Öğretmenlerin Okul İklimi Algılarının Yordayıcısı Olarak Okul Yöneticilerinin Toksik Liderlik Davranışları

Bu araştırmanın amacı öğretmenlerin algılarına göre okul yöneticilerinin toksik liderlik davranışları ile okul iklimi arasındaki ilişkiyi inceleyerek; öğretmenlerin okul iklimi algılarında okul yöneticilerinin toksik liderlik davranışlarının etkisini belirlemektir. İlişkisel tarama modeli ile yürütülen çalışma kapsamında 245 öğretmen üzerinden elde edilen veriler kullanılmıştır. Araştırma bulgularına göre öğretmenlerin okul iklimi algılarının iyi düzeyde olduğu, okul yöneticilerinin toksik liderlik davranışlarının ise ortalamanın altında olduğu; ayrıca okul iklimi ve alt boyutları ile toksik liderlik ve alt boyutları arasında genelde negatif yönde, anlamlı ve orta düzeyde ilişkiler olduğu tespit edilmiştir. Araştırmanın bir diğer sonucuna göre okul ikliminin %44’ünün toksik liderliğin alt boyutları tarafından açıklandığı belirlenmiştir. Okul ikliminin toksik liderliğin alt boyutlarına göre yordanmasına ilişkin sonuçlar incelendiğinde olumsuz ruhsal durumun okul iklimi üzerinde anlamlı bir yordayıcı olduğu tespit edilmiştir. Okul iklimin alt boyutu olan demokratiklik ve okula adanma üzerinde olumsuz ruhsal durumun; liderlik ve etkileşim üzerinde ise olumsuz ruhsal durum ve çıkarcılığın anlamlı birer yordayıcı olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Toksik Liderlik, liderlik, okul iklimi, öğretmen, okul yöneticisi

Toxic Leadership Behaviours of School Administrators As Predictor Of Teachers' School Climate Perceptions

The aim of this study is to determine the effect of toxic leadership behaviors of school administrators’ on teachers' perception of school climate by examining the relationship between school leadership and toxic leadership behaviours of school administrators according to teachers' perceptions. The data obtained from 245 teachers were used in the study conducted with relational survey model. According to the findings of the study, teachers’ perceptions of school climate were good and school administrators' toxic leadership behaviors were below mean; in addition, negative, significant and medium relationships were found between school climate and its sub-dimensions and toxic leadership and its sub-dimensions. According to study results, 44% of the school climate was explained by the sub-dimensions of toxic leadership. When the results of the estimation of school climate according to the sub-dimensions of toxic leadership were examined, it was found that the negative mood was a significant predictor of school climate. It was concluded that the negative mental state predicts democratism and the dedication to school which is the sub-dimension of the school climate, while negative mental state and self-interestness predicts leadership and interaction.

Keywords:

Toxic Leadership, School Climate, Teacher, School Administrator,

PDF

___

Allum, F. (2011). Silvio Berlusconi and his ‘toxic’ touch. Representation, 47(3), 281- 294.
Amedome, S. N. (2018). The influence of leadership on school climate: A case of senior high schools in hohoe municipality of Ghana, Academy of Educational Leadership Journal, 22(2).
Bayrakçı, E. (2017). Zehirli liderlik, Örgütsel zehirlenme ve zehirlenmeyi gidermede ifşa olasılığı üzerine nitel bir araştırma, Route Educational and Social Science Journal, 4(6), 34-56.
Bektaş, M. ve Erkal, P. (2015). Örgütlerde toksisite davranışları: Toksik duygu deneyimleri ölçeğinin geçerlilik ve güvenirliği çalışması. Research Journal of Business and Management, 31(4), 519-529.
Black, G. L. (2010). Correlational analysis of servant Leadership and school climate. Journal of Catholic Education, 13(4), 436-466 .
Bozkurt, S., Çoban, Ö., ve Çolakoğlu, M. H. (2018). Örgütsel güven düzeyi ve toksik liderlikdavranışları ilişkisinde örgütsel bağlılığın aracı etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi.
Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K, Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2012). Bilimsel araştırma yöntemleri (12. Basım). Ankara: PegemA.
Canlı, S., Demirtaş, H. ve Özer, N. (2018).Okul iklimi ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması. Elementary Education Online, 17(4), 1797-1811
Çelebi, N., Güner, H. ve Yıldız, V. (2015). Toksik liderlik ölçeğinin geliştirilmesi. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(1), 249-268.
Çelebi, N., Güner, H. ve Yıldız, V. (2013). İlköğretim birinci ve ikinci kademe öğretmenlerinin toksik liderlik algıları. Sekizinci Ulusal Eğitim Yönetimi Kongresi. İstanbul: Marmara Üniversitesi. 145-147.
Çetinkaya, H. ve Ordu, A. (2018). Okul yöneticilerinin toksik (zehirli) liderlik davranışları ile öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 31, 15-28.
Demirel, N. (2015). Öğretmen algılarına göre okul müdürlerinin toksik liderlik davranışları ile öğretmenlerin örgütsel sinizm tutumları arasındaki ilişki: Gaziantep Şehitkâmil ilçesi örneği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Gaziantep.
Demirdağ, S. (2018). The perceptions of academicians on organizational toxicity. Kastamonu Education Journal, 26(4), 1319-1334.
Dinham, S., Cairney, T, Craigie, D. ve Wilson, S. (1995). School climate and leadership: Research into three secondary schools. Journal of Educational Administration, 33(4), 36-58.
Eroğluer, K. ve Yılmaz, Ö. (2015). Etik liderlik davranışlarının algılanan örgüt iklimi üzerine etkisine yönelik bir uygulama: İş yaşamında yalnızlık duygusunun aracılık etkisi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 7(1), 280-308.
Freiberg, H. J. (1998). Measuring school climate: Let me count the ways. Educational Leadership, 56(1), 22-26.
Gallus, J. A., Walsh, B. M., Van Driel, M., Gouge, M. C. ve Antolic, E. (2013).Intolerable cruelty: A multilevel examination of the impact of toxic leadership on U.S. military units and service members. Military Psychology, 26(6), 588-601.
Goldman, A. (2011). Demagogue to dialogue: An alternative to toxic leadership in corporate downsizings. Organizational Dynamics, 40, 235—241.
Heppel,T. (2011). Toxic leadership: Applying the Lipman Blumen model to political leadership. Representation, 47(3), 241-249, DOI:10.1080/00344893.2011.596422
Herbert, J. (2011). The toxic presidency of George W. Bush. Representation, 47(3), 265-280, DOI: 10.1080/00344893.2011.596428.
Hoy, W. K. ve Miskel, C. G. (2012). Eğitim yönetimi: Teori ve uygulama(Çev. E. Turan). Ankara: Nobel.
Hughes, W. ve Pickeral, T. (2013). School climate and shared leadership. National School Climate Center (NSCC).
İzgüden, D., Eroymak, S. ve Erdem, R. (2016). Sağlık kurumlarında görülen toksik liderlik davranışları: Bir üniversite hastanesi örneği. Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, 262-276.
Kahveci, G, Bahadır, E. ve Karagül Kandemir, İ. (2019).Okul yöneticilerinin toksik liderlik davranışları ile öğretmenlerin örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 52 (1), 225-249.
Kasalak, G. ve Aksu, M. B. (2016). Örgütler nasıl zehirlenir? Öğretim elemanlarının örgütsel toksisite algıları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(4), 676-694.
Kelly, R. C., Thornton, B. ve Daugherty, R. (2005). Relationships between measures of leadership and school climate. Education, 126(1), 17-28.
Kırbaç, M. (2013). Eğitim örgütlerinde toksik liderlik. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İnönü Üniversitesi, Malatya.
Korkmaz, M. (2007). Örgütsel sağlık üzerinde liderlik stillerinin etkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 13(49), 57–91.
Lipman-Blumen, J. (2011) Toxic leadership: A Rejoinder. Representation, 47(3), 331-342, DOI: 10.1080/00344893.2011.596444.
Lubit, R. (2004) The tyranny of toxic Managers: An emotional intelligence approach to dealing with difficult personalities, Ivey Business Journal, 14-34.
O’Neill, J. (2017). The toxic university: zombie leadership, academic rock stars, and neoliberal ideology. Journal of Education Policy, 33(3), 440–44. DOI: 10.1080/02680939.2017.1418729.
Owen, H., Hodgson, V. ve Gazzard, N. (2011). Liderlik el kitabı: Etkin liderlik için eksiksiz ve pratik bir kılavuz. (3. baskı). İstanbul: Optimist
Pelletier, K. L. (2010). Leader toxicity: An empirical investigation of toxic behavior and rhetoric. Leadership, 6(4), 373-389. doi: 10.1177/1742715010379308.
Pelletier, K.L. (2012). Perceptions of and reactions to leader toxicity: Do leaderfollower relationships and identification with victim matter? The Leadership Quarterly, 23(3) 412-424.
Reyhanoğlu, M. ve Akın, Ö. (2016). Toksik liderlik örgütsel sağlığı olumsuz yönde tetikler mi? İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(3), 442-459.
Reed, G. E. (2004). Toxic leadership. Military Review, 67-71.
Mith, N. ve Fredricks-Lowman, I. (2019). Conflict in the workplace: A 10-year review of toxic leadership in higher education. International Journal of Leadership in Education. DOI: 10.1080/13603124.2019.1591512
Şentürk, C. ve Sağnak, M. (2012). İlköğretim okulu müdürlerinin liderlik davranışları ile okul iklimi arasındaki ilişki. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi,10(1), 29-47.
Şişman, M. ve Turan, S. (2005). Eğitim ve okul yönetimi. Edt. Yüksel Özden, Eğitim ve kul yöneticiliği el kitabı içinde. Ankara: PegemA.
Uysal, O. K. (2018).Ortaokullarda örgütsel toksisitenin kaynaklarının, etkilerinin ve örgütsel toksisiteyle başa çıkma stratejilerinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sabahattin Zaim Üniversitesi, İstanbul.
Yalçınsoy, A., ve Işık M. (2018). Toksik Liderlik ile örgütsel bağlılık ve işten ayrılma niyeti ilişkisine yönelik bir araştırma. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 17(3), 1016-1025.
Yavaş, A. (2016). Sectoral differences in the perception of toxic leadership. Procedia - Social and Behavioral Sciences,229, 267–276.
Zagross, H. ve Jamileh, Z. (2016). Relationship between toxic leadership and job stress of knowledge workers. Studies in Business and Economics, 11(3), 84- 89.