Aşıkpaşazade Târihi'nde Osmanl Hâkimiyet Söylemi ve Terminolojisi

Tarihsel incelemelerde kullanÖlan disiplinler arasÖ yaklaûÖm, ûüphesiz,araûtÖrmacÖya ilgi dönemin zihniyetini derinlemesine ve bütünsel olarakanlamada imkânlar evreni sunar. Bununla beraber, ûiir, destan, ilâhi gibiOsmanlÖ tarihi kaynaklarÖ, araûtÖrmacÖlarÖn dikkatini yeterinceçekmemektedir -önemli bir kronikte yer alÖyor olsa dahi. DolayÖsÖylaOsmanlÖ kronikleri genellikle içerisindeki nesir baølamÖnda çalÖûÖlÖr. OysaOsmanlÖ kroniklerindeki ûiirler ve diøer edebî unsurlar, tarih yazÖcÖlÖøÖ,zihniyet ve farklÖ tarihsel meseleler hakkÖnda çok ûey söyleyebilir. Galiba,içerisinde bir beyit barÖndÖrmayan hiçbir Ortaçaø ùslâm ve OsmanlÖkaynaøÖ yoktur. Bu baølamda -diøer OsmanlÖ yazÖlÖ kaynaklarÖ gibibilinenilk OsmanlÖ kroniklerinden, ÂûÖkpaûazâde Târihi içerisinde birçok beyit barÖndÖrmaktadÖr. ÂûÖkpaûazâde'nin kroniøindeki beyitleri -nesirin yanÖ sÖra- OsmanlÖ hâkimiyet söylemi ve terminolojisini arar birgözle inceledik. ùncelediøimiz periyodlar Osman ve Orhan Gâzi'ninhâkimiyetleridir. Tespit ettiøimiz terimler, tarihsel baølamÖnda anlaûÖlmayaçalÖûÖldÖ. Bunun yanÖnda her bir terimin önemini anlamak amacÖyla,niceliksel muhteva analizi metodunu kullandÖk. Sonuçta konuyla ilgilienteresan tarihsel verilere ulaştık.

The Ottoman Sovereignty Discourse and Terminology in the Âşıkpaşazâde Târihi

Interdisciplinary approach which is used in historical studies,undoubtedly provides an universe of possibilities that allows scholar tounderstand the worldview of the related period profoundly andholistically. However, the Ottoman historical sources, like poems, epicsand hymns do not attract scholars' attentions adequately -even, theywere given place in a major chronicle. Therefore, the Ottoman chronicles, are generally studied in the context of prose in them.Whereas, the poems and other literary elements in the Ottomanchronicles, could tell so much about historiography, worldview anddifferent historical issues. Presumably, there is no Medieval Islam andOttoman resource which has not got a verse in. In this context,ÂûÖkpaûazâde Târihi, which is the one of the first known Ottomanchronicles contain a lot of verses -like other Ottoman written resources.We examined the verses -beside the prose- which in ÂûÖkpaûazâde'schronicle with the seeking eyes for the Ottoman sovereignty discourseand terminology. The periods which we examined are the rule of Osmânand Orhân Gâzi's. Every term which we detected, was tried tounderstand in its historical context. Besides this, to realize theimportance of the terms, we use quantitative content analysis method.Eventually, we reach interesting historical datum about the issue.

PDF

___

ÂûÖk Paûazade OsmanoøullarÖ'nÖn Tarihi, Çeviri: Kemal Yavuz, M. A. Yekta Saraç, K KitaplÖøÖ, ùstanbul 2003.
ÂûÖk Pâûâzâde Târîhi, Matba'a-Ö 'Âmire, ùstanbul 1914.
Daniûmendnâme, Haz. Necati Demir, Akçaø YayÖnlarÖ, Ankara 2004.
Kâtip Çelebi, Keûfuz'-Zunûn, Mektebetu'l-Musennâ, Baødat 1941.
Kritovulos, ùstanbul'un Fethi, Çev. Karolidi, Kaknüs Yay., ùstanbul, 2005.
Lütfi Paûa, Tevârih-i Âl-i Osman, HazÖrlayan: Kayhan Atik, Kültür BakanlÖøÖ YayÖnlarÖ, Ankara 2001.
Mehmed Neûrî, Neûrî Tarihi, c. I, YayÖnlÖyanlar: Faik Reûit Unat, Mehmed A. Köymen, Tarih Kurumu YayÖnlarÖ, Ankara 1995.
Mukaddimetu ùbn Haldûn, Dâru'l-Fikr, Beyrut 2001.
Saltuknâme, úükrü Haluk AkalÖn, Kültür ve Turizm BakanlÖøÖ YayÖnlarÖ, Ankara 1987, Cilt I.
Tâûköprîzâde, eû-úakâ'iku'n-Nu'mâniyye fî 'Ulemai'd-Devleti'l-'Osmâniyye, Dârul-Kitâbi'l- 'Arabî, Beyrût 1975.
Tursun Bey, Târîh-i Ebü'l-Feth, HazÖrlayan: Mertol Tulum, ùstanbul Fetih Cemiyeti YayÖnlarÖ, ùstanbul 1977.
ùkinci el kaynaklar: AFYONCU, Erhan, "OsmanlÖ Siyasî Tarihinin Ana KaynaklarÖ: Kronikler", Türkiye AraûtÖrmalarÖ Literatür Dergisi, c.1, sayÖ.2, 2003, s.101-172.
ATEú, Ahmed, "MenâkÖb", MEB ùslâm Ansiklopedisi, ùstanbul 1977, c.7, s.701-702.
BABùNGER, Franz, OsmanlÖ Tarih YazarlarÖ ve Eserleri, Çeviri: Coûkun Üçok, Ankara, 1982.
EMECEN, Feridun, "OsmanlÖ HanedanÖna Alternatif ArayÖûlar Üzerine BazÖ Örnekler ve Mülahazalar", ùslâm AraûtÖrmalarÖ Dergisi, SayÖ 6, 2001.
SÜMER, Faruk, "Selçuklular", Diyânet VakfÖ ùslâm Ansiklopedisi, c.36, s.380-384.
HAMMER, Joseph, Devlet-i Osmaniyye Târîhi, Tercüme: Mehmet 'Atâ, Dâru'l-Hilâfeti'l- 'Aliyye, EvkâfÖ ùslâmiyye MatbaasÖ, ùstanbul 1914.
http://data.onb.ac.at/rec/AL00620750 http://www.onb.ac.at/ ùNALCIK, Halil, "'Sultanizm', Üzerine Yorumlar: Max Weber'in OsmanlÖ Siyasal Sistemi Tiplemesi", Çeviren: K. AydÖn Akagündüz, Dünü ve Bugünüyle Toplum ve Ekonomi, SayÖ 7, Ekim 1994, s.5-26.
-------------------- "Question of the Emergence of the Ottoman State", Ottoman Social and Economic History, Variorum, Londra 1985.
--------------------, Bülent ARI, "OsmanlÖ-Türk Tarihçiliøi Üzerine Notlar", UluslararasÖ Askerî Tarih Dergisi, YayÖn no:19, Ankara 2007, s.214-216.
--------------------, Fatih Devri Üzerinde Tetkikler ve Vesikalar I, TTK, Ankara 1995. KAFADAR, Cemal, Between Two Worlds, The Construction of the Otoman State, University of California Press, Londra 1996.
KAYAPINAR, Akif, "ùbni Haldûn'un Asabiyet KavramÖ: Siyaset Teorisinde Yeni Bir AçÖlÖm", ùslâm AraûtÖrmalarÖ Dergisi, SayÖ 15, 2006.
KÖPRÜLÜ, M. Fuad, "Alp", Tarih AraûtÖrmalarÖ I (içinde), Akçaø YayÖnlarÖ, Ankara 2006.
--------------------, OsmanlÖ Devleti'nin Kuruluûu, TTK YayÖnlarÖ, Ankara 1999.
--------------------, "ÂûÖk Paûa-zâde", MEB ùslâm Ansiklopedisi, c.1, s.706-709.
Necib AsÖm,"OsmanlÖ Tarihnüvisleri ve Müverrihleri - Medhal", Tarih-i Osmanî Encümeni MecmuasÖ, ùstanbul, 1326 (1910), cilt: I, sayÖ: 1, s.41-52.
ÖZ, Mehmet, "Kuruluûtan Fatih Devrine Kadar OsmanlÖlar ve Gazâ", ùstanbul'un Fethinin 550. YÖldönümü Münasebetiyle Fâtih, Fetih ve ùstanbul Sempozyumu, Kültür BakanlÖøÖ ve Türk OcaklarÖ Genel Merkezi, Ankara 31 MayÖs-1 Haziran 2003. http://yunus.hacettepe.edu.tr/~mehoz/makalelerim.html
ÖZCAN, Abdülkadir, "ÂûÖkpaûazâde", Diyânet ùslâm Ansiklopedisi, c.4, s.6-7. --------------------, "OsmanlÖ Tarihçiliøine ve Tarih KaynaklarÖna Genel Bir BakÖû", FSM ùlmî AraûtÖrmalar ve Toplum Bilimleri Dergisi, 1 (2013) Bahar, s.271-293. Söøüt'ten ùstanbul'a, Derleyen: Oktay Özel, Mehmet Öz, ùmge Kitabevi YayÖnlarÖ, Ankara 2005.
úAHùN, Haûim, "MenâkÖbnâme", Türkiye Diyanet VakfÖ ùslam Ansiklopedisi, Ankara 2003, c.28, s.112-114. TAESCHNER, F., "'ashik-Pasha-ZCde" Encyclopaedia of Islam, Second Edition, c.1, s.720.