FADL HASEN ABBÂS’A GÖRE KUR’AN’IN EDEBÎ/BEYÂNÎ İ‘CÂZI

Bu makale kadim ilim geleneğimizin son temsilcisi, aynı zamanda bir müfessir olan Fadl Hasen Abbâs’ın (1932-2011) edebî i‘câza dair görüşlerini ele alıp incelemektedir. Bu çerçevede nazım anlayışına, kelime, cümle, pasaj ve sûre düzeyinde olmak üzere Kur’an metninin tabiatına ilişkin tespitlerine yer verilmiştir. Ona göre Kur’an ideal bir metin yapısı arz etmektedir: Kur’an’da her kelime ve cümle, ikinci bir alternatifi düşünülemeyecek şekilde, olması gereken en uygun yere konulmuştur. Haddizatında Kur’an’ın i‘câzı da bu hususiyetinden kaynaklanır. Kur’an’da tekrar olmadığı gibi zâid bir harf de yoktur. Abbâs’ın edebî i‘câza dair görüşlerinin referans çerçevesinin Hattâbî, Bâkıllânî ve Cürcânî gibi i‘câz konusunda büyük eserler vermiş âlimler olduğu görülmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Fadl Hasen Abbâs, , Edebî/beyânî i'câz, , Kur'an'ın metin yapısı, , belagat

The Literary Inimitability of the Qurʼan according to Fadl Hasen Abbas

PDF

___

Abbâs, Fadl Hasen. İtkânü’l-Burhân. 2 Cilt. Amman: Dârü’n-Nefâis, 2010.
Abbâs, Fadl Hasen. İ‘câzü’l-Kur’âni’l-Mecîd. Amman: Dâru’n-Nefâis, 2016.
Abbâs, Fadl Hasen. Kasasu’l-Kur’âni’l-Kerîm: sıdka hades ve sümüvve hedef. Amman: Dâru’n-Nefâis, 2010.
Abbâs, Fadl Hasen. Lemesât ve Letâif mi’l-İ‘câzi’l-Beyânî. Amman: Dâru’n-Nefâis, 2016.
Abbâs, Fadl Hasen. el-Belâga: fünûnühâ ve efnânühâ. 2 Cilt. Amman: Dârü’l-Furkân, 1997.
Abbâs, Fadl Hasen-Senâ Abbâs. İ‘câzü’l-Kur’ani’l-Kerîm. Amman: Dâru’l-Furkân, 1991.
el-Bâkıllânî, Ebû Bekr Muhammed b. et-Tayyib. İ‘câzü’l-Kur’ân. thk. es-Seyyid Ahmed Sakr, Mısır: Dâru’l-Meârif, t.y.
Bedevî, Ahmed, Abdülkâhir el-Cürcânî ve Cühûdühû fi’l-Belagati’l-Arabiyye. Kahire: Mektebetü Mısr, t.y
el-Beydâvî, Abdullah b. Ömer. Envâru’t-Tenzîl ve Esrâru’t-Tev’il. 3 Cilt. Lübnan: Dâr Sâdır, 2001.
el-Câhiz, Ebû Osman. el-Beyân ve’t-Tebyîn. thk. Abdüsselam Hârun. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Cîl, t.y.
el-Cürcânî, Abdülkâhir. Delâilü’l-İ‘câz. thk. M. Muhammed Şâkir. Kahire: Mektebetu’l-Hancı, 2004.
el-Cürcânî Seyyid Şerif. Ta‘rîfât. Kahire: Dâru’l-Kitâbi’l-Mısrî, Kahire, 1991.
Divlekci, Celalettin. “Kur’an’da Bazı Kelimelerin Kullanım Özelliklerine Dair Genel Kaideler”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları, 6/1 (2017), 86- 104.
Divlekci, Celalettin. Fadl Hasen Abbâs’ın Kur’an İlimlerindeki Müşkil Meselelere Bakışı. Ankara: Araştırma Yayınları, 2020.
Ebû Hilâl el-Askerî. el-Furûku’l-Lügaviyye. thk. Hüsâmüddin el-Kutsî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1981.
Ebü’l-Alâ el-Maarrî. Şerhu Divâni’l-Mütenebbî (Mu’cizü Ahmed). thk. Abdülmecîd Diyâb. 4 Cilt. Kahire: Dârü’l-Maarif, 1992.
Gâzî, Mahmud Ahmed. el-Medhalü’l-Vecîz ila Dirâseti’l-İ‘câz fi’l-Kitâbi’l-Azîz. nşr. Muhammed Rahmetullah en-Nedvî, Beyrut: Dârü’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 2010.
el-Hattâbî, Ebû Süleyman. Beyânü İ‘câzi’l-Kur’an (Selâse Resâil fî İ‘câzi’l-Kur’an içinde). thk. Muhammed Halefullah-Muhammed Zalûl Selam. Mısır: Dâru’l-Meârif, ty.
el-Huseynî, Dıyâüddin Ebü’n-Nur. Meâni’n-Nahvi’l-Cürcâniyye. Amman: Ervika, 2015.
el-Huseynî, Dıyâüddin Ebü’n-Nur. Urudu Nazariyeti’n-Nazm inde’l-İmam Abdülkâhir el-Cürcânî ve Mebâhisühâ. Amman: Ervika, 2015. İbn Atiyye. el-Muharraru’l-Vecîz fî Tefsîri’l-Kitâbi’l-Azîz. By.y: Dar İbn Hazm, 2002.
İbn Fâris, Ahmed Ebu’l-Huseyn. es-Sâhibî fî Fıkhi’l-Lügati’l-Arabiyye ve Mesâilihâ ve Süneni’l-Arab fî Kelâmihâ. nşr. Ahmed Hasen Besc. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
İbn Kayyim el-Cevziyye. Bedâiu’l-Fevâid. thk. Ali b. Muhammed el-Umrân. Cidde: Dâr Alemi’l-Fevâid, t.y.
İbn Manzûr, Ebü’l-Fadl Cemalüddin Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-Arab. 16 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1990.
İbn Sinân el-Hafâcî. Sirrü’l-Fesâha. Beyrut: Kitâb Nâşirûn, 2010.
İbrahim b. Samayil es-Sülemî. Sıyagu’t-Tahrîm inde’l-Usûliyyîn. Mekke: Ummu’l-Kurâ Üniversitesi, Usulü’l-Fıkh, Yüksek Lisans Tezi, 1431.
el-İsfahânî, Râgıb. Müfredâtü Elfâzı’l-Kur’ân. thk. Safvân Adnân Dâvûdî. Dımaşk: Dâru’l-Kalem, 1992.
Karacabey, Salih. “Hattâbî”. TDV İslam Ansiklopedisi. 16/489-491.
Karataş, Turan. Edebiyat Terimleri Sözlüğü. Ankara: Akçağ, 2004.
Mahmûd, Cemâl Ebû Hassân. ed-Delâlâtü’l-Ma‘neviyye li Fevâsili’l-Âyâti’l-Kur’âniyye; dirâse fî beyâni’l-Kur’ân ve i‘câzihî. Amman: Dâru’l-Feth li’d-Dirâsât ve’n-Neşr, 2010.
Nassâr, Nevvâf. el-Mu‘cemü’l-Edebî. Amman: Dârü’l-Verdi’l-Ürdüniyye, 2007.
er-Râfiî, Mustafa Sâdık. İ‘câzü’l-Kur’an ve’s-Sünnetü’n-Nebeviyye. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1990.
er-Rummânî. en-Nüket fî İ‘câzi’l-Kur’ân (selâse resâil fî i‘câzi’l-Kur’ân içinde). thk. Muhammed Halefullah-Muhammed Zalûl Selam. Kahire: Dâru’l-Meârif, t.y.
es-Sa‘îdî, Abdülmüteâl. Buğyetü’l-Îzâh li Telhîsi’l-Miftâh. Kahire: Dâr İbn Kesir, 2018.
Şahrûrî, Ahmed vd. İ‘câzü’l-Kur’ani’l-Kerim. Amman: Dâru’l-Menhel, 2005.
et-Teftâzânî, Sa‘düddin. Muhtasaru’l-Meânî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2016.
et-Tûfî. el-İksîr fî İlmi’t-Tefsîr. Kahire: Mektebetü’l-Adâb, t.y.
ez-Zemahşerî, Mahmûd b. Ömer. el-Keşşâf. haz. M. Abdüsselam Şahin. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1995.
ez-Zerkeşî. el-Burhân fî Ulûmi’l-Kur’ân. thk. M. Ebü’l-Fadl İbrahim. 4 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-Asrıyye, 1972.