Seçim Yenilgisi, Parti İçi Muhalefet Ve Hizipleşme Tartışmalarının Gölgesinde Cumhuriyet Halk Partisi XI. Kurultayı (26-30 Temmuz 1954)

Türkiye’de siyasal kültürün kurumsal temellerinin atılmasında önemli bir yeri olan Cumhuriyet Halk Partisi, bünyesinden birçok siyasal parti ve siyasetçi çıkarmış, aynı zamanda Türkiye’de siyasal hayatın şekillenmesinde önemli bir rol oynamıştır. Birçok bakımdan Türkiye’de ilkleri temsil eden CHP’nin kurumsal tarihinin incelenmesi, aynı zamanda Türkiye’de siyasal hayatın geçirdiği dönüşümü anlamak bakımından da ipuçları taşımaktadır. Şüphe yok ki CHP’deki dönüşümü anlamanın en kestirme yolu parti kurultaylarının çözümlenmesidir. Seçim yenilgilerinden sonra partideki sorunların tespit edilmesi noktasında yaşanan suçlamalar ve parti liderliğinde Weberyan anlamda karizmanın aşınması durumu CHP’de parti içi huzursuzluklara yol açmıştır. Araştırmaya konu olan CHP’nin XI. Kurultay’ı, partinin 1954 seçimlerinden sonra yaşadığı meşruiyet krizi ve ilerleyen yıllarda CHP’de hâkim hale gelecek olan hizipleşme olgusunun ilk örneği olması açısından önceki kurultaylardan ayrılmaktadır. Dönemi aydınlatan süreli yayınlar ve anı niteliğindeki eserlere ek olarak parti tarafından yayınlanmış olan raporlardan yola çıkılarak CHP’de görülen parti içi buhranın çözümlenmesi yoluyla dönemin daha sağlıklı bir şekilde anlaşılmasına katkı sunulması amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Cumhuriyet Halk Partisi, XI. Kurultay, Parti içi muhalefet, Hizipleşme, İktidar

Republican People’s Party’s XIth Congress in The Shadows of Discussions of Election Defeat, Intra-Party Opposition and The Schism (26-30 July 1954)

Republican People's Party, which plays an important role in laying the institutional foundations of the political culture in Turkey, has brought many political parties and politicians from the constitution, also, it has played an important role in shapingpoliticallife in Turkey. The study of the institutional history of the Republican People’s party representing the initials in Turkey in many Ways also carries clues in understanding the transformation of political life in Turkey. There is no doubt that the best way to understand the transformation in the RPP is to resolve the party congresses. The accusations of detecting problems in the party after the election defeats and the erosion of charisma in Weberyan sense under the leadership of the party led to internal unrest in the RPP. The XIth Congress of the CHP, which is the subject of the research, differs from the previous congresses in terms of being the first example of the fact that the party experienced the legitimacy crisis after the 1954 elections and the fact that the schism phenomenon would become dominant in the RRP in the following years. In addition to periodicals and memorial works that illuminate the period, it is aimed to contribute to a more healthy understanding of the period through the resolution of the internal party crisis seen in the RRP, based on the reports published by the party..

Keywords:

Republican People's Party, XIth Congress, Intra-party opposition, Schism, Power,

PDF

___

Ahmad, F. (1996). Demokrasi sürecinde Türkiye (1945-1980). İstanbul: Hil Yayınları.
Akandere, O. (1998). Milli şef dönemi:Çok partili hayata geçişte rol oynayan iç ve dış tesirler 1939-1945. İstanbul: İz Yayıncıık.
Arcayürek, C. (1985). Yeni iktidar yeni dönem 1951-1954. Ankara: Bilgi Yayınevi.
Atay, F. R. (1954, Haziran 14). C.H.P. muhalefetinin durumu. Dünya.
Aysal, N. (2012). Atatürk döneminde iç politika. (T. F. Ertan ed.?), Başlangıcından Günümüze Türkiye Cumhuriyeti Tarihi içinde (s. 161-189). Ankara: Siyasal Kitabevi.
Aysal, N. (2017, Mart). Tek parti döneminde Cumhuriyet Halk Partisi Dördüncü Büyük Kurultayı (9-16 Mayıs 1935). History Studies, International Journal of History, 9(9), 21-45.
Babaoğlu, R. (2017). İngiliz belgelerinde Türkiye'de demokrasiye geçiş yılları: 1946 seçimleri ve Demokrat Parti'nin kurulması. Siirt Üniversitei Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10, 371-402.
Balcı, M. (2015). Sıradışı bir siyasetçi: Kasım Gülek, hayatı ve siyasi faaliyetleri. İstanbul: Yeditepe Yayınları.
Barlas, C. S. (16, Temmuz 1954). C.H.P.'nin durumu V. Son Havadis.
Barlas, C. S. (1954, Temmuz 12). C.H.P.'nin durumu. Son Havadis.
Barlas, C. S. (1954, Temmuz 15). C.H.P.'nin durumu II. Son Havadis.
Barlas, C. S. (1954, Temmuz 30). İktidarın telâşı boşunadır. Son Havadis.
Barutçu, F. A. (1977). Siyasi anılar 1939-1954. İstanbul: Milliyet Yayınları.
Birgit, O. (1954, Temmuz 31). Kurultay kapanırken. Halkçı.
C.H.P. Genel İdare Kurulu (1954). C.H.P. Genel İdare Kurulu'nun 11. Kurultaya Sunduğu Rapor 26-7-1954. Ankara: Güzel İstanbul Matbaası.
C.H.P. Genel İdare Kurulu (1954). C.H.P. Genel İdare Kurulu'nun 11. Kurultaya Sunduğu Rapor 26-7-1954. Ankara.
(1953). C.H.P. Genel Sekreteri Kasım Gülek'in C.H.P. Onuncu Kurultay Konuşmaları . X. Kurultay Kararıyla Basılmıştır.
(1954). C.H.P. XI. Kurultayı Genel Başkan İsmet İnönü'nün Açış Nutku. Ankara: Güzel İstanbul Matbaası.
C.H.P.'de Kulis Arkası Faaliyetler Arttı. (1954, Temmuz 24). Zafer.
CHP Uyanık Olmalı. (1954, Temmuz 18). Yeni Sabah.
Çakmak, F. (2017). Çok partili siyasi hayata geçiş sürecinde CHP Kurultay Görüşmeleri ve müfettiş raporlarına göre parti teşkilatının karşılaştığı sorunlar (1945-1950). Çağdaş Türkiye Tarihi Araşırmaları Dergisi, 17(34), 319-348.
Çavdar, T. (1994). Cumhuriyet Halk Partisi (1950-1980). Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi C.8 içinde (s. 2024-2042). İstanbul: İletişim Yayınları.
Çavdar, T. (1995). Türkiye'nin demokrasi tarihi 1839-1950. Ankara: İmge Kitabevi.
Çevik, İ. (1954, Temmuz 18). C.H.P.'nin atisi ve yeni kararlar. Zafer.
Çevik, İ. (1954, Temmuz 9). C.H.P.'yi islah edecek komisyon faaliyeti. Zafer.
Dodd, C. H. (1991). Ataturk and poltiical parties. M. Heper, and J. Landau içinde, Political Parties and Democracy in Turkey (p. 24-42). London, New york: I.B. Tauris&Co Ltd.
Erim, N. (1954, Ağustos 2). C.H.P. kurultayı beyannamesi. Halkçı.
Erim, N. (2005). Günlükler 1925-1979. I. Cilt, (Haz. A. Demirel.) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Fenik, A. (1954, Temmuz 30). Kurultaya dair. Zafer.
Fenik, M. F. (1954, Ağustos 2). C.H.P.'deki iç buhran. Zafer.
Fenik, M. F. (1954, Temmuz 23). Islahat istemek bozukluğu kabul etmektir. Zafer.
Fenik, M. F. (1954, Temmuz 19). Şu C.H.P.'deki tesanüt hikayesi. Zafer.
Fenik, M. F. (1954, Temmuz 27). Türk devletine karşı cephe alan kurultay . Zafer. (25 Şubat 1954). Genel Başkan İsmet İnönü'nün C.H.P. Kurultayı Olağanstü Toplantısını Açış Nutku.
Giritlioğlu, F. (1965). Türk siyasi tarihinde Cumhuriyet Halk Partisi'nin Mevkii C. I. Ankara: Ayyıldız Matbaası.
Gülen, A. (2018). Türk siyasal hayatında Nihat Erim. Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Entitüsü, İstanbul.
Güngör, S. (2004). Muhalefette CHP. Ankara: ALternatif Yayınları.
Hanioğlu, M. Ş. (2014, Mart 16). İttihat ve terakki'den günümüze "liderlik", "siyaset" ve "demokrasi". Sabah.
Kahraman, H. B. (2010). Türk siyasetinin yapısal analizi II 1920-1960. İstanbul: Agora Kitaplığı.
Karpat, K. H. (1959). Turkey's politics, the transition to a multi-party system. Princeton, New Jersy: Princeton university Press. (1956). Kasım Gülek konuşuyor... Günümüzün meşhur politikacıları. İstanbul: Ekicigil Yayınevi.
Kili, S. (1975). 1960-1975 döneminde Cumhuriyet Halk Partisinde gelişmeler, Siyaset bilimi açısından bir inceleme. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
Koçak, C. (1995). Siyasi tarih (1923-1950). M. T. vd. içinde, Türkiye Tarihi 4, Çağdaş Türkiye 1908-1980, içinde (s. 85-177). İstanbul: Cem Yayınevi.
Koçak, C. (2003). CHP-devlet kaynaşması (1936). Toplumsal Tarih, S. 118, 74-79.
Kurultayın İlk Günü. (1954, Temmuz 28). Yeni Sabah.
Nadi, D. (1954, Temmuz 26). Kurultay arifesinde Ankara'dan notlar. Cumhuriyet.
Nart, S. (1984). Türk tarihinde 1945-1960 yılları ve Kasım Gülek. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, . Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Esstitüsü.
Orhon, O. S. (1954, Ağustos 1). Bilanço. Zafer.
Ortaylı, İ. (1983). İmparatorluğun en uzun yüzyılı. İstanbul: Hil Yayınları.
Özbudun, E. (1976). Social change and political partcipation in Turkey . Princeton, New Jersey: Princeton university Press.
Rustow, D. (1969). The development of parties in Turkey. (ed. J. L. Palombara, and M. Weiner) içinde, Politcal Parties and Political Development (s. 107-137). Princeton, New Jersey: Princeton university Press.
Sayarı, S. (2002). The changing party system. (ed. S. Sayarı and Y. Esmer), Politics, Parties&Elections in Turkey içinde (s. 9-33). London: Lynne Rienner Publishers.
Toker, M. (1991). Demokrasimizin İsmet Paşalı yılları, DP'nin AltınYılları 1950-1954. Ankara: Bilgi Yayınevi.
Unat, K. (2016). Durmayalım düşeriz, İktidardn muhalefete CHP'nin Seçim Propagandaları. Ankara: Siyasal Kitabevi.
Uyar, H. (2012). Tek parti dönemi ve Cumhuriyet Halk Partisi. İstanbul: Boyut Yayıncılık.
Uyar, H. (2017). Demokrat Parti iktidarında CHP 1950-1960. İstanbul: Doğan Kitap.
Uzun, H. (2010). Tek parti döneminde yapılan Cumhuriyet Halk Partisi kongreleri temelinde değişmez genel başkanlık, kemalizm ve milli şef kavramları. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 9(20-21), 233-271.
Yalçın, H. C. (1954, Temmuz 24). Hayırlı dostlar. Halkçı.
Yalman, A. E. (1954, Temmuz 21). Bozguncu politika. Vatan.
Yalman, A. E. (1954, Temmuz 20). C.H.P.'de iki cephe. Vatan.
Yalman, A. E. (1954, Temmuz 15). C.H.P.'de liderlik. Vatan.
Yalman, A. E. (1954, Ağustos 2). On Birinci kurultay. Vatan.
Yeni Ulus C.H.P.nin resmî yayın organı değildir. (1954, Şubat 14). Yeni Ulus.
Yılmaz, H. (2008). The Kemalist revolution and the foundation of the one-party regime in Turkey: A political analysis. (ed. S. Y. vd.), içinde, Prof. Dr. Ergun Özbdudun'a Armağan (s. 535564). Ankara: Yetkin Yayınevi.
Zürcher, E. J. (2000). Modernleşen Türkiye'nin tarihi. İstanbul: İletişim Yayınevi.