Yasemin OĞUZ GÜNER, Eyyüb Ensari CİCERALİ

Organ Bağışında Psikolojik ve Kültürel Etmenler

Organ yetmezliği hayati önem taşıyan ve nakillerin özellikle kadavradan yapılabilmesi için bağışlarla gerçekleşebilecek bir işlemdir. Ülkemizde ve dünyada organ bağışı oranlarının düşük olması, özellikle başta organ bekleyenler ve sağlık sistemi için ciddi bir sorundur. Toplumsal bilincin değişmesi ve ortaya konan davranışların organ ihtiyacını karşılayacak şekilde düzenlenmesi toplumsal bir sorumluluktur. Bu çalışmada alanyazın incelemeleri ile bağışı etkileyen psikolojik etmenlerle kültürel etmenler çatısı altında bireysel farklılıklar, kültürel farklılıklar, tutum, farklı yaş, cins ve eğitim düzeyindeki kişilerin, tutum, davranış ve bilgi düzeyi, din ve medya gibi faktörler üzerinde durulmuştur. Bu bağlamda sosyal psikoloji, davranış kuramları ile organ bağışı oranının düşük olmasının nedenleri ortaya konarak yapılacaklar konusunda öneriler oluşturulmaya çalışılmıştır. Çoklu etkenin göz önünde bulundurularak yürütülen süreçler, etkin bir uygulama için gerekli kurumsal düzenlemeler, toplumsal, kültürel ve bireysel tepkileri şekillendiren yasal ve etik güçlerle gerçekleşebilir. Bu bağlamda sağlık alanı dışında, psikoloji ve sosyoloji alanlarıyla birlikte multidisipliner çözümlerin üretilmesinde daha fazla ortak çalışmaların yapılması gerektiği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Organ Bağışı, Hastalık, Davranış Kuramları, Sosyal Psikoloji

Psychological and Cultural Factors in Organ Donation

Organ failure is a vital process that can be done with donations so that transplants can be made especially from cadavers. The low rate of organ donation in our country and in the world is a serious problem especially for those who expect organs and the health system. It is a social responsibility to change social consciousness and to regulate the behaviors in a way to meet the organ needs. In this study, under the umbrella of psychological factors and cultural factors that affect donation, individual differences, cultural differences, attitudes, attitudes, behavior and knowledge level of people of different ages, genders and education levels, religion and media were discussed with the literature review. In this context, social psychology, behavioral theories and the reasons for the low rate of organ donation were put forward and recommendations were made on what to do. Processes carried out by considering multiple factors can be realized with the necessary institutional arrangements for effective implementation, legal and ethical forces that shape social, cultural and individual responses. In this context, it is thought that more collaborative work should be done in the production of multidisciplinary solutions with the fields of psychology and sociology out-side the field of health.

Keywords:

Organ Donation, Disease, Behavioral Theories, Social Psychology.,

PDF

___

Ajzen, I. (1991). The theory of planned behavior. Organizational behavior and human decision processes, 50(2), 179-211.
Akçöltekin, A. (2014). Sınıf öğretmenlerinin organ bağışı tutumlarının farklı değişkenler açısından incelenmesi sınıf öğretmenlerinin organ bağışına yönelik tutumlarının farklı değişkenler açısından incelenmesi. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 24(12), 52-63.
Akım, F. (2009). Sağlık alanında gerçekleştirilen sosyal sorumluluk kampanyalarının bireylerde farkındalık ve davranış değişikliği yaratma etkisi: “kalbini sev kırmızı giy kampanyası” üzerine bir değerlendirme. İletişim Fakültesi Dergisi, 5-20. 22.11.2020 tarihinde http://www.acarindex.com/dosyalar/makale/acarindex-1423905520.pdf adresinden erişilmiştir.
Arda, B. (1994). Tıp mevzuatı açısından ülkemizde organ aktarımı. Türkiye Organ Nakli Derneği II. Bilimsel Transplantasyon Kongresi, Ankara, 257-261.
Doğan, P, ve Toprak D. (2009). Organ nakli tanımı, kapsamı, dini ve kanuni yönü. Aile Hekimliği Dergisi, 3(2).
Güngörmüş, Z. Ve Dayapoğlu, N. (2014). Organ bağışı hakkında bireylerin bilgi, tutum ve davranışları. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 13 (2), 133-140.
IRODAT verileri (2021). Erişim Adresi: https://www.irodat.org.
Keçecioğlu, N., Tuncer, M., Yücetin L., Akaydın, M. ve Yakupoğlu, G. (2000). Attitudes of religious people in Turkey regarding organ donation and transplantation. Transplantation Proceedings, 32, 629-630.
Kırılmaz, H ve Güler, P.B. (2020). Benlik saygısı ve organ bağışı tutumu ilişkisi: Üniversite öğrencileri üzerine bir araştırma. İnsan ve İnsan, 6(20), 239 – 262. 21.11.2020 tarihinde https://dergipark.org.tr/tr/pub/insanveinsan/issue/44865/515104 adresinden erişilmiştir.
Özdağ, N. (2001). Organ nakli ve bağışına toplumun bakışı. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 5, 46-55.
Organ ve Doku Nakli Hizmetleri Yönetmeliği. (2012, Şubat 1). Resmî Gazete Resmî Gazete Sayısı: 28191 https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=15860&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5 adresinden erişilmiştir.
Şahin, E. ve Solunoğlu, A. (2019). Planlı davranış teorisi kapsamında sokak yemeği yeme niyetinin ölçülmesi: Mersin Örneği. Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 16 (3), 383-397.
Şantaş, G. ve Şantaş, F. (2018). Türkiye’de Organ Bağışının Mevcut Durumu ve Organ Bağışında Stratejik İletişimin Önemi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 9(2),s-164.
Tanrıverdi, H. (2018). Din-Kültür İlişkisi Üzerine Bir Değerlendirme. ODÜ Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi (ODÜSOBİAD), 8(3), 595 – 601.
Tarhan, M. D., Yıldırımoğlu, L., Sayar, H. A. ve Altın, S. (2013). The relationship between the attitudes of patients’ relatives towards organ donation and transplantation and their social profiles. Bakırköy Tıp Dergisi, 9( 4).
Tekizoğlu, F.Y. (2018). Organ bağışı: Bireylerin kararlarını etkileyen psikolojik faktörler. Muhakeme Dergisi, 1(1), 21-34.
Tokalak İ, Emiroğlu R, Başaran Ö ve ark. (2002). Organ Bağışı ve Transplantasyonun Etik, Dinsel ve Yasal Yönü. Diyaliz Transplantasyon ve Yanık Dergisi, 13, 1-7.
Yaşar, M., Oğur, R., Uçar, M., Göçgeldi, E., Yaren, H., Tekbaş, Ö. F. ve Korkmaz, A. (2008). Bir Sağlık Meslek Yüksekokulu son sınıf öğrencilerinin organ bağışı konusundaki tutumları ve tutumlarına etki eden faktörler. Genel Tıp Dergisi, 18(1), 33-37.
Yılmaz, E. (2012). Organ ve doku nakli. Sağlık Hukuku Digestası Dergisi, 2 (2) s:217. http://www.ankarabarosu.org.tr/siteler/2012yayin/2011sonrasikitap/digesta-2012.pdf#page=209 E.T. 03.12.2020.
Zambak M. (t.y). Tıbbi, sosyal ve sağlık çalışanları açısından organ nakli. Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2014, İstanbul .