Ebeveyn Uyum Desteği Programı İle Ebeveyn Öz Yeterlik Algısının Geliştirilmesi

Ebeveynliğe geçiş, bireylerin yeni roller, koşullar ve gereksinimler içinde oldukları bir kriz dönemidir. Bu dönem bireylerin yeni ebeveyn rollerine uyum sağlamalarını, varolan ilişkilerini yeniden düzenlemelerini ve yeni ilişkiler geliştirmelerini gerektirir. Bu konuda bireylerin desteğe gereksinimleri vardır. Hemşireler, gebelik ve doğumdan sonraki haftalarda ebeveynlerin karşılaştıkları zorluklar, korkular ve endişelerle başetmede, ebeveynlerin öz yeterliğini ve uyumunu desteklemelidir. Yüksek ebeveyn öz yeterliği, sağlıklı, mutlu, fiziksel ve duygusal anlamda ilgi ve bakımın sağlandığı çocuk büyütme ortamını besleyecek ebeveynlik becerisiyle güçlü şekilde ilişkilidir. Ebeveynliğe uyumu destekleme programları, gebelik, doğum ve doğum sonrası dönemlerde aileye vermiş olduğu bilinçli bakım yaklaşımıyla aynı zamanda bağlanma sürecinde bebeğe sevgi oluşumunun başlatılması ve sürdürülmesinde de ebeveynlere katkı sağlayacaktır. Destekleyici girişimler, genç annelerin ebeveynlik davranışlarını ve duygularını geliştirmek üzere tasarlanmalıdır. Ebeveynliğe uyum sağlamada, ebeveyn bilgi ve becerilerinin geliştirilmesinde hedeflenen sonuçlara ulaşabilmek için; uygun kuram ve öğrenme yaklaşımlarının kullanılması önemlidir. Bu kapsamda; ebeveyn destek programlarının öneminin kavranması, programın geliştirilmesi, yaygınlaştırılması ve sağlık birimlerinde uygulanması sağlanmalıdır. Bu makalede özellikle ilk ebeveynlik deneyimine hazırlanan anne adaylarının kendilerini daha yeterli hissetmelerini sağlamak için Bandura'nın Sosyal Öğrenme Kuramı'na dayanarak hazırlanan Ebeveyn Uyum Desteği Programı (EBUDEP) paylaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Bandura, ebeveynlik, ebeveyn öz yeterliği, Sosyal Öğrenme Kuramı

Developing the Perception of Parental Self-Efficiency with the Parental Adaptation Support Program

The transition to parenthood is a period of crisis in which individuals are in new roles, conditions and needs. This period requires individuals to adapt to new parental roles, rearrange their existing relationships and develop new relationships. Individuals need support in this regard. Nurses should support parents' self-efficacy and compliance in dealing with the difficulties, fears and concerns faced by parents during pregnancy and the weeks after birth. High parental self-efficacy is strongly associated with parenting skills that will foster a healthy, happy, child-rearing environment in which physical and emotional attention and care are provided. Programs to support parental adaptation will also contribute to the initiation and maintenance of love for the baby during the attachment process, with the conscious care approach it gives to the family during pregnancy, birth and postpartum periods. Supportive initiatives should be designed to improve the parenting behavior and feelings of young mothers. In order to achieve the targeted results in adapting to parenting and improving parental knowledge and skills; It is important to use appropriate theories and learning approaches. In this context; It should be ensured that the importance of parent support programs is understood, the program is developed, disseminated and implemented in health units. In this article, Parental Adaptation Support Program which was prepared based on Bandura's Social Learning Theory, was shared in order to make expectant mothers who are preparing for their first parenting experience feel more competent.

Keywords:

Bandura, parenting, parental self-efficacy, Social Learning Theory,

PDF

___

Aksoy V, Diken İD. (2009). Annelerin ebeveyn öz yeterlik algıları ile gelişimi risk altında olan bebeklerin gelişimleri arasındaki ilişkiyi inceleyen araştırmalara bir bakış. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 10 (1), 59-68.
Alıcı SU, Sarıkaya Ö. (2009). Sağlık davranışlarının geliştirilmesinde yaşantılayarak öğrenme uygulaması. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi, 2 (3), 95-101. Erişim 07.03.2013, www.deu.edu.tr/UploadedFiles/Birimler/18282/95-101_pdf.pdf
Altıparmak S, Coşkun AM. (2016). Doğum öncesi verilen eğitimin gebenin bilgi düzeyi ile memnuniyet durumuna etkisi. Journal of Human Sciences, 13 (2), 2610-2624.
Bağatarhan T, Nazlı S. (2013). Ebeveyn Eğitim Programının annelerin ebeveyn özyeterliklerine etkisi. Sosyal Politika Çalışmaları, 13 (31), 67-84.
Bandura A. (1977). Self-efficacy: toward a unifying theory of behavioral change. Psychological Review, 84 (2), 191-215.
Bandura A. (1989). Social cognitive theory. İçinde R. Vasta (Ed.), Annals of Child Development. Vol. 6. Six theories of child development. Greenwich, CT: JAI Press; 1-60.
Bandura A. (1993). Perceived self-efficacy in cognitive development and functioning. Educational Psychologist, 28 (2), 117-148.
Bandura A. (1994). Self-efficacy. İçinde V. S. Ramachaudran (Ed.), Encyclopedia of human behavior. Vol. 4, New York: Academic Press; 71-81.
Bandura A. (1999). Social cognitive theory: An agentic perspective. Asian Journal of Psychology, 2, 21-41.
Bandura A. (2006). Guide for constructing Self-Efficacy Scales. İçinde F. Pajares & T. Urdan (Ed). Self-Efficacy Beliefs of Adolescents. Vol. 5, Greenwich, CT: Information Age Publishing; 307-337.
Barut Aİ. (2008). Sporda Batıl Davranış ve Özyeterlik İlişkisi. T.C. Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Beden Eğitimi ve Spor Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Mersin.
Biehle SN. (2009). Preparing For Parenthood: Individual and Couple Models of Anxiety and Marıtal Satısfactıon. Kent State University, A Thesis Master of Arts.
Büyüktaşkapu S. (2012). Annelerin özyeterlik algıları ile 1-3 yaş arasındaki çocuklarının gelişimleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1 (1), 18-30.
Cavkaytar A, Aksoy V, Ardıç A. (2014) Ebeveyn Öz Yeterlik Ölçeği geçerlik ve güvenirlik çalışmasının güncellenmesi. Anadolu Journal of Educational Sciences International, 4 (1), 69-76.
Cheung SK. (2001). Parent education programmes in Hong Kong: Are they effective? Hong Kong Journal of Social Work, 35 (1&2), 85–96.
Conrad B, Gross D, Fogg L, Ruchala P. (1992). Maternal confidence, knowledge, and quality of mother-toddler ınteractions: a preliminary study. Infant Mental Health Journal, 13 (4), 353-362.
Demir C, Maskan AK. (2012). Web destekli öğrenme halkası yaklaşımının lise 11. sınıf öğrencilerinin fizik dersi öz-yeterlik inançlarına etkisi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 18, 17-30.
Demirbaş M, Yağbasan R. (2005). Sosyal öğrenme teorisine dayalı öğretim etkinliklerinin, öğrencilerin bilimsel tutumlarının kalıcılığına olan etkisinin incelenmesi. Eğitim Fakültesi Dergisi, 18 (2), 363-382.
Demirbaş M, Yağbasan R. (2006). Fen bilgisi öğretiminde sosyal öğrenme teorisine dayalı öğretim etkinliklerinin, öğrencilerin bilimsel tutumlarına olan etkisinin incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, Bahar (170), 320-338.
Elibol F, Mağden D, Alpar R. (2007). Anne Babalık Becerilerinde Özyeterlik Ölçeği’nin (1-3 yaş) geçerlik ve güvenirliği. Toplum Hekimliği Bülteni, 26 (3), 25-31.
Eriş BA. (2007). Ergen Annelerde Ebeveynlik Yeterliliğinin Arttırılmasında İlişkisel-Gelişimsel Yaklaşım Modelinin Uygulanması. T.C. Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Doktora Tezi, İzmir.
Figen PS, Mete S. (2009). Uyum modeli ve sosyal bilişsel öğrenme kuramının doğum öncesi eğitimde kullanımı. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi, 1 (1), 57-68.
Güngör İ, Şahin NH. (2007). Bireyde sağlık davranışı değiştirme süreci evreleri ve birinci basamak sağlık çalışanlarının bu sürece katkıları. STED, 16 (12),193-196.
Kahraman S, Kabalcıoğlu F, Ersin F. (2016). Şanlıurfa’daki gebelerin bebek bakımına ilişkin bilgi düzeyleri. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 16 (36), 79-97.
Karataş H, Öztürk C. (2009). Sosyal bilişsel teori ile zorbalığa yaklaşım. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi, 2 (2), 61-74.
Kaya CE, Şahin NH. (2017). The adaptation to parenthood support program for expectant mothers in Turkey: Effects of on parenthood self-efficacy. International Journal of Medical Science and Clinical Inventions, 4 (2), 2670-2678.
Kılıçaslan A. (2007). Ebeveynliğe Geçiş Döneminin Çeşitli Doğum Öncesi Ve Doğum Sonrası Etkenler Açısından İncelenmesi. T.C. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitimde Psikolojik Hizmetler Bilim Dalı, Doktora Tezi, İstanbul.
Kotaman H. (2008). Özyeterlilik inancı ve öğrenme performansının geliştirilmesine ilişkin yazın taraması. Eğitim Fakültesi Dergisi, 21 (1), 111-133.
Luebering A. (1995). The relationship between perceived parental self-efficacy and childrearing beliefs among first-time mothers of infant. Paper presented at the biennial meeting of the society for research in child development, Indianapolis, IN, March 30-April 2, 1-9.
Özkan S, Sevil Ü. (2007). Doğum Sonrası Fonksiyonel Durum Envanterinin geçerlilik güvenilirlik çalışması. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 6 (3), 199-208.
Pehlivan H. (2014) .Bilişsel davranışçı yaklaşım temelli psiko-eğitim programının anneler üzerindeki etkililiğinin incelenmesi. Ege Eğitim Dergisi, (15) 1, 338-337.
Pennell C, Whittingham K, Boyd R, Sanders M, Colditz P. (2012). Prematurity and parental self-efficacy: The Preterm Parenting & Self-Efficacy Checklist. Infant Behavior & Development, 35, 678-688.
Salonen AH, Kaunonen M, Astedt-Kurkı P, Jarvenpaa AL, Isoaho H, Tarkka MT. (2009). Parenting self-efficacy after childbirth. Journal of Advanced Nursing, 65 (11), 2324-2336.
Sanders MR, Woolley ML. (2005). The relationship between maternal self-efficacy and parenting practices: implications for parent training. Child: Care, Health & Development, 31 (1), 65-73.
Sarıca AK. (2008). Sosyal Beceri Programının Ergenlerin Saldırganlık Düzeyine Etkisi. T.C. Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi, Mersin.
Schmidt, L. (2008). How we don't learn. Leadership, 10-14.
Solmuş T. Kadınlığın “Kırılma Noktaları” ve Psikolojik Etkileri II.: Hamilelik / Doğum ve Annelik. Erişim Tarihi: 22.12.2012, www.tariksolmus.org.
Şahin FT, Kalburan NC. (2009). Aile eğitim programları ve etkililiği: Dünyada neler uygulanıyor? Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25, 1-12.
Tokat MA. (2009). Antenatal Dönemde Verilen Eğitimin Annelerin Emzirme Öz-Yeterlilik Algısına Ve Emzirme Başarısına Etkisi. T.C. Dokuz Eylül üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Doğum ve Kadın Hastalıkları Hemşireliği, Doktora Tezi, İzmir.
Ünlü H, Sünbül AM, Aydos L. (2008). Beden Eğitimi Öğretmenleri Yeterlilik Ölçeği geçerlilik ve güvenirlik çalışması. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 9 (2), 23-33.
Yardımcı F, Başbakkal Z. (2011). İlköğretim öğrencilerinin öz-yeterlik düzeylerinin ve etkileyen değişkenlerin incelenmesi. Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi, 27 (2), 19-33.
Yıldız D. (2008). Doğum sonrası dönemde annelerin bebek bakımı konusunda danışmanlık gereksinimleri ve yaklaşımlar. Gülhane Tıp Dergisi, 50, 294-298.