Okulların Örgütsel DNA Özellikleri Ölçeğinin Geliştirilmesi Çalışması

Tıpkı canlılarda olduğu gibi örgütlerin de yapılarının ne olduğu, hangi özeliklere sahip olduğu ve gelecekte ne gibi problemlerle karşılaşabileceklerinin tespit edilmesi daha verimli, sağlıklı ve uzun ömürlü örgütlenmelerin gerçekleştirilmesine imkân verecektir. Buradan hareketle bu çalışmada okulların örgütsel DNA özelliklerinin belirlenmesinde kullanılabilecek geçerli ve güvenilir bir veri toplama aracının geliştirilmesi amaçlanmaktadır. Çalışmaya, 2019-2020 Kahramanmaraş ili merkez On İki Şubat ve Dulkadiroğlu ilçelerinde Anadolu lisesi, ortaokul ve ilköğretim okulunda farklı branşlarda görev yapan 694 öğretmenin doldurmuş olduğu ölçek seti dâhil edilmiştir. Araştırmanın verileri SPPS for Windows 22 ve AMOS 16 programı kullanılarak çözümlenmiştir. Ölçeğin faktör yapısını ortaya çıkarmak için Açımlayıcı Faktör Analizi (AFA) yapılmıştır. Açımlayıcı faktör analizi sonucunda ölçek maddelerinin dört faktör ve 14 madde altında toplandığı görülmüştür. Oluşan bu faktörler literatüre bakılarak iletişime açık, girişimci, bürokratik ve başıboş okul olarak etiketlenmiştir. Ölçeğin uygulandığı hedef kitle ve ölçeğin geçerlilik ve güvenirlik bulguları birlikte değerlendirildiğinde ilköğretim (ilkokul ve ortaokul) ve orta öğretim okullarının örgütsel DNA özelliklerinin belirlenmesinde geçerli ve güvenilir bir araç olduğu söylenebilir. Ölçeğin yükseköğretim kurumları içinde kullanılabilmesi için ölçekte bazı düzenlemeler yapılarak yeniden bir geçerlilik ve güvenirlik çalışmasının yapılması gerekebilir.

Anahtar Kelimeler:

Örgütsel DNA, Organik ve Mekanik Örgüt, Ölçek Geliştirme

Development of a Scale for Organizational DNA Characteristics of Schools

Just as in living things, determining the structures of organisations, what features they have and what problems they may encounter in the future will enable more efficient, healthy, and long-lasting organisations to be realised. Therefore, in this study, it is aimed to develop a valid and reliable data collection tool that can be used to determine the organisational DNA characteristics of schools. In the study, the scale set filled by 694 teachers working in different branches in Anatolian high school, middle school and primary schools in Kahramanmaraş’s Onikişubat and Dulkadiroğlu districts in 2019-2020 academic year was included. The data of the research were analysed using SPSS 22 and AMOS 16. Exploratory Factor Analysis (EFA) was performed to reveal the factor structure of the scale. As a result of the exploratory factor analysis, it was observed that the scale items were collected under four factors and 14 items. These factors are labelled as open to communication, entrepreneurial, bureaucratic, and stray schools based on the literature. When the target audience and the validity and reliability findings of the scale are evaluated together, it can be said that it is a valid and reliable tool in determining the organisational DNA characteristics of primary and secondary schools. In order for the scale to be used in higher education institutions, it may be necessary to make a new validity and reliability study by making some adjustments on the scale.

Keywords:

Organizational DNA, Organic and Mechanical Organization, Scale Development,

PDF

___

Akgül, A. (2003). Kamu yönetim sisteminin DNA’sını değiştirme modeli: ‘Değişim Mühendisliği’ (2. Baskı). Ankara: Türkiye İsrafı Önleme Vakfı Yayınları.

Aytaç, M. ve Öngen B. (2010). Doğrulayıcı faktör analizi ile yeni çevresel paradigma ölçeğinin yapı geçerliliğinin incelenmesi. İstatistikçiler Dergisi, 5(2012), 14-22.

Bancar, A. 2016. Örgüt DNA’sı. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.

Baskin, K. (1998). Corporate DNA: Learning from life. USA: Butterworth-Heinemann.

Beşoluk, Ş., Gündüz, H.B. ve Önder, İ. (2011). Karmaşık sistemlerde liderlik bakışıyla: DNA Liderlik. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8(1), 521-544.

Büyüköztürk, Ş. (2002). Faktör analizi: Temel kavramlar ve ölçek geliştirmede kullanımı. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 8(32), 470-483.

Çandır, E. (2005). Örgütsel DNA ve bir uygulama. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.

Döş, İ. ve Çetin, R. B. (2014). Örgüt DNA’sı Ölçeğinin geliştirilmesi ve MEB üzerine bir tarama çalışması. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(31), 560-575.

DeVellis, R. (2003). Scale development: Theory and applications. Thousand Oaks, CA: Sage.

Field, A. (2005). Discovering statistics using SPSS (2nd Ed.). London: Sage.

Govindarajan, V. and Trimble, C. (2005). Organizational DNA for strategic innovation. California Management Review, 47(3), 47-76.

Işık, A. N. ve Gürsel, M. (2009). Örgüt kültürünün bazı değişkenlere göre analizi. Selçuk üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 27, 187 -205.

Karagöz, Y. (2016). SPSS ve AMOS 23 uygulamaları. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.

Kline R. B. (1998). Principles and practice of structural equation modeling. New York: Guildford Press.

Meydan, C.H. ve Şeşen, H. (2015). Yapısal eşitlik modellemeleri AMOS uygulamaları. Ankara: Detay Yayıncılık.

Meyer, C. ve Davis, S. (2003). It’s alive: The coming convergence of ınformation, biology and business. New York: Crown Business.

Morgan, G. (1997). Yönetim ve örgüt teorilerinde metafor. (Çev. G. Bulut). İstanbul: MESS Yayınları, Yayın No: 280 (1997).

Neilson, G. L., Pasternak, A.B. and Nuys, K.E.V. (2005). The passive aggressive organization. USA: Harvard Business Review.

Pallant, J. (2006). SPSS kullanım klavuzu (Çev. S. Balcı ve B. Ahi). Ankara: Anı.

Sagnak, M. (2016). Participative leadership and change-oriented organizational citizenship: The mediating effect of intrinsic motivation. Eurasian Journal of Educational Research, 62, 181-194.

Schermelleh Engel, K. and Moosbrugger, H. (2003). Evaluating the fit of structural equation models: Tests of significance and descriptive goodness-of-fit Measures. Methods of Psychological Research Online, 8(2), 23-74.

Schumacker, R. E. ve Lomax, R. G. (2004). A Beginner's guide to structural equation modeling (2nd ed.). Mahwah, New Jersey, US: Lawrence Erlbaum Associates Publishers.

Verschoor, C. C. (2005). Organizational DNA Should contain ethics component. Strategic Finance, 86(8), 19-20.

Tabachnick, B. G. and Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics (6. Edition). Boston: Pearson Education.

Toytok, E. H. ve Kapusuzoglu, S. (2015). Influence of school managers’ ethical leadership behaviors on organizational culture: Teachers’ perceptions. Eurasian Journal of Educational Research, 66, 373-388.