Câhiliye Dönemi’nde Siyasetin Edebiyata Etkisi

Câhiliye Dönemi’nde modern anlamda bir devlet yapısı olmadığından siyasî yaşam ortak iyiyi tesis edecek bir yasal sisteme sahip değildi. Ancak siyasî yaşamın kökleri Câhiliye Dönemi’nde bulunmakla beraber Emevî Dönemi’nde parçalı siyasî yapı kurumsal bir yapıya kavuştu. Coğrafî şartların zorluğu, geçim kaynaklarının azlığı, otlak savaşları, ticaret yoları savaşları kabile yaşamını zorunlu kılmıştır. Arabistan çöllerinde çekirdek aile yapısıyla yaşamak mümkün değildir. Ancak o dönemde insanlar, kan bağıyla birbirine bağlı aile gruplarının bir araya getirdiği kitlelerle yaşamak mecburiyetindeydiler. Bu kitleler, sosyal yapı olarak kabile olgusunu ortaya çıkarmıştır. Kabile, kan bağı ve soybağı birlikteliğinden de öte sosyo-politik bir yapıya sahip çölde küçük devlettir. Kabile üyeleri, doğduğu kabilenin içerisinde yaşar, onun düzen ve kurallarına uyar. Aynı zamanda kabile üyeleri savaşır, öç alır, kabilesinin şeref ve onurunu kendi şerefi ve onuru kabul eder. Kabile aynı zamanda kendi içerisinde siyasî örgütlenme biçimini de ifade etmektedir. Aralarında kan bağı olan kabile bireylerini birbirlerine bağlayan, dışarıdan gelebilecek tehlikelere karşı koymaya ve birlikte hareket etmeye yönelten ruh da “asabiyet ruhudur.” Asabiyetin en dikkate değer sloganı “ Zalim de olsa mazlum da olsa kardeşine yardım et.” ilkesidir. Bu dönemde insanlar, kabile düzeninin ortaya koyduğu kurallara ve siyasete boyun eğmek zorunda kalmışlardır. Kabile yaşamı, dönemin edebiyatını da etkilemiştir. Şairler mensup oldukları kabilenin siyasetini hâkim kılmak ve meşrulaştırmak için siyâsî içerikli medih, düşmanlarını yermek içinse siyâsî içerikli hicivler yazmışlardır. Savaşta ölenlerin kahramanlıklarını dile getirmek için siyasî içerikli mersiyelerini; bunun yanında hem kendileriyle hem de soyları ve kahramanlıklarıyla övünmek için övgü temalı şiirlerini çokça nazmetmişlerdir.

Anahtar Kelimeler:

Câhiliye Dönemi, Kabile, asabiyet, Siyaset, Şiir

The Effect of Politics in the Jahiliyyah Period to the Literature

Since there is no state structure in the Jahiliyyah Period, political situation is highly uncertain and mysterious. However, since there was not a modern state structure in the Jahiliyyah Period, political life lacked a legal system that would establish a common good. Although the roots of political life were present in The Jahiliyyah Period, they later took on a corporate structure with the Umayyads. Geographic hardships, scarcity of resources, struggle for grasslands and the battles for trade routes made tribal life obligatory. It is impossible to survive in the Arabian deserts with a nuclear family. Thus, the people of the age were forced to live with groups of people who are gathered by kindred ship. These groups created the concept of tribe as a social structure. A tribe is a small state in the desert which has a socio-politic structure that is more than just kindred ship. Tribe members live in the tribe they are born into and obey its rules. In addition, tribe members joined battles, got their revenge, and internalized the honour and reputation of their tribe as their own. The term “tribe” also expresses the political organization. The spirit that connects and makes the members of a tribe action against the hazards and act together is called Asabiyyah. The motto of Asabiyyah is “help your brother; tyrant or oppressed”. The people of the period were forced to comply with the rules and the politics that the tribal life put forward. Tribal life also affected the literary works of the period. The poets of the period wrote many political praise poems to help their tribe dominate the politics, and many political satiric poems to criticize their enemies, ın addition, they also wrote elegies to reflect on the heroic deeds of those who died in battles and other praise poems to boast about both themselves and their lineages.

Keywords:

Jahiliyyah, Clan, Nationalism, Politics, Poertry,

PDF

___

Apak, Âdem. Kur’an’ın Geliş Ortamında Arap Toplumu. 2. Baskı. İstanbul: KURAMER, 2018.
Cevâd Ali, el-Mufassal. Bağdat: Câmiatü Bağdat, 1. Basım, 1413/1993.
Cumahî, İbn Sellâm. Tabakâtü’ş-şuʿarâʾ. thk. Joseph Hell. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1422/2001.
Dayf, Şevkî. Dirâsât fi’ş-şiʿri’l-ʿArabiyyi’l-muʿâsır. Kahire: Dâru’l-Maarif, 2003.
Demirayak, Kenan vd. Yedi Askı (Arap Edebiyatının Harikaları). Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2010.
el-Âlûsî, Ebü’l-Meâlî Cemâlüddîn Mahmûd Şükrî b. Abdillâh b. Mahmûd. Bulûġu’l-ereb fî maʿrifeti ahvâli’l-ʿArab. thk. Muhammed Behce el-Eserî. Kahire: Dâru’l-Kitâbi’l-Mısrî, ts.
el-Askerî, Ebû Hilâl . Dîvânü’l-meʿânî. thk. Ahmed Hasen Besiç. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1414/1994.
ed-Dabbî, Mufaddal. el-Mufaddaliyyât. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. Kahire: Dâru’l-Me’ârif, 1383/1963.
el-Ezdî, Samuel ‘Âdiyâ. Dîvân. Beyrut: Dâr Beyrut, 1402/1982.
el-Hazrecî, Abdülbaki. eş-Şiir fî Yesrib kable’l-İslâm. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2010.
el-Becâvî, Alî Muhammed. Eyyâmü’l-Arab fî’l-Câhiliyye. 2 Cilt. Beyrut: Menşûratü’l-Mektebetü’l-Arabiyye, ts.
el-Cubûrî, Yahya .eş-Şiru’l-Câhilî hasâisuhu ve funûnuhu. Amman: Dâr Makdalâvî, 2014-2015.
el-Cürcânî, Seyyid Şerîf et-Taʿrîfât. thk. Muhammed Sâdık el-Minşâvî. Kahire: Dâru’l-Fadıle, 816/1413.
Demirayak, Kenan, vd. Yedi Askı (Arap Edebiyatının Harikaları). 2. Basım. Ankara: Okulu Yayınları, 2010.
el-Esedî, Bişr b. Ebî Ḫâzim. Dîvân. thk. Mecîd Tırâd. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, 1415/1994.
el-Ferâhîdî, Halîl b. Ahmed. Kitâbü’l-ayn. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1424/20031/270. el-Hafâcî, Muhammed Abdülmünım. el-Hayâtü’l-edebî fî’l-asrı’l-Câhilî. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1. Basım 1412/1992.
el-Hâşimî, Seyyid Ahmet. Cevâhiru’l-edeb fî edebiyat ve inşâi lugati’l-‘Arab. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 2007.
el-Kureşî, Ebû Zeyd. Cemheretü eşʿâri’l-ʿArab. thk. Ali Muhammed el-Becâvî. Kahire: Nahdatü Mısr, 1981.
er-Râfiî, Mustafâ Sâdık .Târîhu âdâbi’l-ʿArab. Kahire: Mektebetü’l-Îman, 1940.
et-Tebrîzî, Hatîb. Şerhu’l-Mufaddaliyyât. thk. Fahreddin Kabave. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1987. el-Verd, Urve. Dîvân. thk. Esmâ Ebû Bekir Muhammed. Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 2009.
ez-Zübyânî, Nâbiga. Dîvân. thk. Muhammed Ebü’l-Fadl İbrâhim. Kahire: Dâru’l-Me’ârif, ts.
Ferruh, Ömer. Târîhu’l-Edebi’l-Arabî. 4. Baskı. Beyrut: Dârü’l-İlm-Lil-Melâyîn, 1981.
Feydûh, Abdülkadir. el-Kıyemü’l-fikriyye ve’l-cemâliyye fî şiri Tarafe b. Abd. Bahreyn: Müessesetü’l-Eyyâm, 1998. Halîf, Yûsuf. Dirâsât fî şiri’l-Câhilî. Kahire: Dâr Garîb, ts.
Hansâ. Dîvân. thk. Hamdû Tammâs. Beyrut: Dâru’l-M’arife, 2012. Hassân b. Sâbit. Divân. thk. Velîd Arafât. 2. Baskı. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l İlmiyye, 1414/1914.
Hâşim, Joseph vd. el-Müfîd fî’l-edebi’l-Arabî. 2. Cilt. Beyrut: el-Mektebü et-Ticârî, 1964. Hifân, Hırnık binti Bedr. Dîvân. thk. Yüsrâ Abdülgani Abdullah. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1410/1990.
İbn Asâkir, Târîhu medîneti Dımaşk. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1415/1995.
İbn Kuteybe. eş-Şi’r ve’ş-şuʿarâ, thk. Ahmed Muhammed Şâkir. 2 Cilt. Kahire: Dârü'l Maârif, 1982.
Mahmûd, Mahmûd Arrâfe. el-Arab kable’l-İslâm. Kahire: Ein, 1995. Muhammed, Sirâç. el-Medîh fi’ş-şiril Arabî. Beyrut: Dâr er-Râteb el-Câmiiyye, ts.
Nâsırüddin, Mehdî Muhammed. Dîvân Tarafe b. el-ʿAbd. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1423/2002. Öğmüş, Harun. Câhiliye Döneminde Araplar. İstanbul: İZ Yayınları, 2013.
Önkal, Ahmet. “Hazrec” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 17/143-144. İstanbul: TDV Yayınları, 1998. Rahman, Afzalur. Sîret Ansiklopedisi. çev. Kenan Dönmez vd. 4 Cilt. İstanbul: İnkılab Yayınları, 1996.
Revâha, Abdullah. Dîvân. thk. Velîd Gassâb. 1. Basım. Riyad: Dâru’l-Ulûm, Sâlim, Abdülaziz. Tarihu’d-devleti’l-Arabiyyeti. İskenderiye: Müessesetü Câmia, ts.
Şâyib, Ahmed. Târîhu’ş-şiri’s-siyâsî. Beyrut: Dâru’l-Kalem, 5. Basım, 1966.
Tuna, Sedat. Tarafe’nin Şiirlerinde Hiciv, ODÜ Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, Kasım 11/3, 2021, 914-915. Ubûd, Mârun. Edebü’l-Arab. Kahire: Müessesetü Hindâvî, 2012.
Vâkıdî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ömer. Fütûhu’ş-Şam. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1417/1997.
Ya’kûbî, Târîhu’l-Yaʿkûbî. Necef: Matbaatü’l-Karâ, 1358.
Zeydân, Corcî. İslâm Uygarlık Tarih. çev. Nejdet Gök. 2 Cilt. İstanbul: İletişim Yayınları, 4. Basım, 2012.