Büyük Etiyopya Rönesans Barajı (GERD) Krizi ve Sudan'ın Tutumu

Bu çalışma, Sudan’ın Büyük Etiyopya Rönesans Barajı (GERD) krizine ilişkin resmi konumunu incelemeyi amaçlamaktadır. Söz konusu kriz Etiyopya ile Mısır arasında birçok anlaşmazlığa sebep olan, tarafların birbiriyle çelişen görüşlere sahip olduğu ve iki ülke arasında siyasi bir kriz doğuran karmaşık ve tartışmalı bir konudur. Çalışma, Sudan’ın pozisyonunu - bazı yönleriyle belirsiz ve dalgalı olarak nitelendiren temel bir hipoteze dayanmaktadır. Buna ek olarak, alanda yapılan diğer çalışmalar konuyu yeterince ayrıntılı olarak ele almamakta ve derinlemesine incelememektedir. Bu çalışma, Ömer el-Beşir hükümeti döneminde Sudan’ın GERD projesine yönelik tutumunun nesnel kriterlerden etkilenmediği, aksine bazen Etiyopya ile bazen de Mısır ile kurulan ittifakların baskısı altında dalgalı bir grafik çizdiği sonucuna varmıştır. Ancak Sudan hükümeti nihayetinde siyasi olarak herhangi bir ortağını kaybetmemeyi hedefleyen uzlaşmacı bir pozisyon alma kararlığı göstermiştir. Sudan’ın konumu, Ömer el-Beşir iktidarına karşı gerçekleşen Aralık 2018 devriminden sonra değişmiştir. Sudan’ın geçici hükümeti, karar alma mekanizmasının karşılaştığı zorluklara rağmen ülkenin çıkarlarını ve su güvenliğini öncelikli bir husus olarak gören bir tutum benimsemeye istekli olmuştur. Karşılaşılan zorluklar, her şeyden önce Sudan siyasetinin önde gelen partileri arasındaki çekişmeden kaynaklanmaktadır; bu çekişme Sudan’ın GERD politikasını etkileyecek, bu politikayı kararsız ve sürdürülebilir olmayan bir hale getirecektir.

The Grand Ethiopian Renaissance Dam (GERD) Crisis and Sudan's Position

This study aims to realize the official position of Sudan regarding the crisis of the Grand Ethiopian Renaissance Dam (GERD). It is a complex and controversial issue, that has produced many disagreements and conflicting views between Ethiopia and Egypt, which created a political crisis between the two countries. The study is based on a primary hypothesis, that the position of Sudan - in some of its aspects- is unclear and is characterized as hazy and fluctuated. Additionally, other studies did not address it in detail or illustrate it thoroughly. The study concluded that Sudan’s position towards the GERD project during the era of Bashir’s government was not affected by objective criteria, rather than swinging under the pressure of external alliances with Ethiopia at sometimes, and with Egypt at other times. Until the Sudanese government eventually adopted a compromising position that seeks not to politically lose any partner. The Sudanese position has transformed afterward, due to the change brought by the Dec. 2018 revolution over the Inqath (Rescue) Regime in Sudan. The transitional government of Sudan was keen to adopt a position, that takes into consideration Sudan’s interest and water security as a top priority, despite the challenges facing its decision-making mechanism. The latter is a tug-of-war among the ruling parties of the political equation in Sudan, which would affect Sudan’s position on the GERD file and make it indecisive and non-sustainable.

___

  • أولًا الكتب: 1. البحيري، زكي، مصر ومشكلة مياه النيل: أزمة سد النهضة، الهيئة المصرية العامة للكتاب، القاهرة، 2016.
  • 2. البرديسي، أحمد، مؤامرة في منابع النيل، سد النهضة: كيف تفكر إثيوبيا؟، كتاب الجمهورية، القاهرة، 2015.
  • 3. لورنس، شانون، محرر، السدود والأنهار والحقوق، دليل عمل المجتمعات المتأثرة بالسدود، شبكة الأنهار الدولية، الولايات المتحدة الأمريكية، 2006. ثانيًا الدوريات:
  • 4. أبو زيد، أحمد محمد، "الضفة الأخرى: الرؤية الإثيوبية للصراع على مياه النيل"، مجلة سياسات عربية، العدد 7، مارس 2014م.
  • 5. أحمد، سارة الحبيب محمد، سد النهضة والراهن السياسي (2)، الأكاديمية العليا للدراسات الإستراتيجية والأمنية، العدد الثاني، الخرطوم، مارس 2020.
  • 6. عامر، صلاح الدين، إتفاقية الأمم المتحدة لقانون استخدام المجاري المائية الدولية في الأغراض غير الملاحية. مجلة السياسة الدولية العدد 157)، مركز الأهرام للدراسات السياسية والاستراتيجية، القاهرة، 2004.
  • 7. فريد، سالي محمد، الأمن المائي في دول حوض النيل وتداعيات سد النهضة، مجلة السودان، العدد السابع، 2016م.
  • 8. وهاب، امال، السياسة الدولية واللإقليمية للمياه المشتركة دراسة حالة سد اليسو التركي، مجلة كلية القانون والعلوم السياسية/ جامعة كركوك، العراق.
  • ثالثًا: المقالات والإنترنت: 9. سلمان محمد أحمد سلمان، السودانُ وسدُّ النهضة: تعقيبٌ على الأستاذ هانئ رسلان، 23/2/ 2014: https://sudaneseonline.com/board/425/msg/
  • 10. Tesfa-Alem Tekle:Sudan’s Bashir supports Ethiopia’s Nile dam project, Sudan Tribune, March 8, 2012, retrieved on April 15, 2020. On: https://www.sudantribune.com/spip.php?article41839 .
  • 11. Memar Ayalew Demeke, “Water Diplomacy or Water War? Which way?” The Reporter (June 8, 2013(, p. 10( on: http://www.meleszenawi.com/egyptian-approaches-to-the-new-developments-in-the-nile-politics-water-diplomacy-or-water-war-which-way/
  • 12. بدر حسن شافعي، تقييم وثيقة إعلان مبادئ سدِّ النهضة، 6/4/2015. على الرابط: https://studies.aljazeera.net/ar/reports/2015/04/20154672145387880.html
  • 13. ألان غريش. من خسر النيل؟ فبراير 2018، على الرابط : https://orientxxi.info/magazine/article2278
  • 14. سعيد بن سويلم التركي، السدود وأهميتها في المحافظة على المياه للتنمية والتنمية الزراعية في المملكة العربية السعودية، 2016، على الرابط: https://ejecsite.files.wordpress.com/2016/12/first-issue-arabic-6-1751.pdf
  • 15. إتفاق سد النهضة، 23 مارس 2015م: https://www.aljazeera.net/encyclopedia/events/2015/
  • 16. رئيس الوزراء الإثيوبي هايلي مريام ديسالين يزور الخرطوم، Aug 16, 2017. https://www.youtube.com/watch?v=-RgvcYimc-4
  • 17. مرسي يحذر من المساس بالنيل، 11 يونيو 2013، https://www.skynewsarabia.com/middle-east/283268-
  • 18. مريم سرور، سد النهضة من مشروع تنموي إلى قضية نضالية، 18 مارس 2020م. https://mariamsrour.blogspot.com/2020/03/blog-post.html?spref=tw
  • 19. عبده طاهر، اتفاقيات النيل بين التاريخ والواقع، https://caramellaapp.com/abdutahir/ZZdpENNQB/atfaqyat-nhr-alnyl-byn-altarykh-walwaqa
  • 20. محمد العروسي : سد النهضة سدنا والمياه مياهنا ونحن نستطيع حماية حقوقنا ضد اى دولة، 13 مارس 2020: https://www.youtube.com/watch?v=6i3ZX_GczQQ
  • 21. Memar Ayalew Demeke, “Water Diplomacy or Water War? Which way?” The Reporter (June 8, 2013(, p. 10( on: http://www.meleszenawi.com/egyptian-approaches-to-the-new-developments-in-the-nile-politics-water-diplomacy-or-water-war-which-way/
  • 22. سلمان محمد أحمد سلمان، السودان بين سدِّ النهضة والسدِّ العالي: تعقيب على الأستاذ فهمي هويدي، www.salmanmasalman.org
  • 23. واشنطن تتعهد بمواصلة مفاوضات سد النهضة.. ومصر "مستاءة"، سكاي نيوز بالعربية، 29 فبراير 2020، https://www.skynewsarabia.com/middle-east/1324566-
  • 24. تصعيد إثيوبيا وخيارات مصر.. تساؤلات وإجابات عن أزمة سد النهضة، 4/3/2020م. https://www.aljazeera.net/news/politics/2020/3/4/
  • 25. حياد أم انحياز؟.. موقف السودان من أزمة سد النهضة يثير حفيظة مصر، 09 مارس 2020، https://www.alhurra.com/sudan/2020/03/09/
  • 26. مصر: السودان أفرغ قرار الجامعة بشأن سد النهضة من مضمونه، 09 مارس 2020، https://www.alarabiya.net/ar/arab-and-world/egypt/2020/03/09/
  • 27. محمد مصطفى جامع، الموقف السوداني من سد النهضة موحد وينسجم مع الثورة التي ترفع شعار “السودان أولاً”، https://www.raialyoum.com/index.php/
  • 28. أحمد عبد الحكيم، العلاقة بين مصر والسودان... ما قبل البشير وبعده، الأحد 28 أبريل 2019 ، https://cutt.us/c5ztN
  • 29. وكالة السودان للأنباء، مؤتمر صحفي لوزارة الري عبر وسائل التواصل الاجتماعي، https://suna-sd.net/ar/single?id=636420
  • 30. السودان عن سد "النهضة": نرفض محاولات الاستقطاب من طرفي الأزمة، 15.04.2020، https://www.aa.com.tr/ar
  • 31. إثيوبيا تعلن اكتمال سد النهضة بنسبة 73%، تاريخ النشر:21.05.2020، على الرابط: https://cutt.us/7S5fE
  • 32. الخرطوم.. بدء ترتيبات استئناف مفاوضات سد النهضة، 25.05.2020، https://cutt.us/zoPk9
  • 33. أخطر أزمات دول حوض النيل... "عنتيبي" بداية الصراع، 4/12/2019م. على الرابط: https://cutt.us/iEx6e
  • 34. زيناوى: إثيوبيا لا تبنى سد النهضة لمنع تدفق المياه لمصر، 27 أبريل 2011. https://cutt.us/E590B
  • 35. إثيوبيا والسودان تعلنان التكامل وتوحيد المواقف تجاه التهديدات الخارجية، https://cutt.us/nrlC1
  • 36. تصاعد التوتر بين السودان وإثيوبيا على "الفشقة".. ما هي أسباب الصراع؟ 10 أبريل 2020. https://cutt.us/GIWfS
  • 37. وزارة الري والموارد المائية. خطاب السيد رئيس الوزراء عبدالله حمدوك في رده على رسالة السيد رئيس الوزراء الاثيوبي ابي احمد. على الرابط: https://cutt.us/GvVwo 38. السودان.. وفد حكومي يبحث في أديس أبابا قضية الحدود مع إثيوبيا‎، 18/5/2020. https://cutt.us/nRYIQ
  • 39. الفشقة: البرهان في الميدان، 14 أبريل 2020. https://akhirlahza-sd.com/32032/
  • 40. العلاقات الإثيوپية السودانية، https://cutt.us/Rwtr0
  • 41. وزير سوداني: هناك مخاوف من انهيار "سد النهضة" الإثيوبي، تاريخ النشر:14.05.2020، https://cutt.us/mmvkk
  • 42. ما وراء التحفظ السوداني على بيان الجامعة العربية بشأن سد النهضة؟ https://0i.is/SOOu
  • 43. استكمال مفاوضات سد النهضة بالفيديو كونفرانس بحضور 3 مراقبين، 10 يونيو 2020. https://cutt.us/dCowM .