Ortaöğretim Öğretmenlerinin Özerklik Davranışları ile İş Doyumları Arasındaki İlişki

Bu araştırmada öğretmenlerin özerklik davranışları ile iş doyumları arasındaki ilişkinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırma tarama modelindedir. Araştırmanın örneklemi Balıkesir ilindeki kamu ortaöğretim kurumlarında görev yapan 354 öğretmenden oluşmaktadır. Araştırmada veri toplama aracı olarak Öğretmen Özerkliği Ölçeği ve İş Doyum Ölçeği kullanılmıştır. Araştırmada betimsel istatistikler, karşılaştırmalar için t testi, ANOVA, Mann Whitney U ve Kruskal Wallis H testleri ve çoklu regresyon analizi kullanılmıştır. Araştırmadan elde edilen bulgulara göre öğretmenlerin genel özerklik davranışları orta düzeyin üzerindedir. Öğretmenler özerklik davranışları arasında en yüksek katılımı sırası ile mesleki iletişim özerkliği, öğretme süreci özerkliği, öğretim programı özerkliği ve mesleki gelişim özerkliği boyutlarında göstermektedir. Öğretmenlerin özerklik davranışları; cinsiyet, eğitim durumu, branş, kıdem, yaş ve çalışılan okul türü değişkenlerine göre bazı boyutlarda istatistiksel olarak anlamlı farklılık gösterirken; haftalık ders yükü ve okuldaki hizmet süresi değişkenlerine göre istatistiksel olarak anlamlı farklılık göstermemektedir. Öğretmenler orta düzeyin biraz üzerinde iş doyumuna sahiptirler. Öğretmenlerin iş doyumları; cinsiyet değişkenine göre istatistiksel olarak anlamlı farklılık gösterirken; diğer değişkenlere göre istatistiksel olarak anlamlı farklılık göstermemektedir. Öğretmenlerin mesleki iletişim özerkliği, mesleki gelişim özerkliği ve öğretme süreci özerkliği ile iş doyumu arasında pozitif ve orta; öğretim programı özerkliği ile iş doyumu arasında pozitif ve düşük düzeyde ilişki bulunmuştur. Mesleki iletişim özerkliği ve mesleki gelişim özerkliği öğretmenlerin iş doyumlarının anlamlı yordayıcılarıdır.

Anahtar Kelimeler:

İş doyumu, ortaöğretim, öğretmen, öğretmen özerkliği

The Relationship Between Secondary School Teac-hers Autonomy Behaviour And Job Satisfaction

In this study, it is aimed to determine the relationship between teacher autonomy and job satisfaction of the teachers. Research is based on the survey model. As a sample, 354 teachers from different schools of the Balikesir city have participated. As a data collecting method, Teacher Autonomy Scale and Job Satisfaction Scale are used. Descriptive statistics and for comparisons; t tests, ANOVA, Mann Whitney U and Kruskal Wallis H and multiple regression analysis are used. Based on the findings of the research, general teacher autonomy behaviors are greater than the middle level. Among the teacher autonomy behaviors, the most participated ones are professional communication autonomy, teaching process autonomy, curriculum autonomy and professional development autonomy. Teachers’ autonomy behavior, according to the school type parameters, gender, educational background, branch, seniority and age indicate meaningful difference in terms of statistically. On the other hand, according to the weekly course load and period of service in the school, do not. Teachers have more job satisfaction compared to middle level. Teachers’ job satisfaction, according to the gender show reasonable variation as a statistical data; however, according to other variables, do not. It is found that there is a positive and middle relation among communication autonomy of the teachers, professional development autonomy and teaching process autonomy and job satisfaction. Also, positive and low level connection between curriculum autonomy and job satisfaction is established. Professional communication autonomy and professional development autonomy are meaningful predictors of the job satisfaction of the teachers.

Keywords:

Job Satisfaction, teacher, teacher autonomy,

PDF

___

Ada, Ş. ve Şahin, C. (2007). Özerk ilköğretim okul modeli. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 15, 341-355.
Al-Siyabi, N. S. (2016) Job autonomy and job satisfaction of English instructors in the language centers of some private colleges in Muscat, Oman. International Journal of Psychology & Behavior Analysis, 2(111), 1-6.
Akçamete, G., Kaner, S. ve Sucuoğlu, B. (2001). Öğretmenlerde tükenmişlik, iş doyumu ve kişilik. Ankara: Nobel Yayınları.
Altınkurt, Y. ve Yılmaz, K. (2014).Öğretmenlerin mesleki profesyonelliği ile iş doyumları arasındaki ilişki. Sakarya University Journal of Education, 4(2),57-71.
Anderson, L. W. (1987). The decline of teacher autonomy: Tears or cheers? International Review of Education, 33(3), 357-373.
Archbald, D. A., ve Porter, A. C. (1994). Curriculum control and teachers' perceptions of autonomy and satisfaction. Educational Evaluation and Policy Analysis, 16(1), 21-39.
Avşaroğlu, S., Deniz, M. E. ve Kahraman, A. (2005). Teknik öğretmenlerde yaşam doyumu iş doyumu ve mesleki tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14, 115-129.
Ayan, S., Kocacık, F. ve Karakuş, H. (2009). Lise öğretmenlerinin iş doyumu düzeyi ile bunu etkileyen bireysel ve kurumsal etkenler: Sivas merkez ilçe örneği. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 10(1), 18-25.
Ayral, M., Özdemir, N., Türedi, A., Yılmaz-Fındık, L., Büyükgöze, H., Demirezen, S. vd. (2014). Öğretmen özerkliği ile öğrenci başarısı arasındaki ilişki: PISA örneği. Eğitim ve Bilim Araştırmaları Dergisi, 4(1), 207-218.
Balcı, A. (1983). İş doyumu ve eğitim yönetimine uygulanması. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 16(1), 575-586.
Balçıkanlı, C. (2008). İngilizce’nin yabancı dil olarak öğrenildiği ortamlarda öğrenen özerkliği. G. Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(3), 1-16.
Benson, P. (2010). Teacher education and teacher autonomy: Creating spaces for experimentation in secondary school English language teaching. Language Teaching Research, 14(3), 259–275.
Bernal, J. G., Castel, A. G., Navarro, M. M., ve Torres, P. R. (2005). Job satisfaction: Empirical evidence of gender differences. Women in Management Review, 20(4), 279-288.
Bogler, R. (2001). The influence of leadership style on teacher job satisfaction. Educational Administration Quarterly, 37(5), 662-683
Boz, M. S. (2014). Ankara ili genel liselerinde görev yapan öğretmenlerin özerklik algıları ile özyeterlik algıları arasındaki ilişki.Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Brunetti, G. J. (2001). Why do they teach? A study of job satisfaction among longterm high school teachers. Teacher Education Quarterly, 28(3), 49–74.
Büyüköztürk, Ş. (2016). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Akademi.
Caldwell, B. J.(2005).School-based management: Educational policy series.Paris: UNESCO.
Campion, M. A., ve Thayer, P. W. (1987). Job design: Approaches, outcomes, and trade-offs. Organizational Dynamics, 15(3), 66-79.
Can, T. (2012). Yabancı dil öğretimi bağlamında öğrenen özerkliğinin sanal öğrenme ortamları yoluyla desteklenmesi. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(1), 72-85.
Cerit, Y. (2009). The effects of servant leadership behaviours of school principals on teachers’ job satisfaction. Educational Management Administration & Leadership, 37(5), 600-623.
Çanak, M. (2014). Ortaöğretim kurumlarında görev yapan öğretmenlerin iş doyumlarının incelenmesi, OPUS-Türkiye Sosyal Politika ve Çalışma Hayatı Araştırmaları Dergisi, 4(7), 7-26.
Çetinkanat, C. (2000). Örgütlerde güdülenme ve iş doyumu. Ankara: Anı Yayıncılık.
Çolak, İ. ve Altınkurt, Y. (2017). Okul iklimi ile öğretmenlerin özerklik davranışları arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 23(1), 33-71.
Çolak, İ., Altınkurt, Y. ve Yılmaz, K. (2017). Öğretmenlerin özerklik davranışları ile iş doyumları arasındaki ilişki. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 8(17), 189-208.
Dee, J. R., Henkin, A. B., & Singleton, C. A. (2006). Organizational commitment of teachers in urban schools: Examining the effects of team structures. Urban Education, 41(6), 603-627.
Eğinli, A. T. (2009). Çalışanlarda iş doyumu: Kamu ve özel sektör çalışanlarının iş doyumuna yönelik bir araştırma. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 23(3), 35-52.
Fidan, T. (2007). Ankara ili ilköğretim okulu yöneticilerinin örgütsel özerkliğe ilişkin görüş ve önerileri.Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Friedman, I. A. (1999). Teacher-perceived work autonomy: The concept and its measurement. Educational and Psychological Measurement, 59(1), 58-76.
Gömleksiz, M. N. ve Bozpolat, E. (2012). İlköğretimde yabancı dil öğreniminde öğrenen özerkliği. Journal of World of Turks, 4(3), 95-114.
Graham, M. W., ve Messner, P. E. (1998). Principals and job satisfaction. International Journal of Educational Management, 12(5), 196-202.
Günay, D. (2016). Öğrenen özerkliği, İngilizce öğretimine yansımaları ve Hayef örneğinde öğretmen adaylarının değişen öğretmen rolleri algısı. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(3), 17-30.
Gür, T., Dilci, T. ve Arseven, A. (2013). Geleneksel yaklaşımdan yapılandırmacı yaklaşıma geçişte öğretmen adaylarının görüş ve değerlendirmeleri: Bir söylem analizi. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 18, 123-135.
Hackman, J. R., ve Oldham, G. R. (1975). Development of the job diagnostic survey. Journal of Applied Psychology, 60(2), 159-170.
Ingersoll, R. M. (2007). Short on power long on responsibility. Educational Leadership, 65(1), 20-25.
İmamoğlu, S. Z., Keskin, H. ve Erat, S. (2004). Ücret, kariyer ve yaratıcılık ile iş tatmini arasındaki ilişkiler: Tekstil sektöründe bir uygulama. Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(1), 167-176.
Keser, A. (2006). Çalışma yaşamında motivasyon. İstanbul: Alfa Aktüel Yayınları.
Kim, I., ve Loadman, W. (1994). Predicting teacher job satisfaction. (Report No: 383 707). Washington: U.S. Department of Education.
Koçak, E. (2011). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin yetki devri, otonomi ve hesap verebilirliklerine ilişkin algılarının belirlenmesi.Yüksek lisans tezi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
Koustelios, A. D., Karabatzaki, D., ve Kousteliou, I. (2004). Autonomy and job satisfaction for a sample of Greek teachers. Psychological Reports, 95(3), 883-886.
Koruklu, N., Feyzioğlu, B., Özenoğlu Kiremit, H. ve Aladağ, E. (2013). Öğretmenlerin iş doyumu düzeylerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(25), 119-137.
Kuku, S. M., ve J. W. Taylor. (2002). Teachers’ participating in decision making: A comparative study of school leader and teacher perceptions in north Philippine academies. International Forum Journal 5(1), 19-46.
Kumaş, V. ve Deniz, L. (2010). Öğretmenlerin iş doyum düzeylerinin incelenmesi. M. Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 32, 123-139.
Lawson, T. (2004). Teacher autonomy: Power or control?. Education 3-13, 32(3), 3-18.
Little, D. (1995). Learning as dialogue: The dependence of learner autonomy on teacher autonomy. System, 23(2), 175–181.
Liu, X. S. (2007). The effect of teacher influence at school on first-year teacher attrition: A multilevel analysis of the Schools and Staffing Survey for 1999–2000. Educational Research and Evaluation, 13(1), 1-16.
Luthans, F. (2011). Organizational behavior. New York, NY: McGraw-Hill Irwin.
Organization for Economic Co-operation and Development. (2010). PISA 2009 results: What makes a school successful? – Resources, policies and practices (Volume IV). Paris, France: Author.
Oshagbemi, T. (2000). Is length of service related to the level of job satisfaction?. International Journal of Social Economics, 27(3), 213-226.
Özgüven, İ. E. (2003). Endüstri psikolojisi. Ankara: PDREM Yayınları.
Öztürk, A. ve Deniz, M. E. (2008). Okul öncesi öğretmenlerinin duygusal zekâ yetenekleri iş doyumları ve tükenmişlik düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. İlköğretim Online, 7(3), 578-599.
Öztürk, İ. H. (2011).Öğretmen özerkliği üzerine kuramsal bir inceleme. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10(35), 82-99.
Pearson, L. C., ve Hall, B. W. (1993). Initial construct validation of the teaching autonomy scale. Journal of Educational Research, 86(3), 172-178.
Pearson, L. C., ve Moomaw, W. (2005). The relationship between teacher autonomy and stress, work satisfaction, empowerment, and professionalism. Educational Research Quarterly, 29(1), 37-53.
Pehlivan, K. B. (2005). Öğretmen adaylarının iletişim becerisi algıları üzerine bir çalışma. İlköğretim Online, 4(2), 17-23.
Perie, M., ve Baker, D.P.(1997). Job satisfaction among America's teachers: Effects of workplace conditions, background characteristics, and teacher compensation.Statistical analysis report.(Report No: 412 181).Washington:U.S. Department of Education.
Porter, L. W. (1963). Job attitudes in management: IV. Perceived deficiencies in need fulfillment as a function of size of company. Journal of Applied Psychology, 47(6), 386-397.
Seferoğlu, S. S. (2004). Öğretmen yeterlikleri ve mesleki gelişim. Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim Dergisi, 58, 40-45.
Short, P. M. (1994). Defining teacher empowerment. Education, 114(4), 488-493.
Silah, M. (2002). Sanayi işletmelerinde önemli ve çağdaş bir gereksinim: süreç danışmanlığı uygulamaları. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26(1), 143-168
Skaalvik, E. M., ve Skaalvik, S. (2014). Teacher self-efficacy and perceived autonomy: Relations with teacher engagement, job satisfaction, and emotional exhaustion. Psychological reports, 114(1), 68-77.
Skinner, R. R. (2008). Autonomy, working conditions, and teacher satisfaction: Does the public charter school bargain make a difference? (Doctoral dissertation). The George Washington University, USA.
Smith, R. C. (2003). Teacher education for teacher-learner autonomy. 15 Mayıs 2017 tarihinde http://homepages.warwick.ac.uk/~elsdr/Teacher_autonomy.pdf adresinden erişildi.
Spector, P. E. (1997). Job Satisfaction: Application, assessment, cause, and consequences. California: SAGE Publications.
Şahin, İ. (2013). Öğretmenlerin iş doyumu düzeyleri. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(1), 142-167.
Şakar, A. S. (2013). English teachers’ self-perceptions of teacher autonomy in middle schools and high schools: The case of Sakarya. Yüksek lisans tezi. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Çanakkale.
Şişman, M. ve Turan, S. (2004). Bazı örgüsel değişkenler açısından çalışanların iş doyumu ve sosyal-duygusal yalnızlık düzeyleri: MEB şube müdür adayları üzerinde bir araştırma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1), 117-128.
Taşdan, M. (2008). Kamu ve özel ilköğretim okullarında görevli öğretmenlerin değer, iş doyumu ve öğretmene mesleki sosyal destek ile ilgili görüşleri. Doktora tezi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Taşdan, M. ve Tiryaki, E. (2008). Özel ve devlet ilköğretim okulu öğretmenlerinin iş doyumu düzeylerinin karşılaştırılması. Eğitim ve Bilim, 33(147), 54-70.
Tengilimoğlu, D. (2005). Hizmet işletmelerinde liderlik davranışları ile iş doyumu arasındaki ilişkinin belirlenmesine yönelik bir araştırma. Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, 1, 23-45.
Ulriksen, J. J. (1996). Perceptions of secondary school teachers and principals concerning factors related to job satisfaction and job dissatisfaction. (Report No: 424 684). Washington: U.S. Department of Education.
United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (2017). Global education monitoring report 2017/8 - Accountability in education: Meeting our commitments. Paris: UNESCO Publishing.
Üzüm, P. ve Karslı, M. D. (2013). Sınıf öğretmenlerinin öğretmen özerkliğine ilişkin farkındalık düzeyleri:İzmir ili örneği. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(2), 79-94.
White, P. A. (1992). Teacher empowerment under “ideal” school-site autonomy. Educational Evaluation and Policy Analysis, 14(1), 69-82.
Yaylacı, A. F. (2013). Öğretmenlerin kendilerini geliştirmelerine ilişkin yaklaşım sorunu. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Özel Sayı, 25-40.
Yazıcı, A. Ş. ve Akyol, B. (2017). Okul müdürlerinin liderlik davranışları ile öğretmen özerkliği arasındaki ilişki. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 4(10), 189-208.
Yıldırım, İ. (2015). Okul yöneticilerinin kişilik ve denetim odağı özelliklerinin öğretmenlerin iş doyumu ve okul etkililiği açısından incelenmesi.Doktora tezi. Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
Yılmaz, E. ve Izgar, H. (2009). İlköğretimde çalışan öğretmenlerin iş doyumlarının okullardaki örgütsel yaratıcılık açısından incelenmesi. İlköğretim Online, 8(3), 943-951.
Yılmaz, K. (2012). İlköğretim okulu öğretmenlerinin iş doyumu düzeyleri ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. Anadolu Journal of Educational Sciences International, 2(2), 1-14.
Yılmaz, K. ve Altınkurt, Y. (2012). Okul yöneticilerinin kullandıkları güç kaynakları ile öğretmenlerin iş doyumu arasındaki ilişki. Kastamonu Eğitim Dergisi, 20(2), 385-402.
Yüksel, S. (1998). Program geliştirme sürecine öğretmen katılımı. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 4(1), 99-106.