Amaçlar ve Sonuçlar Bağlamında Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planında Ulaştırma Politikası

Cumhuriyetin ilan edilmesi ile birlikte ulaşım alanında politikalar geliştirilmiş ve yatırımlar yapılmaya başlanmıştır. Bu dönemde başlatılan sanayileşme hamlesi, ülkenin bütününde bir ulaşım ağı geliştirilmesini gerekli kılmıştır. Cumhuriyetin ilk yıllarında ulaşım çalışmaları genel itibari ile demiryolları etrafında şekillenmiştir. II. Dünya Savaşı’nın başlaması ile yavaşlayan demiryolu yatırımları, savaş sonrası Marshall Yardımları’nın etkisi ile karayolu yatırımlarına kaymıştır. Türkiye 1950’li yılların sonu itibariyle planlı kalkınma modeline geçme kararı almıştır. Bu anlamda atılan en önemli adım 1963-1967 yıllarını kapsayan Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı olmuştur. Planda ulaştırma başlığı taşıma, limanlar ve iskeleler, havaalanları olarak başlıklara ayrılmış ve ulaştırma alanında hedef ve ilkeler belirlenmiştir. Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı’nda farklı ulaştırma sistemleri içerisinde seçim yapılırken ekonomik davranılması, artan nüfus ile orantılı olarak yolcu ve yük trafiğinin karşılanması ana ilke olarak belirlenmiştir. Planda ulaştırma sistemleri olan demiryolu, karayolu, denizyolu, havayolu alanlarında hedef ve politikalar ortaya konulmuştur. Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı’nda ulaştırma hedeflerine ulaşılıp ulaşılmadığı ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Kalkınma Planı, Ulaştırma, Karayolu, Demiryolu

Transport Policy in the First Five-Year Development Plan ın the Context of Objectives and Results

With the proclamation of the Republic, policies in the field of transportation were developed and investments were made. The industrialization move initiated in this period necessitat-ed the development of a transportation network throughout the country. In the first years of the Republic, transportation activities were generally shaped around railways. Railway investments that slowed down with the start of the World War shifted to highway invest-ments with the effect of Marshall aid after the war. Turkey has taken the decision to proceed with the planned development models by the end of 1950. The most important step taken in this sense was the First Five-Year Development Plan covering the years 1963-1967. In the plan, the transportation title was divided into titles as transportation, ports and piers, air-ports, and targets and principles in the field of transportation were determined. It was determined as the main principle to act economically while choosing among different transportation systems and to meet passenger and freight traffic in proportion to the increasing population in the First Five-Year Development Plan. Targets and policies in the fields of transportation systems such as railway, road, seaway and airline are set forth in the plan. In the First Five-Year Development Plan it has been discussed whether the transportation targets have been achieved.

Keywords:

Development Plan, Transport, Road, Railway,

PDF

___

Resmi Gazete, 5 Ekim 1960, 5 Temmuz 1961, 20 Temmuz 1961.
Resmi Gazete, 3 Aralık 1962,, 21 Ağustos 1967.
Millet Meclisi Kanunlar Dergisi (1960), Millet Meclisi Tutanak Dergisi (1962)
T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı (1963) Kalkınma Planı (Birinci Beş Yıl) 1963-1967.
T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı (1967) İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1968-1972)
Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, Cilt I-II (2006) Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Yayınları.
Avcı S. (2005) Ulaşım Coğrafyası Açısından Türkiye’nin Ulaşım Politikaları ve Coğrafi Sonuçları. Ulusal Coğrafya Kongresi, 87–96.
Avcı M. (2014), Atatürk dönemi demiryolu politikası. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 54, 39-58.
Ayten, A. ve Dede O. (2003), Kalkınma planlarında ulaşım politikaları, hedefler ve önceliklerinin uygulanmasına ilişkin bir değerlendirme. Ulaştırma Politikaları Kongresi, 1, 95-103.
Cumhuriyet Gazetesi, 8 Nisan 1948., Cumhuriyet Gazetesi, 14 Şubat 1948.
Çetin B.,Barış S. ve Saroğlu S. (2011), Türkiye’de karayollarının gelişimine tarihsel bir bakış. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilim-ler Fakültesi Dergisi,1(1) ,123-150.
Erdoğan H. (2020) Birinci beş yıllık kalkınma planı ekseninde Türkiye Cumhuriyeti’nin kalkınma politikası ve tarımsal üretim. Journal of Universal History Studies (JUHIS), 3, 252-268.
Evren G. (2006) Cumhuriyet döneminde ulaştırma. Türkiye Mühendislik Haberleri Dergisi, 443, 64-65.
Karayolları Genel Müdürlüğü (2018). Karayolu Ulaşım İstatistikleri 2017.
Karayolları Genel Müdürlüğü, İstatistikler Devlet ve İl Yolları Envanteri, Yıllara Göre Devlet ve İl YollarıUzunluğu, 13.06.2021 tarhinde https://www.kgm.gov.tr/SiteCollectionDocuments/KGM-documents/Istatistikler/DevletIlYolEnvanter/YillaraGoreDevletVeIl-Yollari.pdf adresinden erişildi.
Takım A. (2011) Türkiye’de 1960-1980 yılları arasında uygulanan kalkınma planlarında maliye politikaları. Maliye Dergisi, 160, 154-176.