Budin Beylerbeyi Arslan Paşa (1565-1566)

Yahyalılar Ailesine mensup olan Arslan Paşa, gençlik yıllarından itibaren babası Mehmed Paşa ile birlikte savaş meydanlarında yerini alır. Vertizo (1537) muharebesindeki başarısı nedeniyle büyük ün kazanır. Hatvan, İstolni Belgrad, Pojega, Semendire, Tuna Belgradı sancak beyliklerinde bulunur. Başarıları nedeniyle 1565 yılında Budin beylerbeyliğine yükseltilir. Uç hayatını çok iyi tanıyan Arslan Paşa diplomatik alanda yaptığı yeniliklerle de kendisinden söz ettirir. Diplomatik yazışmalarda Lâtince yerine Macarca’yı kullanmaya başlar. Macarca onun döneminde diplomatik diller arasına girer. Sarayına önemli kâtip ve tercümanlar getirtir. Ancak bunlardan Kâtip Süleyman ve Yahya Yazıcı, Osmanlı’ya ve Arslan Paşa’ya ihanet ederek pek çok önemli bilgiyi Macarlara gönderirler. Onların yazdıkları bu ihanet mektupları da, son derece önemli tarihi belgeler olmaları nedeniyle çalışmamıza dahil edilmiştir. Arslan Paşa, Budin beylerbeyliği yaptığı dönem boyunca İstanbul ve Viyana’nın arasının iyi olmasına ve savaş yapılmamasına gayret eder. Bu nedenle özellikle hediye gönderimi işiyle meşgul olur. Ancak İstanbul’a gidecek hediyelerin ve verginin bir müddet gecikmesi ve sınırlardaki huzursuzluklar onu zor duruma düşürür. Arslan Paşa’nın barış yanlısı çabaları yeterli olmaz ve iki ülke ilişkileri bozulur, Osmanlılar sefer hazırlıklarına başlar. Tam da bu sırada Arslan Paşa kimseden müsaade almadan Palota kalesini kuşatır, ancak bu defa başarı sağlayamayarak Tata ve Vesprem’in de elden çıkmasına neden olur. Bu nedenle Sokullu Mehmed Paşa’nın gayretleriyle 3 Ağustos 1566’da boynu vurulur. Türk ve Macar kaynaklarını karşılaştırarak yaptığımız çalışmada, Arslan Paşa’nın idamının yalnızca Palota kuşatmasıyla ilgili olmadığı ve Paşanın arkasından çeşitli planlar yapıldığı görülmektedir. Biz, Arslan Paşa’nın ve kâtiplerinin yazdıkları mektupları çalışmamıza dahil ederek konuyla ilgili yeni bilgilere ulaştık ve idam kararının öncesindeki gelişmeleri göstermeye çalıştık.

Budin Beylerbeyi Arslan Paşa (1565-1566)

Keywords:

-,

PDF

___

Acsády, Ignácz, A Magyar Nemzet Története, Haz.: Sándor Szilágyi, C. V, Az Athenaeum Irodalmi és Részvénytársulat, Budapest, 1897.
Danışman, Zuhuri, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, C. VII, Yeni Matbaa, İstanbul, 1965.
Danişmend, İsmail Hami, İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, C. II, Türkiye Yayınevi, İstanbul, 1948.
Gévay, Antal, A Budai Pasák, Bécs (Viyana), 1841.
Gökbilgin, Tayyip, “Türk İdaresinde Budin”, Atatürk Konferansları, C. V, 1971-1972, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1975.
Hóman, Bálint – Szekfű, Gyula, Magyar Történet, C. III, Királyi Magyar Egyetemi Nyomda, Budapest, 1935.
Istvánffy, Miklós, A Magyarok Történetéből, Fordította (Çev.): László Juhász, XXII. Könyvből (Kitaptan), Magyar Helikon, 1962.
Lamartine, Alphonse de, Osmanlı Tarihi, Çev. Serhat Bayram, İstanbul, 1991.
Mufassal Osmanlı Tarihi, C. II, Şehir Matbaası, İstanbul, 1958.
Osmanlı Ansiklopedisi, C. III, Tarih-Medeniyet-Kültür, İstanbul, 1995.
Osmanlılar Ansiklopedisi, C. I, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 1999.
Peçevî İbrahim Efendi, Peçevî Tarihi, C.I, Haz: Bekir Sıtkı Baykal, T.C. Kültür Bakanlığı, Ankara, 1999.
Révai Nagy Lexikona, C.1, Révai Testvérek Irodalmi Intézet Részvénytársaság, Budapest, 1914.
Selânikî Mustafa Efendi, Tarih-i Selânikî (971-1003 / 1563-1595), Haz.: Prof. Dr. Mehmet İpşirli, C. I, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1999.
Szörényi, László, Zrínyi Miklós Szigeti Veszedelem Hősköltemény, Ikon, Budapest, 1993.
Süreyya, Mehmed, Sicill-i Osmanî, C. I, Yayına Hazırlayan: Nuri Akbayar, Eski Yazıdan Aktaran: Seyit Ali Kahraman, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, Nisan 1996.
Takáts, Sándor – Eckhart, Ferenc - Szekfű Gyula, A Budai Basák Magyar Nyelvű Levelezése, A Magyar Tudományos Akadémia, Budapest, 1915.
Takáts, Sándor, A Török Hódoltság Korából, Genius Kiadás, Budapest, [tarihsiz].
Takáts, Sándor, Macaristan Türk Âleminden Çizgiler, Çev.: Sadrettin Karatay, MEB, İstanbul, 1970.
Türk Ansiklopedisi, C. III, MEB, İstanbul, 1971.
Türk Ansiklopedisi, C. XXIX, MEB, Ankara, 1980.
Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, C.II, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1983.
Várkonyi, Ágnes, Magyarország Története (1526-1686), Akadémiai Kiadó, Budapest, 1987.
Yücel, Yaşar - İlhan, M. Mehdi, Sultan Süleyman The Grand Turk, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1991.