İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ SORUNUNUN ULUSLARARASI GELİŞMELER EŞLİĞİNDE TÜRKİYE’NİN POLİTİKA VE KURUMLARINA YANSIMASI

Öz Birleşmiş Milletler (BM) raporlarında ve akademik çalışmalarda 1750’den günümüze sera gazı emisyonlarındaki artışta insan odaklı girişimlerin etkisi vurgulanmaktadır. Özellikle fosil yakıt ve kimyasal madde kullanımı iklimi olumsuz etkilemektedir. İnsan faaliyetlerine bağlı olarak Karbondioksit (CO2), Ozon gazı (O3) ve Metan gazı (CH₄) salınımlarındaki artış ozon tabakasına zarar vermekte ve iklimi olumsuz etkilemektedir. Sanayi devrimi öncesi değerlere göre günümüzde Karbondioksit (CO2) konsantrasyonu %40, Metan (CH4) %150 ve nitröz oksit (N2O) %20 artış göstermiştir. Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli (IPCC) 2022 Raporuna göre; sera gazı emisyonlarındaki artışın 2100’e kadar yüzey ortalama sıcaklığında 3,2 °C küresel ısınmaya neden olması beklenmektedir. Türkiye ölçeğinde ise 2040’dan itibaren yıllık ortalama sıcaklıklarda 2,5°C - 4°C artış tahmin edilmektedir. Tüm Dünya’da aşırı hava olaylarının (seller, sıcaklık artışı, yağış azalması vb.) görülmesi uluslararası toplumu harekete geçirmiştir. 1985 Viyana Sözleşmesi ve 1987 Montreal Protokolü ile iklim değişikliği konusundaki ilk adımlar atılmıştır. 1992 İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (BMİDÇS), 1997 Kyoto ve 2015 Paris Sözleşmeleri ile Devletlere iklim değişikliği konusunda sorumluluk yüklenmiştir. Örneğin Paris Sözleşmesiyle sıcaklık değerlerinin sanayi devrimi öncesine göre (-1.5/2 °C azaltılması) hedeflenmiş, Devletlerden emisyonlarını azaltmaları istenmiştir. Türkiye, iklim değişikliği ve küresel ısınma konusunda BM politika belgelerindeki sorumluluklarının gereği olan düzenlemeleri yapma gayreti içindedir. Bu çerçevede kalkınma planları, iklim değişikliği eylem planları vb. politika belgelerinde ilke kararlarına ve uygulamalara yer verilmektedir. Ayrıca sürecin etkin yönetimi için yeni kurumlar (İklim Değişikliği Başkanlığı vb.) oluşturmaktadır. Çalışmamızda iklim değişikliği ve küresel ısınma sorunu ele alınmaktadır. Soruna yönelik BM’in yayınladığı ve Türkiye’nin taraf olduğu politika belgeleri (Viyana, Kyoto, Paris Sözleşmeleri vb.) incelenmektedir. Ayrıca Türkiye’nin ulusal ölçekli politika belgeleri ve kurumları ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

İklim değişikliği, Küresel ısınma, Uluslararası sözleşmeler, Türkiye politika belgeleri, Kurumsal yapı

Reflection of Climate Change Problem on Turkey’s Policies and Institutions Accompanied by International Developments

Keywords:

İklim değişikliği, Küresel ısınma, Uluslararası sözleşmeler, Türkiye politika belgeleri, Kurumsal yapı,

PDF

___

11. Kalkınma Planı (2019). On Birinci Kalkınma Planı: 2019-2023. Resmi Gazete Tarih: 23.07.2019, Sayı: 30840 (Mükerrer).
2022 Kış Mevsimi Sıcaklık (2022). 2022 Yılı Kış Mevsimi Sıcaklıklarının Değerlendirme Raporu, Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Meteoroloji Genel Müdürlüğü, ss.1-5, https://www.mgm.gov.tr/FILES/iklim/yillikiklim/2022/mevsimlik-sicaklikanalizi-2022-kis.pdf, (Erişim Tarihi: 12.01.2023).
BİRPINAR, Mehmet Emin (2022). “Küresel Sorun: İklim Değişikliği Gelişimi, Uluslararası Müzakereler ve Türkiye”, Çevre Şehir ve İklim Dergisi, Cilt:1, Sayı:1, ss. 20-36.
BOYLE, Alan (2018). “Climate Change, The Paris Agreement And Human Rights”, International and Comparative Law Quarterly, Vol. 67, Issue: October, pp.759-777. doi:10.1017/S0020589318000222.
BÖLÜK, Erdoğan (2016). “Thornthwaite İklim Sınıflandırmasına Göre Türkiye İklimi”, İklim Sınıflandırmaları, Orman ve Su İşleri Bakanlığı Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Klimatoloji Şube Müdürlüğü. s.1-25, https://www.mgm.gov.tr/FILES/iklim/iklim_siniflandirmalari/ thornthwaite.pdf, (Erişim Tarihi:14.12.2022).
CHEVANCE, Guillaume, FRESÁN, Ujué, HEKLER, Eric, vd (2022). “Regular Article Thinking Health-related Behaviors in a Climate Change Context: A Narrative Review”, Annals of Behavioral Medicine, Vol.XX, pp. 1-12. doi: 10.1093/abm/kaac039.
Climate Action (2022). “What is Climate Change”, UN Climate Action, https://www.un.org/en/climatechange/what-is-climate-change, (Erişim Tarihi: 12.10.2022).
Çevre Ajansı (2022). Türkiye Çevre Ajansı, Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, https://www.tuca.gov.tr/sayfa/kurumsal, (Erişim Tarihi: 07.12.2022).
Çevre Bakanlığı Teşkilatı (2022). Bakanlık Teşkilatı, Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, https://www.csb.gov.tr/teskilat-semasi, (Erişim Tarihi: 21.11.2022).
Çevresel Göstergeler (2021). Çevresel Göstergeler, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı. https://cevreselgostergeler.csb.gov.tr/sicaklik-i-85727., (Erişim Tarihi: 12.01.2023).
DEGROOT, Dagomar (2022). “Beyond Crisis And Collapse: Climate Change İn Human History”, The 2021/2022 Human Development Report, UNDP, ISBN: 9789211264517, pp-51-55 https://hdr.undp.org/content/human-development-report-2021-22, (Erişim Tarihi: 12.01.2023).
GILLS, Barry ve MORGAN, Jamie (2020). “Global Climate Emergency: After COP24 Climate Science, Urgency And The Threat To Humanity”, Globalizations, Vol: 17, Issue: 6, pp. 885-902. doi:10.1080/14747731.2019.1669915.
Human Development Report (2022). The 2021/2022 Human Development Report, UNDP, ISBN: 9789211264517, pp.1-320, https://hdr.undp.org/content/human-development-report-2021-22, (Erişim Tarihi: 12.01.2023).
IPCC (2021). “Climate Change 2021: The Physical Science Basis”, Summary for Policymakers, IPCC, pp.1-32, https://www.ipcc.ch/report/ar6/wg1/downloads/report/IPCC_AR6_WGI_SPM.pdf, (Erişim Tarihi: 12.10.2022).
IPCC (2022). “IPCC Factsheet What is the IPCC?”, The Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC). pp.1-2. https://www.ipcc.ch/about/, (Erişim Tarihi:12.10.2022).
İDEP (2011). Türkiye Cumhuriyeti İklim Değişikliği Eylem Planı: 2011-2023, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü https://webdosya.csb.gov.tr/db/nigde/webmenu/webmenu8210.pdf, (Erişim Tarihi:14.11.2022).
İDUKK (2022). İklim Değişikliği ve Uyum Koordinasyon Kurulu, Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, https://iklim.gov.tr/idukk-i-13, (Erişim Tarihi: 07.12.2022).
İklim Değişikliği Başkanlığı (2022). İklim Değişikliği Başkanlığı Hakkında Genel Bilgi, https://iklim.gov.tr/hakkimizda-i-4, (Erişim Tarihi: 07.12.2022).
İklim Değişikliği Strateji Belgesi (2010). İklim Değişikliği Strateji Belgesi: 2010-2023, Türkiye Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, https://iklim.gov.tr/strateji-belgeleri-i-20, (Erişim Tarihi:14.11.2022).
Kyoto Protocol (1997). “Kyoto Protocol To The United Nations Framework Convention On Climate Change”, UN-UNFCCC Climate Change, https://unfccc.int/documents/2409, (Erişim Tarihi: 14.11.2022).
Meteorolojik Parametreler (2022). Meteorolojik Parametrelerin Türkiye Analizi. Çevre Şehircilik Ve İklim Değişikliği Bakanlığı Meteoroloji Genel Müdürlüğü, ss.1-28, https://mgm.gov.tr/FILES/resmi-istatistikler/parametreAnalizi/2021-ortalama-sicaklik.pdf, (Erişim Tarihi: 16.01.2023).
Mevsimlik Sıcaklık Analizi (2022). 2022 Yılı Sonbahar Mevsimi Sıcaklıklarının Değerlendirilmesi, Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Meteoroloji Genel Müdürlüğü, https://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme/sicaklik-analizi.aspx?s=m, (Erişim Tarihi:16.01.2023).
MILKOREIT, Manjana (2019). “The Paris Agreement On Climate Change Made in USA”, American Political Science Association, Vol:17, Issue:4, pp.1019-1037. doi:10.1017/S1537592719000951.
Montreal Protocol (1987). “About Montreal Protocol”, UN Environment, https://www.unep.org/ozonaction/who-we-are/about-montreal-protocol, (Erişim Tarihi: 17.10.2022).
MUTIARANI, Nafila Dwi, ve SISWANTORO, Dodik (2020). “The Impact of Local Government Characteristics On The Accomplishment of Sustainable Development Goals (SDGs)” Cogent Business & Management, Vol: 7, Issue: 1, pp. 1-11. doi.org/10.1080/23311975.2020.1847751.
Ozone Layer Protection (2022). Ozone Layer Protection: Vienna Convention. https://www.canada.ca/en/environment-climate-change/corporate/international-affairs/partnerships-organizations/ozone-layer-protection-vienna-convention.html, (Erişim Tarihi: 17.10.2022).
Ozone Layer Recovery (2023). Ozone Layer Recovery is on Track, Due To Success of Montreal Protocol, UN News Global Perspective Human Stories, https://news.un.org/en/story/2023/01/1132277, (Erişim Tarihi:12.01.2023).
RUSCH George (2018). “The Development of Environmentally Acceptable Fluorocarbons,” Critical Reviews In Toxicology, Vol: 48, Issue: 8, pp.615-665. doi: 10.1080/10408444.2018.1504276.
Scientific Assessment of Ozone Depletion. (2022). “Scientific Assessment of Ozone Depletion- Executive Summary 2022”. World Meteorological Organization Ozone Research and Monitoring-GAW Report, No: 278, pp.1-57.
https://ozone.unep.org/system/files/documents/Scientific-Assessment-of-Ozone-Depletion-2022-Executive-Summary.pdf, (Erişim Tarihi:12.01.2023).
Sera Gazı Emisyon İstatistikleri (2022). Sera Gazı Emisyon İstatistikleri, 1990-2020. TÜİK. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Sera-Gazi-Emisyon-Istatistikleri-1990-2020-45862, (Erişim Tarihi:14.10.2022).
SONWANI, Saurabh, HUSSAIN, Sharfaa ve PALLAVI Saxena (2022) Air pollution and climate change impact on forest ecosystems in Asian region-a review, Ecosystem Health and Sustainability, Vol: 8, Issue: 1, pp.1-16. doi: 10.1080/20964129.2022.2090448.
ŞANLI Bahar, BAYRAKDAR Seda, İNCEKARA, Beyhan (2017). “Küresel İklim Değişikliğinin Etkileri ve Bu Etkileri Önlemeye Yönelik Uluslararası Girişimler”, Süleyman Demirel Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt: 22, Sayı:1, ss. 201-212.
The Vienna Convention (1988). The Vienna Convention For The Protection of The Ozone Layer, https://ozone.unep.org/treaties/vienna-convention, (Erişim Tarihi: 17.10.2022).
TUĞAÇ, Çiğdem (2018). “İklim Değişikliğiyle İlgili Birleşmiş Milletler Belgelerinin Derin Ekoloji Bağlamında Değerlendirilmesi”, Çukurova Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt: 22, Sayı: 2, ss. 325-359.
TÜRKEŞ Murat (2012). “Türkiye’de Gözlenen ve Öngörülen İklim Değişikliği, Kuraklık ve Çölleşme”, Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi, Cilt: 4, Sayı: 2, ss.1-32.
Türkiye İklim Projeksiyonları (2015). Yeni Senaryolar İle Türkiye İklim Projeksiyonları ve İklim Değişikliği, Orman ve Su İşleri Bakanlığı Meteoroloji Genel Müdürlüğü. TR2015-CC. ss. 1-64, Ankara.
UN Framework Convention On Climate Change (1992). UN Framework Convention On Climate Change, UNFCCC, FCCC/INFORMAL/84 GE.05-62220 (E) 200705,https://unfccc.int/files/essential_background/background_publications_pdf, (Erişim Tarihi:12.01.2023).
WEGENER, Lennart (2020). “Can The Paris Agreement Help Climate Change Litigation And Vice Versa?.”, Transnational Environmental Law, Vol: 9, Issu: 1, pp.17-36. doi:10.1017/S2047102519000396.
WMO Global Climate. (2022). WMO Provisional State of the Global Climate 2022, UN World Meteorological Organization. pp.1-26. https://library.wmo.int/doc_num.php?explnum_id=11359, (Erişim Tarihi: 12.01.2023).
YAO, Yulong., WANG, Junjie ve ZOU Xinqing (2022). “Rapid changes in heatwaves pose dual challenge in Eastern China and its adjacent seas”, Frontiers in Marine Science, Vol: 9, Issue:979391, pp.1-18, doi: 10.3389/fmars.2022.979391.
Yedinci Ulusal Bildirim (2018). BMİDÇS Kapsamında Türkiye’nin Yedinci Ulusal Bildirimi. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı İklim Değişikliği Dairesi Başkanlığı. ss.1-266. https://webdosya.csb.gov.tr/db/cygm/icerikler/yed-nc--ulusal-b-ld-r-m-20190909092640.pdf, (Erişim Tarihi:14.11.2022).