Cilt. İstanbul: Çağ Yayınları, 1986-1989.
Zehebî (ö. 748/1374). Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed. Târîhu’l-İslâm ve vefeyâtü’l-meşâhiri ve’l-a’lâm. 15 Cilt. Thk. Ömer Abdüsselâm et-Tedmûrî. Beyrût: Dârü'l-Kitâbi'l-Arabi, 1987.