Karikatür ve İfade Özgürlüğü

Karikatür, değindiği konuları kısa ve öz biçimde ele alan; genellikle güldürmek, düşündürmek ve aynı zamanda iğnelemek için abartan ve bazen de gerçeği çarpıtan bir çizgi resim türüdür. Gazetecilerin elindeki masum görünüşlü bu silah, sadeliği ve kolay anlaşılır haliyle aynı zamanda en etkin olanıdır. Gazeteci, karikatürle mizahı kullanarak hiçbir ispat yükümlülüğü taşımadan, geniş kitleleri kendi düşüncesinde ikna edebilir; bunun için ayrıntılı açıklamalara girmesi ya da düşüncelerini ispat etmesi gerekli değildir. Karikatür, zaten “abartı”dan oluşmaktadır ve doğruluk iddiası taşımaz. Bununla birlikte, ilk bakıştaki iddiasız görünümüne karşılık karikatür, tarih boyunca halk üzerindeki etkisinin farkında olan siyasi iktidarların korktukları ve engellemeye çalıştıkları bir araç olmuştur. Siyasi bir hiciv biçimi olarak karikatür, yasal metinlere basının ve basın özgürlüğünün bir parçası olarak dâhil edilmeden çok önce sınırlamalar ve sansür açısından basının kaderini paylaşmaya başlamıştır. Bu açıdan bakıldığında, karikatürün anavatanı olan İtalya yerine, 17. yy.ın başlarında diğer Avrupa ülkelerine görece demokratik bir rejim kuran İngiltere’de benimsenip gelişmesi tesadüfi değildir. Karikatür günümüzde de siyasi ve ekonomik iktidarlar için bir tehdit oluşturmakta; iktidarlar ve karikatüristler arasında bu doğrultuda hukuki anlaşmazlıklar doğmaktadır. Bu noktada, karikatürün de basın özgürlüğü kapsamında ele alındığı ve basın özgürlüğü ile aynı hak, sorumluluk ve sınırlamalara tabi tutulduğu unutulmamalıdır. Ülkemizde mizah dergilerine ve karikatüristlere yönelik davalar sadece hakaret davalarından oluşmamakta; dini değerleri aşağılama, müstehcenlik ve 301. madde gibi TCK kapsamında suç olarak düzenlenen diğer unsurlar da mizah dergilerinin yasal yaptırımlar ya da tehdit ve baskıyla karşılaşmasına neden olabilmektedir. Bu çalışmanın konusunu karikatürün ifade özgürlüğü çerçevesinde değerlendirilmesi oluşturmaktadır. Çalışmanın amacı, karikatürün ifade özgürlüğü bağlamında meşru sınırlarının belirlenmesine yardımcı olmaktır. Çalışmada esas olarak literatür taraması kullanılmış olup rastgele örneklem yöntemiyle çeşitli davalar incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Mizah, Karikatür, İfade Özgürlüğü, Sansür, Yayın Yasakları

Caricature and The Freedom of Speech

Caricature deals with the subjects it deals with in a short and concise way; it is a kind of cartoon picture that usually exaggerates and sometimes distorts the truth to laugh, think and at the same time pinch. This innocent gun in the hands of journalists is the most effective at the same time as it is simplicity and easy to understand. The journalist can persuade large masses in their own minds before carrying out any proof of obligation using comic strips. It is not necessary to elaborate on this or to prove their opinions. Cartoons are already composed of "exaggeration" and do not bear the righteousness. for all that the caricature has become a means by which political powers who are aware of the influence over the people throughout history have been frightened and trying to prevent. As a form of political satire, the caricature began to share the fate of the press in terms of restrictions and censorship long before it was included in legal texts as part of the press and freedom of the press. From this point of view, it is no coincidence that the caricature adopted and developed in England, which established a democratic regime relative to other European countries at the beginning of the 17th century, rather than the homeland of Italy. Caricature poses a threat to political and economic power, legal disputes arise between the ruling and cartoonists in this direction. At this point, it should not be forgotten that the cartoons are also subjected to the same rights, responsibilities and limitations as the freedom of the press, which is covered by press freedom. The lawsuits against humor magazines and caricaturists in our country do not consist solely of insults humiliating religious values, obscenity and Other elements, such as Article 301, which are organized as criminal offenses under the Turkish Penal Code, may also cause humorous journals to face legal sanctions or threats and oppression. The subject of this study is the evaluation of caricature within the framework of freedom of expression. The aim of the study is to help to determine the legitimate limits of caricature in terms of freedom of expression. The literature review was mainly used in the study and various cases were investigated by random sampling method.

Keywords:

Humor, Caricature, Freedom of Expression, Censorship, Broadcasting Prohibitions,

PDF

___

Akad, M. (1976). Baskı gruplarının siyasi iktidarla ilişkileri. İstanbul: Fakülteler Matbaası.
Arık, B. (1998). 1980’den sonra yaşanan toplumsal değişim ve karikatürün değişen işlevi: Değişen toplum değişen karikatür. İstanbul: Türkiye Gazeteciler Cemiyeti Yayınları.
Arık, B. (2002). Apolitik mizah tartışmalarına tarihsel bir bakış. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 17, 89-104.
Avcı, A. (2003). Toplumsal Eleştiri Söylemi Olarak Mizah ve Gülmece. Birikim Dergisi. 15.03.2018 tarihinde http://www.birikimdergisi.com/birikim-yazi/3891/toplumsal-elestiri-soylemi-olarak-mizah-ve-gulmece#.XBDKrXQzbIU adresinden erişilmiştir.
Balcıoğlu, S. (1987). Cumhuriyet dönemi Türk karikatürü. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Çeviker, T. (1986). Gelişim sürecinde Türk karikatürü-I. İstanbul: Adam Yayınları.
Erçetin, G. (1999, 11 Şubat). Karikatürcü çizgiyle düşünür. Cumhuriyet.
Koloğlu, O. (2005). Türkiye karikatür tarihi. İstanbul: Bileşim Yayınları.
Macovei, M. (2005). Avrupa insan hakları mahkemesi’nin 10 maddesi’nin uygulanmasına ilişkin kılavuz. İnsan Hakları El Kitapları No:2.
Morreal, J. (1997). Gülmeyi ciddiye almak. İstanbul: İris Yayıncılık.
Sanders, B. (2001). Kahkahanın zaferi. (Çev. K. Aysevener ve Ş. Soyer). İstanbul: Ayrıntı.
Oskay, Ü. (2000). Tek kişilik haçlı seferleri. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
Öngören, F. (1983). Cumhuriyet dönemi Türk mizahı ve hicvi. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Özocak, G. (2011). Türkiye’de siyasi iktidarın mizahla imtihanı: Ifade özgürlüğü ve karikatür. TBB Dergisi. http://tbbdergisi.barobirlik.org.tr/m2011-94-710 adresinden erişilmiştir. ss.259-294
Danimarkalı Bakandan Karikatür İtirafı!, 22.05.2017 tarihinde http://www.aktifhaber.com/danimarkali-bakandan-karikatur-itirafi-891776h.htm adresinden erişilmiştir.
Charlie Hebdo' dergisinde deprem. 20.05.2017 tarihinde http://www.netgazete.com/dunya/-charlie-hebdo-dergisinde-deprem-701193 adresinden erişilmiştir.
Blakemore C. ve Jennett. S. "Caricature." The Oxford Companion to the Body. 2001. Encyclopedia.com: 20.02.2016 tarihinde http://www.encyclopedia.com/doc/1O128-caricature.html adresinde erişilmiştir.
Erdoğan karikatürleri külliyatı’na yenileri eklendi. 11.05.2017 tarihinde http://www.diken.com.tr/dunyaca-unlu-karikaturistler-musa-kartla-dayanisma-icin-erdogana-karsi-birlesti/ adresinden erişilmiştir.
Fransız basınının en yaramazı: Charlie Hebdo. 20.05.2017 tarihinde http://tr.euronews.com/2012/09/21/fransiz-basininin-en-yaramazi-charlie-hebdo/ adresinden erişilmiştir.
Durutuna, G. (2012, 12 Temmuz). Harakiri'nin kapanması 'bayan yanı' gibi... 26.05.2016 tarihinde http://www.ntv.com.tr/arsiv/id/25365256/ adresinden erişilmiştir.
Karaman, N. (2015, 8 Nisan). Karan ve Çetinkaya’ya Charlie Hebdo davası. 30.05.2016 tarihinde http://www.sabah.com.tr/gundem/2015/04/08/karan-ve-cetinkayaya-charlie-hebdo-davasi adresinden erişilmiştir.
Penguen’in kapağına 7 bin TL ceza. 25.03.2017 tarihinde http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/turkiye/235611/Penguen_in_kapagina_7_-bin_TL_ceza.html adresinden erişilmiştir.
Penguen dergisi kapanma nedenini takipçileriyle paylaştı. 26.04.2017, 21.03.2018 tarihinde http://www.haberturk.com/kultur-sanat/haber/1474710-penguen-dergisi-kapanma-nedenini-takipcileriyle-paylasti adresinden alındı.
Skandal Karikatür İçin 1 Yıl Hapis. 28.09.2011, 30.05.2017 tarihinde http://www.aktifhaber.com/skandal-karikatur-icin-1-yil-hapis-498008h.htm adresinden erişilmiştir.
Şahin, Ü. Çizginin Gücü: Karikatür ve Sansür. 26.06.2017 tarihinde http://www.umut.org.tr/Upload/Document/document_ca5f-01b9796a40f782b43262be5fd0a9.pdf adresinden erişilmiştir.
11.05.2017 tarihinde http://www0.sondakika.com/haber/haber-turkiye-de-karikaturistlere-hapis-cezasi-7116710/ adresinden erişilmiştir.
02.03.2018 tarihinde http://bianet.org/bianet/bianet/105021-basbakanin-dava-actigi-leman-dergisine-kufur-ve-tehdit adresinden erişilmiştir.
09.05.2017 tarihinde http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts& ara-ma=gts&guid=TDK.GTS.5730897dcc16c0.-90659314 adresinden erişilmiştir.
11.05.2017 tarihinde http://www.gazetevatan.com/penguen-e-bir-dava-daha-49852-gundem/ adresinden erişilmiştir.
11.05.2017 tarihinde http://www.diken.com.tr/musa-kart-gercekleri-cizdim-dedi-erdoganin-actigi-11-aralik-davasindan-beraat-etti/ adresinden erişilmiştir.
11.05.2017 tarihinde http://www.bianet.org/bianet/ifade-ozgurlugu/106-803 -reco-kenesi-nden-kurtulan-leman-ahlaksizlik-tan-mahkemelik adresinden erişilmiştir.
02.03.2018 tarihinde https://www.birgun.net/haber-detay/iktidar-mizah-sevmez-64772.html adresinden erişilmiştir.
09.02.2017 tarihinde http://www.e-skop.com/skopbulten/%E2%80%9Cutopya-acligi%E2%80%9D-olarak-gezinin-mizahi/1719 adresinden erişilmiştir.
19.02.2017 tarihinde http://tr.wikipedia.org/wiki/Leman adresinden erişilmiştir.
02.03.2018 tarihinde http://www.akdagsaydut.com.tr/as_yazilar_orta.php?subaction=showfull&id=1186940446&archive=&start_from=&ucat=10& adresinden erişilmiştir.
12.03.2017 tarihinde http://www.aboutfacesentertainment.com/pages/caricature-history.html adresinden erişilmiştir.