Doktor Refik Saydam’ın Sağlık Bakanlığı Dönemi Hizmetlerine Genel Bir Bakış

Özet: Çalışmada, Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucu önderlerinden olan Dr. İbrahim Refik Saydam’ın Sağlık Bakanı olarak Cumhuriyet’in modern sağlık sistemini kurmak ve dönemin salgın hastalıkları gibi yaygın sağlık sorunlarını çözmek için yaptığı çalışmaların günümüze ışık tutması amacıyla değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Çalışmada tarih araştırmalarında kullanılan genel metod izlenmiştir. Arşiv belgeleri, resmi yayınlar, Dr. Refik Saydam ve modern Türk sağlık sisteminin kuruluşuna dair kitap ve makaleler taranmış ve kaynak olarak kullanılmıştır. Çalışmada, Dr. Refik Saydam’ın yaşamına dair kısa biyografik bilgileri verilmiştir. Dr. Refik Saydam’ın, Merkez ve Taşra Türk Sağlık Sistemini Kurmasındaki çalışmaları, bulaşıcı hastalıklarla ve sağlık sistemi içine Halk Sağlığı çalışmalarını entegre etmesi ile ilgili mücadeleleri üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Dr. Refik Saydam, Sağlık Hizmetleri, Türkiye Cumhuriyeti

A General Overview of Doctor Refik Saydam's Services Duriıng the Miniıstry of Health

In the study, one of the founding leaders of the Republic of Turkey, evaluation of Minister of Health, Dr. İbrahim Refik Saydam's work towards the establishment of the modern health system of the Republic and the solution of common health problems such as epidemics that aimed to enlighten the present. In the study the general method used in historical research was followed. Archival documents, official publications, Books and articles about Dr. Refik Saydam and the establishment of the modern Turkish health system were scanned and used as sources. In the study, given brief biographical information about Dr. Refik Saydam's life is. Dr. Refik Saydam's work in establishing the central and provincial Turkish Health System, his struggles with infectious diseases and integrating Public Health studies into the health system are emphasized.

Keywords:

Dr. Refik Saydam, Health Services, Republic of Türkiye,

PDF

___

1. TBMM’ye 2. Seçim Döneminde Üye Seçilenlere Ait Durum Belgesi (45/III), “Hüviyet”, TBMM Arşivi, 1923, Ankara.
2. İbrahim Refik Saydam, Nüfus Kayıt Örneği, T.C. Nüfus ve Kayıt İşleri Genel Müdürlüğü Arşivi. Ankara.
3. İbrahim Refik Saydam, Türkiye Cumhuriyeti Müdafaa-i Milliye Vekâleti (Milli Savunma Bakanlığı) Zat İşlemleri Dairesi Emeklilik Şubesi 293 Numara 28, Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Arşivi, Ankara.
4. Aydın E. Türkiye’de Sağlık Teşkilatlanması Tarihi. Ankara: Naturel Yayınları, 2002.
5. Dr. Refik Saydam 1881 - 1942, Ölümünün 40. Yılı Anısına. Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı Yayınları, Ankara: TBMM Basımevi, 1982
6. Özdemir H. Salgın Hastalıklardan Ölümler (1914 – 1918). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2005.
7. Dağlı N, Aktürk B. Hükümetler ve Programları 1920 – 1960. Ankara: TBMM Basımevi, 1998.
8. TBMM Zabıt Ceridesi. Devre 5, Cilt 29, Ankara: TBMM Matbaası, 1940.
9. Ulus Gazetesi. 26.1.1939.
10. Frik F. Cumhuriyet Devri Sağlık Hareketleri (1923 – 1963). İstanbul: Yazarın Kendi Yayını, 1964.
11. Eren N, Tanrıtanır N. Cumhuriyet ve Sağlık. Ankara: Türk Tabipleri Birliği Yayını, 1998.
12. Soyer A. Türkiye’nin İktisadi ve Sosyal Tarihi Bağlamında Başlangıcından 1960’a Kadar Sağlık Hizmetleri ve Sağlık Bakanlığı. Toplum ve Hekim 2001; 16 (6).
13. Umumi Hıfzıssıhha Kanunu, Ankara: T.C. Başvekâlet Müdevvenat Müdürlüğü Neşriyat Şubesi Yayını, 1930.
14. Tababet ve Şuabatı Sanatlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun. Ankara: T.C. 3. Mıntıka Etıbba Odası Neşriyatı, 1930.
15. Özdilek Ş. Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı Tarihçesi. Dirim 1950; 61(7).
16. Başer A. - Şahin H. Atatürk’ten Günümüze Tıp Eğitimi. Tıp Eğitimi Dünyası Dergisi 2017; 16(48).
17. Fişek N. H. Sağlık Hizmetlerinde Refik Saydam. Toplum ve Hekim 1987; 6(45).
18. Bertan M, Güler Ç. Halk Sağlığı Temel Bilgiler. Ankara: Güneş Kitapevi, 1997.
19. Özden N. Dr. Refik Saydam’ın Türk Sağlık Politikalarına Etkisi (1923-1937). 2005; Ankara: 38. Uluslararası Tıp Tarihi Kongresi Bildiri Kitabı.
20. Yayın Kurulu. Sağlık Hizmetlerinde 50 Yıl. Ankara: Sağlık ve Sosyal Bakanlığı Yayınları, 1973.
21. Şakar A.Y. Türkiye’de Sağlık Hizmetleri ve Sağlık Harcamaları. İstanbul: Türkiye Sağlık İşçileri Sendikası Yayını, 1999.
22. Salep M. Salgın Hastalıklarla Mücadele Sürecinde Birinci Milli Tıp Kongresi’nin Toplanması. Tarih Okulu Dergisi 2022; 60(10).
23. Saltık A. Cumhuriyet Dönemi Sağlık Hizmetlerinin Tarihçesi. Bilim ve Ütopya 1988; 44.
24. Aydemir ŞS. Tek Adam Cilt 2. 8. Baskı, İstanbul: Remzi Yayınevi, 1981.
25. Turan S. Atatürk’te Konular Ansiklopedisi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1995.
26. Tekir S. Erken Cumhuriyet Dönemi Türkiye’de Bulaşıcı Hastalıklarla Mücadele (1923 – 1930). Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 2019; 65.
27. TBMM Zabıt Ceridesi. Devre 1, Cilt 1, Ankara: TBMM Basımevi, 1940.
28. TBMM Zabıt Ceridesi. Devre 2, Cilt 10, Ankara: TBMM Basımevi, 1975.
29. Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri Cilt 1. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1997.
30. Özaydın Z. Büyük Önder Atatürk’ün Himayelerinde Yapılan Birinci Milli Tıp Kongresi. Tıp Tarihi Araştırmaları Dergisi, 1998; 7.
31. Aydın, E. Türkiye’de Sıtma Mücadelesi. III. Türk Tıp Tarihi Kongresi (20-23 Eylül 1993), Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1999.
32. Yayın Kurulu. Türk Tıbbının Kahramanları. İstanbul: Organon İlaç A.Ş. Esin Ofset, 2002.
33. Tunca Y. Sağlık Çalışmalarında 40 Yıl (1922-1962). Ankara: Ongun Kardeşler Matbaası, 1964.
34. Hot İ. Ülkemizde Trahom ile Mücadele. Türkiye Klinikleri Tıp Etiği – Hukuku – Tarihi Dergisi 2003; 11(1).
35. Özer S. Türkiye’de Trahomla Mücadele (1925-1945). Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Atatürk Yolu Dergisi 2014; 54.
36. Yayın Kurulu. İçtimai Hıfzıssıhha-Trahom Mücadelesi. Türkiye Hilal-i Ahmer Mecmuası 1927; 7(76).
37. TBMM Zabıt Ceridesi. Devre 1, Cilt 8, Ankara: TBMM Basımevi, 1945.
38. TBMM Zabıt Ceridesi. Devre 3, Cilt 18, Ankara: TBMM Basımevi, 1945.
39. Bengisarp S.P. Türkiye’de Sanatoryum ve Göğüs Hastalıkları Hastanelerinin Tarihine Bir Bakış. IV. Türk Tıp Tarihi Kongresi (18-20 Eylül 1996) Ankara: TTK Basımevi, 2003.
40. Hatemi H. - Altınraş A. Türk Tıp Eğitiminin Önemli Adımları. İstanbul: Biofarma, CSA Global Publishing, 2005.
41. Acun, F. Osmanlı’nın Torunları Cumhuriyet’in Çocukları: Osmanlıdan Cumhuriyet’e Değişme ve Süreklilik. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 2007; 15.
42. Dr. Refik Saydam’ın Ankara’da 1 Eylül 1925’te toplanan Birinci Tıp Kongresi”nde Kongre Reisi Sıfatıyla Söylediği Nutuk. Türk Hijyen ve Deneysel Biyoloji Dergisi 1982; 19(1).
43. Dedeoğlu N. Hıfzıssıhha Okulu: Tarihçesi, Önemi. Toplum ve Hekim 2001; 16(6).
44. Ulus Gazetesi. 3.11.1936.
45. T.B.M.M. Kavanin Mecmuası. Devre VI, İçtima 2, Cilt 22. 1 Teşrinisani 1941
46. Turan A. Hıfzıssıhha Albümü. Ankara: Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Yayını, 2004.
47. Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, Başvekâlet Kararlar Müdürlüğü, 4-12,1933, 030.18.01.02.41.85.17.