GELİBOLULU MUSTAFA ALİ’NİN “MEVÂİDÜN NEFÂİS Fİ KAVÂİDİL MECÂLİS” ADLI ESERİNDE ÇALGILARIN TOPLUMSAL ROLLERİ VE KİŞİSELLEŞTİRİLMELERİ ÜZERİNE

Kültürün en önemli unsurlarından biri olarak görülen müziğin ninniler, oyun, eğlence, iletişim, törenler, şenlikler, iyileştirme gibi geleneksel rolleri yanında; eğitimsel ve ekonomi başta olmak üzere farklı işlevleri olduğu bilinmektedir. Müziğin oluşunu sağlayan çalgılarda bu işlevlerin etkin ve nitelikli olarak yerine gelmesinde katkı sağlar. Seremonilerde, pazarlama işinde, mitoloji ve hikâye anlatma işinde, gezgin müzisyenlerin elinde, terapide vb. birçok alanda çalgıları görebilmekte ve rahatlıkla çalgıların toplumsal rollerinin olduğunu söyleyebilmekteyiz. Kişiselleştirme; çalgılar üzerine yazılan edebi yapıtlarda sıkça görülür. Çalgılar kimi zaman şikâyet eden, şikâyete ortak edilen oluvermiştir. İnsana dair ne varsa çalgılarda canlandırılmıştır. Gelibolulu Mustafa Ali’nin “Görgü ve Toplum Kuralları Üzerinde Ziyafet Sofraları: Mevâidün Nefâis Fi Kavâidil Mecâlis” adlı eserindeki “Türlü Sazların Benzetmelerini ve Başka Sazendelerin Durumlarını Anlatır” başlıklı bölümünün ele alındığı nitel, içerik analizi tekniklerinin kullanıldığı çalışmada araştırmacı tarafından kişileştirme, toplumsal roller, coğrafya, cinsiyet, unutulmuş çalgılar, çalgı bilim çalışmalarıyla karşılaştırmalar vb. başlıklar altında gerekli incelemeler yapılmasının yanında; alanında yetkin bir uzman tarafından Gelibolulu Mustafa Ali’nin yazılı metni hermetik bir anlayışla yorumlaması istenmiştir. Ülkemizde çalgı bilimi üzerinde yeterli ve alana katkı sağlayıcı çalışmaların azlığı bilinmekte ve hemen her ortamda dile getirilmektedir. Çalgılar sadece ses vermenin yanında geçmişi de beraberinde/kendisi ile birlikte taşıdığı, bir başka deyişle kültürün akışkanlığında önemli roller üstlendiği düşünülmekte ve bu önüyle araştırmanın özgün, alana katkı sağlayıcı ve önemli olduğu düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Çalgı, toplumsal rol, kişiselleştirme.

ON THE SOCIAL ROLES AND THE PERSONALIZATION OF INSTRUMENTS IN GELIBOLULU MUSTAFA ALI’S “MEVAİDÜN NEFAİS Fİ KAVAİDİL MECALİS”

Regarded as one of the most important elements of culture, music has traditional roles such as lullabies, games, entertainment, communication, ceremonies, festivals and improvement; It is known that it has different functions, especially educational and economic. It contributes to the effective and qualified performance of these functions in the instruments that create music. In ceremonies, marketing business, mythology and storytelling business, in the hands of travelling musicians, in therapy, etc. We can see instruments in many fields and can easily say that instruments have social roles.Personalization: It is frequently seen in literary works written on instruments. Sometimes the instruments became the complainant and the partner in the complaint. Everything about the human being is animated on the instruments.In the work of Mustafa Ali from Gelibolu titled "Banquet Tables on Manners and Social Rules: Mevâidün Nefâis Fi Kavâidil Mecâlis", the section titled "Describes the Parable of Various Reeds and the Situations of Other Instruments" was used in the study, in which qualitative, content analysis techniques were used by the researcher, personalization, social roles, In addition to making the necessary investigations under the headings of geography, gender, forgotten instruments, comparisons with instrument science studies, etc.; Mustafa Ali from Gelibolu was asked to interpret the written text in a hermetic manner by an expert who is competent in his field.In our country, it is known that there are few studies that are sufficient and contribute to the field and are expressed in almost every environment. It is thought that the instruments carry the past with him/her, in other words, play an important role in the fluidity of the culture, in addition to giving a sound, and in this respect, it is thought that the research is original, contributing to the field and important.

Keywords:

Instrument, social role, personalization.,

PDF

___

Acar, E. (1994). XV. Ve XVI. Yüzyıllarda Kullanılan Türk Musikisi Sazları [Yayınlanmamış Yüksek Lisans tezi] İstanbul Teknik Üniversitesi.
Açın, C. (1994). Enstrüman Bilimi (Organoloji). Kişisel Yayın
Aksüt, S. (2000). Alkışlarla Geçen Yıllar. Aksoy Yayıncılık.
Altınay, F. Y. Ve Aksel, M. (2005). Türk müziği çalgıları. Vehbi Koç Vakfı Koç Özel Lisesi Yayını
Bağlı, T. (2005). 12. ve 15. Yüzyıllarda Türk Tasvir Sanatlarında Musiki Aletleri (Yayın No. 160424) [Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=pPKKNi4sz1aRaVz8gj3jxBZ8tg4FwublbwESEyDkq0jvCyoY1DtVOgvt-TwDFizY
Cündioğlu, D. (2016). Sanat ve felsefe. Kapı Yayınları.
Cündioğlu, D. (2018) Düşünce düşlenir. Kapı Yayınları.
Eğrilmez, S., Turhan, S. ve Güzelgöz, O. (2010). Türkülerde hekimlik ve sağlıkla ilgili türküler. T.C. Sağlık Bakanlığı Yayın
Farmer. H. G. (1999). Onyedinci yüzyılda türk çalgıları Çev: M. İlhami Gökçen. Kültür Bakanlığı Yayınları.
Gazimihal, M. R. (1958). Asya ve Anadolu kaynaklarında ıklığ. Ses ve Tel Yayınları.
Gazimihal, M. R. (1961). Musiki sözlüğü. Milli Eğitim Basımevi.
Gazimihal, M. R. (1975) Türk vurmalı çalgıları. Ankara Üniversitesi Basımevi.
Gelibolulu, M. Â. (1997). Gelibololu Ali ve Mevâidü’n-nefâis fî kavâidi’l-mecâlis. Haz. M. Şeker. Türk Tarih Kurumu.
Gökçen, İ. (2018). Evliya Çelebi Seyahatnamesinde Çalgılar. Ürün Yayınları.
Gökyay, S. O. (1978). Görgü ve toplum kuralları üzerine ziyafet sofraları Mevâidü’n-nefâis fî kavâidi’l-mecâlis. Tercüman Yayınları.
Gregory, A.H. (1997). The roles of music in society: The ethnomusicological perspective, Edt: David. O. Oxford University Press.
Hargreaves, D. J. & North, A. C. (Ed.) (1999). The social psychology of music. Oxford University Press.
Hindemith, P. (2011). Bestecinin Dünyası. Çev: Yavuz Oymak, Mehmet Nemutlu. Norgunk Yayıncılık.
İnalcık, H. (2016). Has-bağçede ayş u tarab. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Jahoda, G. (2011). Sosyal psikoloji tarihi. İş Bankası Yayınları.
Lavignac, A. (1939). Musiki terbiyesi, Çev: Abdülhalik Denker. Kanaat Kitapevi.
Ott, W. (2016). Halkların telli çalgıları. Kişisel yayın
Öztuna, Y. (1969). Türk musikisi ansiklopedisi. Milli Eğitim Basımevi.
Öztuna, Y. (1990). Büyük Türk musikisi ansiklopedisi. Kültür Bakanlığı Yayınları.
Say, A. (2005). Müzik ansiklopedisi (Cilt I-II-III). Müzik Ansiklopedisi Yayınları.
Say, A. (2002). Müzik sözlüğü. Müzik Ansiklopedisi Yayınları.
Sevsay, E. (2015). Orkestrasyon. Yapı Kredi Yayınları.
Şenel, S. (2006). Sadi Yaver Ataman-Türk. İstanbul, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültürel ve Sosyal İşler Daire Başkanlığı Kültür Müdürlüğü Yayınları.
Türk Dil Kurumu (2011). Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu Yayınları.
Tüfekçioğlu, S. (2021). Gelibolulu Mustafa Ali’nin Mevaidü’n Nefai Adlı Eserinde Türk Çalgıları. Rast Müzikoloji, 9 (1), 2479-2495. https://doi.org/10.12975/pp2479-2495
Uslu, R. (2009). Bir Çalgılar Ansiklopedisi Örneği: Dairetülmaarif-i Sazha-yı İran. Akademik Araştırmalar Dergisi, 41.
Uslu, R. (2020). İlk Osmanlı Ansiklopedisi Mehmetşah Fenâri’nin Unmûzec Eserinde Müzik İlmi̇ Terimleri. ERDEM, 78, 213-240. https://doi.org/10.32704/erdem.749162
Yalgın, R. (1940). Cenupta türkmen çalgıları. Adana Seyhan Basımevi.
Yarman, O. (2002). 16. ve 17. Yüzyılda Türk Çalgıları. 19.04.2017 tarihinde https://www.researchgate.net/publication/308903542 adresinden alındı.