Yazıbilimin Altı Temel Kuvveti ve Hareket Özellikleri
Fonetik yazıyı oluşturan harfler bazı temel ilkeleri bünyelerinde taşımaktadırlar. Ayrımsanır, yalın, kolay uygulanabilir, yazılı ve basılı yayınlarda benzer olma ihtiyaçlarını bu prensipler kapsamında karşılarlar. Alfabelerden istenilen özellikler çağlar boyunca benzerlik göstermiştir. Epigrafi, paleografi, grafoloji, tipografi, göstergebilim, yazı sistemleri bilimi (İng. scriptology), ortografi, reprografi gibi disiplinlerce incelenen yazı piktogramdan morfeme kadarki macerasında grafematik değişimlere uğramaktadır. Bu çalışma söz konusu değişikliklerin hangi grafemoloji ilkeleri doğrultusunda ve nasıl gerçekleştiğini açıklamak üzerinedir. Araştırmanın amacı çalışmada kullanılan görseller, çizimler yardımıyla betimsel açıdan analizi ve yorumu yapılan ilkeleri örnekler üzerinden tanımlayarak yazıbilimin kuramsal çerçevesini belirtmektir. Bu doğrultuda MÖ 4000 civarından günümüze kadar geçen zaman aralığı dahilindeki Bereketli Hilal ve Akdeniz havzası boyunca yükselmiş medeni toplumların yazı sistemleri tarihsel incelemeye tabi tutulmuş, grafematik gelişim süreçleri gözlemlenmiştir. Elde edilen veriler ışığında örnekler üzerinden tanımlanan ilkeler sonuç kısmında tablo haline getirilmiştir ve tartışılmıştır. Çalışmada belirlenen sınıflandırma yöntemiyle morfemlerin özellikleri nicel verilerle karşılaştırılır, tanımlanır, kaydedilir ve hesaplanır hale getirilmektedir. Yazıbilimin dayanaklarını genişleten bu araştırma, harf kavramlarının eğilimlerini tespit ederek fonogramik yazıya dair bilimsel öngörülere ulaşma olanaklarını arttırmaktadır. Böylece görsel iletişime yazı bağlamında yeni terimler kazandırılırken yazılı iletişimin hangi kavramlar etkisinde ilerlediği aydınlatılmıştır.
Anahtar Kelimeler:
Grafem, Morfem, Yazı Sistemi, Yazıbilim
Six Main Forces And Move Feautures of Graphemology
Signs of consisting phonetic script are shaped by some basic axioms. Needs of distinction, plainly, simply applicable, similarity on letter and print provision resolve on these principles scope. Features required from the alphabet look similar along the ages. The script is related to the professions epigraphy, paleography, graphology, typography, semiology, scriptology, orthography, and reprography, on adventure from pictogram to ideogram is undergone graphematic changings. This work explains to aforementioned changes consisting of the direction of which graphemology axioms and how. From the perspective of description, the aim of the research analyzes and criticized principles with helping images and draws used in work, defining around examples theoretical framework of the graphemology. In the time gap from BC 4000 to nowadays, the alphabets of civilized societies rise along Fertile Crescent and Mediterranean basin has been examined and the graphematic development process observed. Principles of defined around examples with light these data obtained, tabulated at the chapter of results and criticized. With the method of defined in this work, properties of morphemes have been comparable, identified, saved, and calculable with quantitative data. This study which expands the basis of graphemology, by determining tendencies of script concepts to increase the possibilities obtain scientific visions relating to phonographic letters. While introducing new terminology to visual communication in the context of graphemes, it was clarified under which concepts the writing progressed.
Keywords:
Graphem, Morphem, Scriptology, Graphemology,
___
- Ambrose, G., & Harris, P. (2012). Tipografinin temelleri. (B. Bayrak, Çev.) Literatür Yayıncılık. Ankara Üniversitesi. (tarih yok). Form çağrışımları ve kompozisyon. https://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/139882/mod_resource/content/1/3.%20hafta-dönüştürüldü.pdf adresinden 25 Ocak 2023 tarihinde alınmıştır.
- Becer, E. (2019). İletişim ve grafik tasarım. Dost Yayınevi.
- Clauson, S. G. (2012). Türk ''Runik'' Alfabesinin kökeni. D. Apaydın (Çev.). Dil Araştırmaları, 11(11), 163-183. Erdal, G. (2020). Ambalaj tasarımında Gestalt Prensibi. Uluslararası İnsan ve Sanat Araştırmaları Dergisi, 4(4), 32-39.
- Heskett, J. (2002). Design: A very short introduction. Oxford.
- Lidwell, W., Holden, K., & Butler, J. (2003). Universal principles of design. Rockport.
- McCloud, S. (2021). Çizgi romanı anlamak (4. Baskı). (E. Yavuz, Dü., & C. Ülgen, Çev.). Sırtlan Kitap.
- Meggs, P. B., & Purvis, A. (2006). Meggs' history of graphic design. Wiley.
- Altmann, G., Fengxiang, F. (Ed.). (2008). Analyses of script. (1. Baskı). Mouton de Gruyter.
- Rock, I., & Palmer, S. (1990). The legacy of Gestalt Psychology. Scientific American, 263(6), 84-91.
- Sarıkavak, N. K. (2006). Grafik bölümünde yazı ve tipografi eğitimi. Sanat Dergisi, (9), 80-98.
- Turgut, E. (1989). Temel eğitimde öğretilen el yazısı karakterlerinin önemi ve bir el yazısı karakteri üzerine deneme [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
- Wong, W. (1994). Principles of form and design. Wiley&Sons.
- Görsel Kaynakça
- Görsel 1. Friedl, F., Ott, N., Stein, B. (1998). Typo (1. Baskı). Könemann, s. 66.
- Görsel 2. Meggs, P. B., Purvis, A. W. (2006). Meggs’ history of graphic design (4. Baskı). Wiley, s. 5.
- Görsel 3. Meggs, P. B., Purvis, A.W. (2006). Meggs’ history of graphic design (4. Baskı). Wiley, s. 8.
- Görsel 8. McCloud, S. (2021). Görünmez sanat çizgi romanı anlamak. (4. Baskı). Sırtlan, s. 11.
- Görsel 4-7, 9-13. Yazar tarafından oluşturulmuştur.
- Başlangıç: 2022
- Yayıncı: Kastamonu Üniversitesi