XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Anadolu'da Bir Bitki Toplayıcısı: Rémi Aucher-Eloy (1793-1838)

Pierre Martin Rémi Aucher-Éloy(1793-1838), 1830 yılında İstanbul’a yerleşmiş, bir Doğu florası’na temel oluşturmak üzere Yakındoğu ülkelerinden bitki örnekleri toplamış bir Fransız eczacıdır. Botanik ve serüven tutkusu, onu eczacılıktan, bir müddet yaptığı kitapçılık ve yayımcılıktan uzaklaştırmış, onu bir toplayıcı yapmıştır. R.Aucher-Éloy, Yakındoğu gezilerini 1830-1838 yılları arasında yapmıştır. 1830-1831’ de Mısır, Sinai, Batı Suriye, Kıbrıs ve İstanköy’dedir. 1832’de İzmir, Rodos ve Batı Anadolu sahillerindedir. 1833’te İstanbul’dan ve Uludağ’dan toplamıştır. 1834’te Ankara, Adana, Antakya, Halep, Gaziantep, Malatya, Erzurum, Trabzon yolunu yapmıştır. 1835’te Toros dağlarından sonra Halep, Bağdat ve İran’a gitmiş, Trabzon’dan İstanbul’a dönmüştür. 1836’da İzmir, Sakız adası ve Yunanistan’da dolaşmıştır. Son olarak 1837’de Kuzeydoğu Anadolu’dan ve Ağrı dağı eteklerinden geçerek Hazer denizinin güney kıyılarını gezmiş, güneye yönelerek Luristan üzerinden Maskat’a kadar gitmiş, Şiraz yolu ile İsfahan’a dönmüştür. Fakat hasta ve bitkindir. Hastalığını yenememiş, 6 Kasım 1838’de İsfahan yakınındaki Culfa’da 45 yaşında iken ölmüştür. Aucher-Éloy, topladığı örnekleri Paris’te Tabiat Tarihi Müzesi herbaryumuna göndermiş, dubletleri buradan, başta Cenevre herbaryumu olmak üzere, Avrupa’nın diğer herbaryumlarına dağılmıştır. Paris herbaryumunda Türkiye’den toplanmış 3856 örneği vardır (Lanjouw et Stafleu 1954). Cenevre herbaryumuna 1830-1839 arasında 3687 örneği gönderilmiştir (Jaubert 1843). Flora Orientalis (1867-1888) içinde 2687 örneği yer almıştır. Flora of Turkey’de (1965-2000) Anadolu’dan toplanmış 418 örneği kayıtlıdır ve bunlardan 300 kadarı tipörnektir. Ghazanfar (1996), Paris’teki Aucher-Éloy koleksiyonunda 1837’ye kadar yaptığı gezilere ait 3800 kadar örnek, 1837-1838’ de yaptığı son gezisine ait 2000 kadar örnek bulunduğunu kaydettiğine göre, onun Yakındoğu gezilerinde yaklaşık 6000 kadar örnek toplamış olduğunu tahmin edebiliriz. Aucher-Éloy’nın Yakındoğu örnekleri, biri A.B.D.’de, diğerleri Avrupa ülkelerinde olmak üzere 11 herbaryuma dağılmıştır. Türkiye örneklerini şu herbaryumlarda buluyoruz: FI, G, K(?), LE, MO, OXF, P, TCD. Aucher-Éloy, İstanbul ve Anadolu’dan topladığı tipörneklerle Türkiye florasına 300 kadar bilim için yeni tür katmıştır. Oluşturduğu Yakındoğu koleksiyonu ile bitki sistematiğine, taksonomistlere ve flora yazarlarına büyük yardımda bulunmuştur.

A Plant Collector in Anatolia in the First Half of the XIXth Century: Rémi Aucher-Eloy (1793-1838)

Pierre Martin Rémi Aucher-Éloy (1793-1838) was a French pharmacist educated in Orléans and later in Paris. Passionate for collecting, he settled at Istanbul in 1830 with the aim of preparing a Herbier d’Orient. Using Istanbul as a base for his expeditions, he explored between 1830 and 1838 the following areas: In 1830 Egypt, Sinai, W.Syria, Cyprus, Cos; in 1832 İzmir, Rhode, coasts of W.Anatolia; in 1833 Istanbul, Bursa, Uludağ; in 1834 İznik, Ankara, Kayseri, Adana, Halep, Gaziantep, Malatya, Erzurum, Trabzon; in 1835 Bursa, Kütahya, mount Taurus, Adana, Halep, Baghdad, Ispahan, Tehran, Tabriz, Trabzon; in 1836 İzmir, Chios, Syra, Athens, Thessaly, Athos; in 1837-1838 N.E.Anatolia , Erzurum, foots of mount Ararat, Tabriz, Gilan, south coasts of Caspian sea, Laristan, Muscat, Shiraz, Ispahan. Exhausted and ill, he died at Djulfa near Ispahan on 6th October 1838. He was selling his collections to the herbarium of the Muséum National d’Histoire Naturelle in Paris, from where they were distributed to other major herbaria. He also was financially supported by owners of private collections and by scientists. The herbarium of Paris houses 3856 Turkish specimens of Aucher-Éloy (Lanjouw et Stafleu 1954). 3687 specimens were sent from Paris to the herbarium of Geneva between 1830 and 1839 (Jaubert 1843). Flora Orientalis (1867-1888) cites 2687 of his specimens (Boissier 1888). In Flora of Turkey (1965-2000), we find 418 specimens of Aucher-Éloy from Anatolia from which 303 are type specimens. Ghazanfar (1996) writes that up to 1837 the entire plant collections of Aucher-Éloy in Paris summed up to over 3800 specimens and that the collection of his last excursion comprises about 2000. The total number of Aucher-Éloy specimens from Orient may be then evaluated to ca. 6000. The collections of Aucher-Éloy are distributed to 11 herbaria, one of which is in U.S.A. Its Turkish specimens are housed in FI, G, K?, LE, MO, OXF, F, TCD. With his rich collection from the Near East and ca. 300 type specimens from Anatolia, Aucher-Éloy has much contributed to the flora of Turkey and that of the Near East.

___

  • Baillon,H. 1891. Dictionnaire de Botanique, vol.3, Paris, s.152.
  • Baytop,T. 1991. Türkiye florasının tanınmasına katkıda bulunan yabancı araştırıcılar, Prof.Dr.Asuman Baytop Onuruna Bilimsel Toplantı , Eskişehir, 15 Mayıs 1991, Bildiriler (ed.K.H.C.Başer), Anadolu Üniv.Yay. No.474, Eczacılık Fak. No.2, s.4042.
  • Baytop,T. 2002. İstanbul Florası Araştırmaları, Eren Yayıncılık, İstanbul, s.44.
  • Boissier,E. 1843- 1859. Diagnoses Plantarum Orientalium Novarum, Facsimile edition, 3 vol., Amsterdam, 1969.
  • Boissier,E. 1867. Flora Orientalis, vol.1, Basileae et Genevae, s. XIII, XV, XVII, XXI, XXIII, XXVII.
  • Boissier,E. 1888. Flora Orientalis, Supplementum (ed. R.Buser), Genevae et Basileae, s.417431.
  • Chaudhri,M.N. et al. 1972. Index Herbariorum, Part II(3): Collectors, Regnum Vegetabile vol.86, Utrecht, s.314.
  • Davis,P.H. (ed.). 1965-1985. Flora of Turkey and the East Aegean Islands, vol.19, Edinburgh.
  • Davis,P.H. et al. (eds.). 1988. Flora of Turkey and the East Aegean Islands, vol.10, First Supplement, Edinburgh.
  • Ghazanfar,S.A. 1996. Aucher-Éloy’s plant specimens from the Immamat of Muscat, Taxon 45(4):609626.
  • Güner,A. et al. (eds.). 2000. Flora of Turkey and the East Aegean Islands, vol.11, Second Supplement, Edinburgh.
  • Jaubert,H.J. 1843. Relations de Voyages en Orient de 1830 à 1838, par Aucher-Éloy, Paris.
  • Lanjouw,J., Stafleu,F.A. 1954. Index Herbariorum, Part II:Collectors, Regnum Vegetabile vol.2, Utrecht, s.45.
  • Lasègue,A. 1845a. Musée Botanique de M.Benjamin Delessert , Paris, s.124.
  • Lasègue,A. 1845b. Musée Botanique de M.Benjamin Delessert , Paris, s.122124.
  • Mat,A., Nicolas,M. 1997. Fransız eczacı Aucher-Éloy ve doğu gezisi hakkında, Marmara Üniv. Eczacılık Dergisi 13(2):9399.