Vakıf Belgeleri Işığında Umur Bey ve Lala Şahin Paşa’nın Menşei ve Osmanlılar İle İttifakı’na Dair

Kastamonu’nun ucu olan Bolu’da Umur Bey’in adı ile anılan bir beylik merkezinin var olup olmadığı ve Umur Bey’in kimliği konusu pek çok araştırmacı tarafından ele alınan önemli konular arasında yer almaktadır. Bu konuda muasır Bizans ve doğu kaynakları birbirine yakın bilgiler vermektedir. Ancak verilen bilgilerdeki bazı farklılıklar, modern araştırmacıların da yorumlarıyla olayları işin içinden çıkılmaz bir hale getirmiştir. Osman Gazi ve Amourioi ailesinden ilk bahseden Bizanslı tarihçi Pachymeres, Osman Gazi’nin ortaya çıkışını bu aileyle beraber ele alır. Bugüne kadar konuyu araştıranlar, Amourius ile Yavlak Arslan’ın aynı kişiler olduğunu düşünmüşlerdir. Ancak bu çalışmada ortaya konulacak olan yeni belgeler, Lala Şahin Paşa’nın menşeini Kayı boyuna dayandırmakla sonuçlanacak olan yanlış anlamayı düzeltmektedir. Umur Bey ile Lala Şahin’i tek soyda birleştiren vakıf belgeleri, ailenin menşeini Kıpçaklara ya da bir ihtimal Moğollara bağlamaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Osman Gazi, Umur Bey, Lala Şahin Paşa, Emir Cakü, Kıroğlu Süleyman Bey, Bolu, Sakarya Nehri

PDF

___

Kaynaklar Arşiv Belgeleri Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), TD. EV. 387. Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), TD. EV. 453. Tapu Arşiv Dairesi Başkanlığı (Kuyud-ı Kadime), (TADB), TTD. 26. Tapu Arşiv Dairesi Başkanlığı (Kuyud-ı Kadime), (TADB), TTD. 49. Tapu Arşiv Dairesi Başkanlığı (Kuyud-ı Kadime), (TADB), TTD. EV. 547. Tapu Arşiv Dairesi Başkanlığı (Kuyud-ı Kadime), (TADB), TTD. EV. 578. Tapu Arşiv Dairesi Başkanlığı (Kuyud-ı Kadime), (TADB), TTD. EV. 580. Tapu Arşiv Dairesi Başkanlığı (Kuyud-ı Kadime), (TADB), TTD. EV. 583. Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi, (VGMA), Defter: 732. Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi, (VGMA), Defter: 747. Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi, (VGMA), Mücedded Anadolu, Defter: 608/23. Yayınlanmış Eserler Arık, Feda Şamil: “Selçuklular Zamanında Anadolu’da Veba Salgınları”, Ankara Ün. Sosyal Bilimler Ens. Dergisi, XV/26 (Ankara 1991), s. 27-57. Anonim Osmanlı Kroniği (1299-1512), Haz. Necdet Öztürk, İstanbul: 2000. Âşıkpaşazâde: Tevârih, (Atsız Neşri), İstanbul: Ötüken Yay., 2011. Danişmend, İ. Hami: İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, I, İstanbul: Sümer Kitabevi Yayınları, 1971. Emecen, Feridun M.: İlk Osmanlılar ve Batı Anadolu Beylikler Dünyası, İstanbul: Timaş Yayınları, 2012. Genç, Özlem: “Kara Ölüm: 1348 Veba Salgını ve Ortaçağ Avrupası’na Etkileri”, Tarih Okulu, X (İzmir Mayıs-Ağustos 2011), s. 123-150. Gürbüz, Adnan: “Toprak-Vakıf İlişkileri Çerçevesinde XVI. Yüzyılda Amasya Sancağı”, (Doktora tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1993. Hüseyin Hüsameddin: Amasya Tarihi, I ve III, İstanbul: Hikmet Matbaası, 1330. İbn Batuta: Seyahatnâme, I, haz. A. Sait Aykut, İstanbul: Yapı-Kredi Yayınları, 2000. İnalcık, Halil: Kuruluş Dönemi Osmanlı Sultanları (1302-1481), İstanbul: İSAM Yayınları, 2010. İnalcık, Halil: “Edirne’nin Fethi (1361)”, Edirne’nin 600. Fetih Yıldönümü Armağan Kitabı, Ankara: TTK Yayınevi, 1965. Kafesoğlu, İbrahim: Harzemşahlar Devleti Tarihi, Ankara: TTK Yayınevi, 2000. Köprülü, M. Fuad: Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu, Ankara: TTK Yayınevi, 1991. Köprülü, M. Fuad: “Hârizmşâhlar”, İA, V/I (1987), İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yay., s. 264-295. Mehmed Neşri: Cihannüma, I, Haz. F. R. Unat, M. A. Köymen, Ankara: TTK Yayınevi, 1995. Oruç Beğ: Oruç Beğ Tarihi, Haz. Atsız, İstanbul: Tercüman Yayınları, tarihsiz. Öden, Zerrin Günal: “Umuroğulları Hakkında Bazı Görüşler”, XII. Türk Tarih Kongresi, Kongreye Sunulan Bildiriler, II, (Ankara 12-16 Eylül 1994), s. 589- 94. Özcan, Abdülkadir: “Lala Şahin Paşa”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (DİA), 37, 2009, s. 77-78. Pachymeres, Georges: Bizanslı Gözüyle Türkler, çev. İlcan Bihter Barlas, İstanbul: İlgi Kültür Sanat Yayıncılık, 2009. Şihabeddin el-Ömerî: Mesâlikü’l-Ebsâr fi Memâlikü’l-Emsâr, haz. Kamil Süleyman el-Cübûrî, Beyrut: Darü’l-Kütübü’l-İlmiye, 2010. Krş için. Şihabeddin elÖmerî: Türkler Hakkında Gördüklerim ve Duyduklarım, Mesâlikü’l-Ebsâr, çev. D. Ahsen Batur, İstanbul: Selenge Yayınları, 2014. Taş, Kenan Ziya: “Kuzeybatı Anadolu’da Az Bilinen Bir Beylik: Umuroğulları”, XII. Türk Tarih Kongresi, Kongreye Sunulan Bildiriler, II, (Ankara: 12-16 Eylül 1994), s. 595-603. Taş, Kenan Ziya: “Tapu Tahrir Defterlerine Göre 16. Yüzyılda Bolu Sancağı”, (Doktora tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1993. Togan, Zeki Velidi: Umumi Türk Tarihine Giriş, İstanbul: Enderun Kitabevi, 1981. Turan, Osman: Selçuklular Zamanında Türkiye, İstanbul: Boğaziçi Yayınları, 1998. Turgut, Vedat: “XVI. Yüzyılın Sonlarında Kocaeli Sancağı’nda Demografik ve İktisadi Vaziyet”, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi, I. Uluslararası Gazi Akçakoca Sempozyumu Bildirileri 2013, Kocaeli: Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Yayınları, s. 315-416. Turgut, Vedat: Osmanlı Devleti’nin Kuruluş Coğrafyasında Vakıflar ve Şehirleşme (16. yy. Bilecik ve Çevresi), Bilecik: Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Yayınları, 2015. Uçar, Fuat: Osmanlı Döneminde Bolu’da Paşa Vakıfları, Bolu: Abant İzzet Baysal Üniversitesi Yayınları, 2009. Usta, Aydın: “Moğol İstilası Dönemi’ne Kadar Kıpçaklar ve Harzemşahlar Devleti”, Türkler, C. 4, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 2002, s. 1421-1430. Wittek, Paul: Menteşe Beyliği, çev. O. Ş. Gökyay, Ankara: TTK Yayınları, 1999. Yavuz, Kemal ve Saraç, M. A. Yekta: Âşıkpaşazâde Osmanoğulları’nın Tarihi, İstanbul: Koç Kültür Sanat Yayıncılık, 2003. Yinanç, M. Halil: “Anadolu Selçukîler Tarihine Ait Bazı Kaynaklar”, III. Türk Tarih Kongresi Zabıtları, Ankara: TTK Yayınları 1940, s. 91-98. Yücel, Yaşar: Anadolu Beylikleri Hakkında Araştırmalar, XIII-XV. Yüzyıllarda Kuzey-Batı Anadolu Tarihi, Çobanoğulları Beyliği-Candaroğulları Beyliği, Ankara: TTK Yayınları, 1988. Zachariadou, Elizabeth: “Pachymeres on the “Amourioi” of Kastamonu”, Byzantine and Modern Grek Studies, 3, Oxford: 1977, s. 57-70. Krş için. Zachariadou, Elizabeth: “Pachymeres’e Göre Kastamonu’da “Amouroi” Ailesi”, çev. Zerrin Günal Öden, Ege Üniversitesi Tarih İncelemeleri Dergisi, XVI, İzmir: 2001, s. 225-237.