50 günde devr-i bahr-ı sefid: königsbergli lubenau’nun kadırgayla imtihanı

Bu makalede 1587-1588 yıllarında Osmanlı İmparatorluğu’nu ziyaret eden Rein- hold Lubenau’nun seyahatnamesindeki Akdeniz yolculuğunun gerçeklere dayanma- dığı ve kurgusal olduğu iddia edilmektedir. Makalenin ilk kısmında, 50 günde 6.748 deniz mili yol alarak Akdeniz’i baştan sona dolaştığını iddia eden Lubenau’nun yolcu- luğunun dönemin kadırga teknolojisi, ortalama hızları ve seyrüsefer adetleri gözönü- ne alındığında gerçek olamayacağı tablo ve harita eşliğinde gösterilmeye çalışılacaktır. Aynı zamanda Lubenau’nun eşlik ettiğini iddia ettiği Osmanlı donanmasının hiç de öyle baştan sona Akdeniz’i dolaşmadığı, aksine Doğu Akdeniz’den ayrılmadan, çok daha kısa bir mesafe katederek İstanbul’a döndüğü arşiv belgeleriyle kanıtlanacaktır. Makalenin ikinci kısmında ise Lubenau’nun seyahatnamesine neden böyle hayali bir yolculuk ekleme ihtiyacı duyduğu hakkında fikir yürütülecektir.

Around the mediterranean in fifty days: reinhold lubenau’s ordeal with the galley

In this article, we argue that the voyage that Reinhold Lubenau, a visitor to the Ottoman Empire in 1587-1588, claimed to have made with the Ottoman navy across the Mediterranean is fictional. In the first part of the article, we will demon- strate that Lubenau’s account of this voyage which covered 6748 nautical miles in 50 days is inconsistent with the era’s galley technology, average speed and sailing routines. Then, based on archival sources, we will prove that the Ottoman navy on which Lubenau was supposed to have circumnavigated the Mediterranean did not leave the Eastern Mediterranean and sailed instead a much shorter route. In the second part of the article, we will reflect on the reasons why Lubenau chose to add this immaginary account to his travelogue.

___

Archivio di Stato di Venezia, Senato Dispacci Costantinopoli, filza 28

Archivio di Stato di Venezia, Capi del Consiglio dei Dieci, Lettere di Ambasciatori, busta 3

Archivio di Stato di Venezia, Consiglio dei dieci, Parti Secrete, registro II

Archivio di Stato di Venezia, Consiglio dei dieci, Parti Secrete, filza 20

Adams, Percy G.: Travelers and Travel Liars, 1660-1800, Berkeley ve Los Angeles: University of California Press, 1962.

Arıkan, Zeki: “Şeyhülislâm Zekeriyya Efendi’nin İstanbul sayımı (985/1577-1578),” içinde Tarih boyunca İstanbul semineri, 29 Mayıs–1 Haziran 1988, Bildiriler, İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi, 1989, s. 39–57.

Baer, Marc David: Honored by the Glory of Islam: Conversion and Conquest in Ottoman Europe, Oxford ve New York: Oxford University Press, 2008.

Bennassar, Bartolomé ve Lucile Bennassar: Les chrétiens d’Allah: l’histoire extraordinaire des renégats, XVIe et XVIIe siècles, Paris: Perrin, 2006. Biron, Comte Théodore de Gontaut: Ambassade en Turquie de Jean de Gontaut

Biron Baron de Salignac, 1605 à 1610. Correspondance diplomatique et documents inédits, Paris: H. Champion, 1889.

Bon, Ottaviano: Il serraglio del Gransignore, ed. Bruno Basile (Roma: Salerno Editrice, 2002).

Bretten, Michael Heberer von: Osmanlı’da Bir Köle: Brettenli Michael Heberer’in Anıları: 1585-1588, ter. Türkis Noyan, İstanbul: Kitap Yayınevi, 2003.

Dávid, Géza: “Maximilian Brandstetter’in İstanbul yolculuğu, 1608–1609,” içinde Feridun Emecen ve Emrah Safa Gürkan (ed.), Osmanlı İstanbulu: I. Uluslararası Osmanlı İstanbulu Sempozyumu, Bildiriler, İstanbul 2014.

Dursteler, Eric: Renegade Women: Gender, Identity, and Boundaries in the Early Modern Mediterranean, Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2011.

Dursteler, Eric: Dönme Kadınlar: Toplumsal Cinsiyet, Kimlik ve Sınırlar, çev. Deniz Koç, İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları, 2013.

Gerlach, Stephan: Türkiye Günlüğü, ed. Kemal Beydilli, çev. Türkis Noyan, İstanbul: Kitap Yayınevi, 2006, 2 cilt.

Guilmartin, Jr. John Francis: Gunpowder and Galleys: Changing Technology and Mediterranean Warfare at Sea in the Sixteenth Century, London: Cambridge University Press, 1974.

Isom-Verhaaren, Christine: “Shifting Identities: Foreign State Servants in France and the Ottoman Empire,” Journal of Early Modern History, 8/1-2 (2004), s. 109-134.

Lubenau, Reinhold: Beschreibung der Reisen de Reinhold Lubenau, ed. W. Sahm, 2 cilt, Königsberg: Ferd. Beyers Buchhandlung, 1912-1930.

Lubenau, Reinhold: Reinhold Lubenau Seyahatnamesi: Osmanlı Ülkesinde, 1587-1589, ed. W. Sahm, çev. Türkis Noyan, 2 cilt, İstanbul: Kitap Yayınevi, 2012.

Minkov, Anton: Conversion to Islam in the Balkans: Kisve Bahası Petitions and Ottoman Social Life, 1670-1730, Leiden: Brill, 2004.

Nehring, Karl: Adam Freiherrn zu Herbersteins Gesandtschaftsreise nach Konstantinopel. Ein Beitrag zum Frieden von Zsitvatorok, München: R. Oldenburg, 1983.

Pedani, Maria Pia: In Nome del Gran Signore: Inviati Ottomani a Venezia dalla Caduta di Costantinopoli alla Guerra di Candia, Venezia: Deputazione Editrice, 1994.

Pryor, John H.: Akdeniz’de Coğrafya, Teknoloji ve Savaş: Araplar, Bizanslılar, Batılılar ve Türkler, çev. Füsun Tayanç ve Tunç Tayanç, İstanbul: Kitap Yayınevi, 2004.

Rodgers, William Ledyard: Naval Warfare under Oars, 4th to 6th centuries: A Study of Strategy, Tactics and Ship Design, Annapolis: Naval Insitute Press, 1940, yeniden basım, 1986.

Schweigger, Salomon: Sultanlar Kentine Yolculuk, 1578-1581, ter. Türkis Noyan, İstanbul: Kitap Yayınevi, 2004.

Taşkaya, Arzu Baykara: “Reinhold Lubenau Seyahatnamesi: Osmanlı Ülkesinde, 1587-1589,” Tarih İncelemeleri Dergisi, XXVIII/2 (2013), s. 618-620.

Tavim, José Alberto Rodrigues da Silva: “Portuguese New Christians in the Turkish ‘Carrefour’ between the Mediterranean and the Indian Ocean in the Sixteenth Century: Decentralization and Conversion,” Journal of Early Modern History 17 (2013), s. 561-584.

Yerasimos, Stephane: Les voyageurs dans l’Empire Ottoman (XIVe-XVIe siècles): bibliographie, itinéraires et inventaire des lieux habités, Ankara: Société Turque d’Histoire, 1991.

Villain-Gandossi, Christiane: “Les Dépêches Chiffrées de Vettore Bragadin, Baile de Constantinople (12 Juillet 1564 – 15 Juin 1566)”, Turcica X (1978), s. 52-106.

Wratislaw, A. H.: Adventures of Baron Wenceslas Wratislaw of Mitrowitz, London: Bell and Daldy, 1862.