DKAB Öğretim Programı Ekseninde Çevre Bilinci

Günümüz dünyasında yaşanan çevre felaketleri göz önüne alındığında, insanın çevrenin hassas dengeleriyle bağdaşmayan tek taraflı bir sömürü ilişkisi geliştirdiğini söylemek mümkündür. İnsanlığın yaşama alanına dair sorunlarının her geçen gün artarak devam etmesi, meselenin küresel boyutta bir sorun haline gelmesine ve disiplinlerarası bir boyut kazanmasına sebebiyet vermiştir. Bu sorunun çözümüne ilişkin farklı alanlarda yapılan tartışmalar sonucunda çevre sorunlarının çözümünde en etkili ve kalıcı çözüm yolunun eğitim olduğu kanaatine varılmıştır. Ülkemizde çevre bilincini oluşturmaya yönelik ilkokul, ortaokul ve lisede müstakil bir ders bulunmamakta, çevre eğitimi, fen bilimleri, sosyal bilgiler ve Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi (DKAB) gibi farklı dersler içerisinde verilmektedir. DKAB derslerinde çevre konusu genellikle ilişkide olunan sosyal çevre bağlamında değerlendirilmiştir. Bu bağlamda, çalışmada 2018 sonrası DKAB öğretim programı, fiziksel çevre açısından ele alınmış ve öğretim programının verimliliğini artırma açısından önerilerde bulunulmuştur. Çalışmada, dinlerin çevreye olan bakış açısına değinilmiş, ayrıca “Örgün eğitim kurumlarında, diğer derslerin yanında DKAB öğretim programının çevre bilinci oluşumuna katkısı var mıdır?” sorusundan hareket edilerek programlar ünite, konu ve kavramlar açısından bütün olarak ele alınarak fiziksel çevrenin korunmasında din eğitiminin rolü araştırılmıştır. Doküman incelemesi ve içerik analizi yöntemlerinin kullanıldığı çalışma sonucunda DKAB öğretim programlarında fiziki çevre bilinci oluşturmaya yönelik konu ve kazanımlar olmakla birlikte, bunların yetersiz olduğu dolayısıyla mevcut öğretim programının bu haliyle öğrencilerde çevre bilinci oluşturmaya yönelik yeterli katkı sağlamayacağı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Din Eğitimi, DKAB Öğretim Programları, Din, Çevre, İnsan.

Environmental Awareness On The Axis Of Dkab Curriculum

Considering today's environmental disasters, it is possible to say that humans have developed a one-sided exploitation relationship with the environment that is incompatible with delicate balances. The fact that the problems related to the living space continue to increase day by day has caused the issue to become a global problem and to gain an interdisciplinary dimension. As a result of the discussions in different fields regarding the solution of the problem, it has been concluded that the most effective and permanent solution to environmental problems is education. In our country, there is no separate course in primary, secondary and high schools to create environmental awareness, and environmental education is given in different courses such as science, social sciences and Religious Culture and Moral Knowledge (RCMK). In RCMK courses, environmental issues are generally evaluated in the context of the social environment in terms of religious education. In this context, the study examined the post-2018 RCMK curriculum in terms of the physical environment and made suggestions in terms of increasing its efficiency. In the study, the perspective of religions on the environment was mentioned, and the role of religious education in the protection of the physical environment was investigated by considering the programs as a whole in terms of units, subjects and concepts, based on the question "Does the RCMK curriculum contribute to the formation of environmental awareness in formal education institutions, in addition to other courses?". As a result of the study in which document review and content analysis methods were used, it was concluded that although there are subjects and acquisitions in the RCMK curricula to create physical environmental awareness, these are insufficient, and therefore the curriculum will not make sufficient contribution to creating environmental awareness in students as it is.

Keywords:

Religious Education, RCMK Curricula, Religion, Environment, Human.,

PDF

___

Akıncı, Müslüm. Oluşum ve Yapılanma Sürecinde Türk Çevre Hukuku. İzmit: Kocaeli Kitap Kulübü Yayınları, 1996.
Aybey, Salih. “Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi (4-8. Sınıf) ve İhtiyaç Odaklı Kur’an Kursları Öğretim Programlarında Çevre Bilincini Oluşturmaya Yönelik Kazanımlar Üzerine Bir Değerlendirme”. İhya Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi 7/1 (2021), 262-288.
Ayhan, Halis. Türkiye’de Din Eğitimi. İstanbul: Dem Yayınları, 2014. Ayvaz, Yaşar. Çevre Eğitiminde Temel Kavramlar El Kitabı. İzmir: Çevre Eğitim Merkezi Yayınları, 1998.
Bahçekapılı, Mehmet. Türkiye’de Din Eğitiminin Dönüşümü (1997-2012). İstanbul: İlke Yayınları, 2014.
Bilgin, Beyza. Türkiye’de Din Eğitimi ve Liselerde Din Dersleri. Ankara: Emel Matbaası, 1980.
Bilgin, Beyza- Selçuk, Mualla. Din Öğretimi. Ankara: Gün Yayıncılık, 1997.
Bulut, Halil İbrahim. “Semavi Dinlerin Ortak Ahlak Değerleri ya da Evrensel Değerler”. Yakın Doğu Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/1 (2015), 65-81.
Canlı, Muhlise. Kutsal Metinler Bağlamında Çevre ve Din İlişkisinin Sosyolojik Analizi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2017. Demir, Ebru- Yalçın, Hüseyin. “Türkiye’de Çevre Eğitimi”. Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi 2 (01 Temmuz 2014), 7-18.
Deniz, Müjgan. “Sanayileşme Perspektifinde Kentleşme ve Çevre İlişkisi”. Coğrafya Dergisi 19 (2011), 95-105.
Doğan, Pınar Usta. “Mezhepler Üstü Bir Program Tasarımının Nitelikleri Üzerine Nitel Bir Çalışma”. Kırıkkale İslami İlimler Fakültesi Dergisi 2/3 (2017), 127-154.
Doğan, Recai- Altaş, Nurullah. “Din Öğretiminde Yeni Yöntem Tartışmalarında Kuramdan Uygulamaya: İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Programları (Ankara Modeli)”. Değerler Eğitimi Dergisi 2/5 (2004), 23-38.
Ekinci, Elif. “İslam Dini’nin Çevreye ve Çevre Sorunlarına Bakış Açısı”. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 11/1 (2018), 129-140.
Erökten, Seçil- Durkan, Nazmi. “Çevre Eğitimi Dersinin Öğrencilerin Çevreye Karşı Tutumları ve Davranışları Üzerine Etkileri”. Education Sciences 5/4 (2010), 1861-1867.
Ertürk, Selahattin. Eğitimde Program Geliştirme. Ankara: Edge Akademi Yayıncılık, 2016.
Furat, Ayşe Zişan. “İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersinde Çevre Konularına Ayrılan Yer Üzerine Bir Değerlendirme”. ed. Fahri Kayadibi. 369-379. İstanbul: Yalın Yayıncılık, 2008.
Genç, Fatih. “Türkiye’deki Din Eğitimi Tarihi ve Bugünkü Durumu”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16/1 (2012), 569-585.
Geray, Cevat. Çevre İçin Eğitim. İnsan Çevre Toplum. ed. Ruşen Keleş. Ankara: İmge Yayınları, 1992. Göçeri, Nebahat. “Dinî Eğitim ile Din Eğitimi Kavramları Üzerine Bir Analiz Denemesi”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD) 2/1 (2002), 47-76.
Güneş, Abdurrahman. “Sosyolojik Olarak Din ve Toplum İlişkileri”. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 24/1 (2016), 153-164. https://doi.org/10.18069/fusbed.06220
Işık, Halim. “Hıristiyan Düalist-Gnostik Bir Tarikat Olarak Bogomilizm ve Avrupa Heretik Toplumlarına Etkileri”. Balkan Araştırma Enstitüsü Dergisi 6/1 (2017), 109-187.
Karabıçak, Mevlüt- Armağan, Ramazan. “Çevre Sorunlarının Ortaya Çıkış Süreci, Çevre Yönetiminin Temelleri ve Ekonomik Etkileri”. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 9/2 (2004), 203-228.
Karakurt, Safiye Tansu. Çevre Hakkı ve Türkiye’de Çevre Hakkının Korunmasında Yerel Yönetimlerin Rolü. Muğla: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019.
Karbuz, Sohbet. “Sürdürülebilir Kalkınmanın Zaman Yolculuğu”. İktisat, İşletme ve Finans Dergisi 198 (2002), 9-13.
Kavlak, Ahmet. “Hıristiyanlıkta İncil Yorumlarının Tarihsel Kaynakları”. Kaygı. Bursa Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi 18/1 (2019), 240-256. https://doi.org/10.20981/kaygi.539706
Kaypak, Şafak. “Çevre Hukukunun Ulusal ve Uluslararası Boyutları”. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 10 (2012), 205-242.
Keyifli, Şükrü. “Eğitim ve Din Eğitimi”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD) 13/2 (2013), 31-54.
Köylü, Mustafa. “Çevre Sorunlarından Çevre Eğitimine”. Eskiyeni 21 (2011), 56-64.
Metin, Osman- Ünal, Şükriye. “İçerik Analizi Tekniği: İletişim Bilimlerinde ve Sosyolojide Doktora Tezlerinde Kullanımı”. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 22/Özel Sayı 2 (2022), 273-294.
Nihal Kırkpınar Özsoy- Çini, Poyraz. “Antroposentrik Küresel Çevre Politikalarının Ekosentrik Çevre Etiği Görüşü Çerçevesinde Değerlendirilmesi”. Alternatif Politika 12/1 (2020), 20-49.
Özerkmen, Necmettin. “İnsan Merkezli Çevre Anlayışından Doğa Merkezli Çevre Anlayışına”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi 42/1-2 (2002), 167-185. Sak, Ramazan vd. “Bir Araştırma Yöntemi Olarak Doküman Analizi”. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi 4/1 (2021), 227-256.
Sönmezoğlu, Faruk- Bayır, Özgün ERLER. “Çevre Sorunlarına İlişkin Uluslararası Rejimler”. İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi 47 (2013), 247-289.
Şimşek, Eyüp. “Çok Partili Dönemde Yeniden Din Eğitimi ve Öğretimine Dönüş Süreci (1946-1960)”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 49 (2013), 391-414.
Tanrıverdi, Hasan. “Din-Kültür İlişkisi Üzerine Bir Değerlendirme”. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi 8/3 (2018), 595-601.
Tetik, Hayati. “İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi 2010-2018 Öğretim Programı Ünite ve Kazanımları Üzerine Bir Değerlendirme”. Universal Journal of Theology 3/1 (2018), 64-86.
Tunç, Ayşegül Özbebek vd. “Çevresel Farkındalık”. İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi 47 (2013), 14.
Uyanık, Gökhan. “Dönüşümsel Öğrenme Kuramına Dayalı Çevre Eğitiminin Çevre Sorunlarına Yönelik Tutum ve Duyarlılığa Etkisi”. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 13/1 (2016), 760-784.
Yaman, Sevde. “Tevrat’a Göre İnsan Hayatı ve Onurunun Kutsallığı”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 5/2 (2016), 338-354.
Yazıcı, Mehmet. “Değerler ve Toplumsal Yapıda Sosyal Değerlerin Yeri”. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 24/1 (2016), 209-223. https://doi.org/10.18069/fusbed.10221
Yıldız, Zafer. “Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersinde Ekolojik Temelli Çevre Eğitiminin Teorik Temelleri”. Toplum Bilimleri 9/17 (2015), 275-296.
Yoleri, Sibel. “Çocuk ve Çevre: Okul Öncesi Çocuklar Arasında Çevre Bilinci Oluşturma”. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi 34 (2012), 100-111.
Yücel, Ayşe- Konak, Nahide. “Derin ekoloji ve İslam’da insan-doğa İlişkisi”. NOSYON: Uluslararası Toplum ve Kültür Çalışmaları Dergisi 8 (2021), 28-38.
“Anayasa”. 1982. Erişim 20 Şubat 2023. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.2709.pdf
“Çevre Kanunu”. 1983. Erişim 22 Mart 2023. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.2872.pdf
“MEB Tebliğler Dergisi”. 1967. Erişim 22 Şubat 2023. http://tebligler.meb.gov.tr/index.php/tuem-sayilar/viewcategory/31-1967