İBN HALDUN’UNTEMEL KAVRAMLARININDEVLET TEORİSİ IŞIĞINDAÇEVİRİSİ

İbn Haldun (1332-1406), Arapça kaleme aldığıMukaddime adlı anıtsal eserinin konusunu oluşturan “toplum ve medeniyet bilimi”(ilm-i umran) çerçevesindekigörüşleriyledevlet teorisi alanında, evrenselliği ve güncelliği vurgulanan bir düşünürdür. Düşünür, Mukaddime’de toplumsal ve siyasal alanda gözlemlediği bir dizi evrensel olguyu kavramsallaştırmış ve bu kavramları eserinde tutarlı bir şekilde kullanmada büyük bir özen ve titizlik göstermiştir. Bu kavramlar arasında hem İbn Haldun’un toplum ve medeniyet teorisindehem günümüz devlet teorisindebazı kavramlar büyük önem taşımaktadır.Bunlar; ictima (sosyal yaşam), umran (toplum ve medeniyet), asabiya (sosyal güç dayanışması), vazi (otorite), tegallub (egemenlik), mulk (iktidar), devle (devlet), kahr (zor) ve sultan (hükümet) kavramları olarak sıralanabilir. Mukaddimebelli başlı dünya dillerine, bazılarına birden fazla olmak üzere çevrilmiş evrensel bir eserdir. Türkçe’de de birden fazla çevirisi vardır.Ancak çok sayıda çeviriİbn Haldun’un devlet teorisi üzerine çalışma yapacak akademisyenlerin işini kolaylaştırmamaktadır. Çünkü İbn Haldun’un kullandığı temelkavramların tercümeleri çeviriden çeviriye farklılık göstermektedir. Hatta bazı çevirilerde aynı kavram için farklı terimler kullanılabilmektedir. Türkçe çevirilere bakıldığında özellikle bazılarının dilinin eskili olduğu veorijinal kavramların çevrilmeksizin aynen kullanıldığı, bazılarında ise dilinin yeniliğine rağmen teknik ve bilimsel kavramların özenli kullanılmadığı görülmektedir. Bu durum iyi derecede Arapça bilmeyen akademisyenler açısından Mukaddime’den istifadeyi güçleştirmektedir. Çalışma, söz konusutemel kavramların Türkçe, İngilizce, Fransızca ve İspanyolca çevirilerdeki karşılıklarını araştırmakta ve kavramların karşılık geldiği olguların günümüz devlet teorisi ve kamu hukukundaki karşılıklarını dikkate alarak,her bir kavram için en uygun çeviriyi ortaya koymayı amaçlamaktadır.

The Translation of Ibn Khaldun’s Fundamental Concepts in the Light of State Theory

Ibn Khaldun (1332-1406) is a thinker whose universality and actuality are emphasized in the field of state theory with his views within the framework of “science of society and civilization” (ilm-i umran), which is the subject of his monumental work Muqaddimah, which he wrote in Arabic. The philosopher conceptualized a series of universal phenomena that he observed in the social and political field in the Muqaddimah and showed great care and diligence in using these concepts consistently in his work. Some concepts are crucial in Ibn Khaldun’s theory of society and civilization and today’s state theory. These concepts can be listed as; ijtima (social life), umran (society and civilization), asabiya (social power solidarity), wazi (authority), tagallub (sovereignty), mulk (power), dawla (state), qahr (force) and sultan (government). Muqaddimah is a universal work that has been translated into major world languages, some more than once. It also has more than one translation in Turkish. However, many translations do not make it easier for academics to research Ibn Khaldun’s state theory. Moreover, because the translations of the basic concepts used by Ibn Khaldun differ from translation to translation, in some translations, different terms may be used for the same concept. When we look at the Turkish translations, it is seen that some of them are old,andthe original concepts are used precisely without translation, and in some, despite the novelty of the language, technical and scientific concepts are not used carefully. This situation makes it difficult to benefit from the Muqaddimah for academics who do not know Arabic well. The study investigates the equivalents of these basic concepts in Turkish, English, French and Spanish translations and aims to reveal the most appropriate translation for each concept, taking into account the equivalents of the phenomena to which the concepts correspond today’s state theory and public law.

PDF

___

ACHCAR Gilbert (1999), “La sociologie du pouvoir chez Ibn Khaldoun: Une lecture webérienne”, Cahiers Internationaux de Sociologie, Nouvelle Série, Vol. 107, les métamorphoses de la sociologie allemande (Juillet-Décembre 1999)
ALATAS, Syed Farid (2020), İbn Haldûncu Sosyoloji, Kayıp Bir Geleneğin İhyası, çev. Kamuran Gökdağ, Enes Ateş, Küre Yayınları, İstanbul
ALATAS Syed (2006), “Ibn Khaldun and Contemporary Sociology”, International Sociology , 782-795
ARSLAN Ahmet (2017). İbn Haldun, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul
BAALBAKİ Rohi (2003). Al-Mawrid, Trilingual Dictionary, Arabic, English, French, Dar El- Ilm Lilmalayn, Beirut
BERİŞ Hamit Emrah (2006). Küreselleşme Çağında Egemenlik, Lotus yayınları, Ankara
BOZARSLAN Hamit (2016). Lüks ve Şiddet, İbn Haldun’da Tahakküm ve Şiddet, çev. Melike Işık Durmaz, İletişim yayınları, İstanbul
CARRE Olivier (1973). “A propos de la sociologie politique d’Ibn Khaldûn”, Revue française de sociologie / Année 1973 / 14-1
CHEDDADI Abdesselam (2006). Actualité d'Ibn Khaldûn - Conférences et entretiens, Reconnaissances d’Ibn Khaldûn, Maison des Arts, des Sciences, Temara
CHEDDADI Abdesselam “Reconnaissances d’Ibn Khaldûn” (Entretien), http://www.esprit.presse.fr/ article/cheddadiabdesselam /reconnaissances-d-ibn-khaldun -entretien-13408
ÇİLİNGİR Lokman (2009). Farabi ve İbn Haldun’da Siyaset. Araştırma Yayınları, Ankara
DALE Stephen Frederic (2018). İbn Haldun ve İnsan Bilimi, Çev. Ayşecan Ay, Canan Doğan, Say Yayınları, İstanbul
DHAOUAD Mahmoud (2013).“Ibn Khaldoun: Le Printemps arabe des sciences sociales et humaines”, Dirasat, Human and Social Sciences, Volume 40, No 1
DİVLEKÇİ Celalettin, “Bir Kitap, Dört Çeviri”, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/485588
ERGÜL Ergin (2018). Hukukçu ve Siyaset Bilimci Kimliğiyle İbn Haldun, Adalet Yayınevi, 3. Baskı, Ankara
ERGÜL Ergin (2021), İlk Çağ’dan Günümüze Devlet Teorisi, Ankara, Adalet Yayınevi
FARABİ (2018). Platon Kanunlarının Özü, Hazırlayan: Fahrettin Olguner, Aktif Düşünce Yayınları, İstannbul
FARABİ (2019), El- Medinetü-l-Fazıla, Tanrı Alem İnsan, 2. Baskı, Litera Yayıncılık, İstanbul
GÖZLER Kemal (2007), Devletin Genel Teorisi, Ekin Kitabevi Yayınları, Bursa
GÜRKAN Ülker (1967). “Hukuk Sosyolojisi Açısından İbn Haldun”, AÜHFD, 24 (1), s.223-246, 1967, s.237 http://dergiler.ankara. edu.tr/ dergiler/38/336/3416.pdf
HASSAN Ümit (2011). İbn Haldun, Metodu ve Siyaset Teorisi, 5. Baskı, Doğu Batı Yayınları, İstanbul
IBN JALDÚN, Abderrahmán (2011), Introducción a la historia universal (al-Muqaddima), trad. Elias Trabulse, cfe, Mexico
HORROUT Claude (2006), Ibn Khaldûn, un islam des « Lumières ». : Les Éditions Complexe, Paris
IBN KHALDOUN (1863). Les prolégomènes. Traduits en Français et commentés par William MAC GUCKIN, Baron DE SLANE, Paris: Librairie orientaliste Paul Geuthner, 1934 (réimpression de 1996), Une édition numérique, Paris, http://classiques.uqac.ca/classiques/Ibn_Khaldoun/Ibn_Khaldoun.html
IBN KHALDÛN (1997). Discours sur l’Histoire universelle Al- Muqaddima, par Vincent Monteil, Sinbad, Paris
IBN KHALDUN (2001). Mukaddime İbn Haldun, Hazırlayan Ahmed Zağbi, Daru’l-Erkam, Beyrut
IBN KHALDÛN (2002). Le Livre des Exemples, I, Autobiographie, Muqaddima, Texte traduit, Présenté et Annoté par Abdesselam Cheddadi, Gallimard, Paris
IBN KHALDÛN (2015). The Muqaddimah, An Intrıduction to History, Edited by N. J. Dawood, Translated by Franz Rosenthal, Introduction by Bruce B. Lawrence, Princeton University Press, New Jersey
İBN HALDUN (1986), Mukaddime, çev. Zakir Ugan, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul
İBN HALDUN (2014), Mukaddime, c.1, 2, 3, çev. Sevim Belli, Onur yayınları, Ankara
İBN HALDUN (2016), Mukaddime, c. 1, 2, Derleyen: Arslan Tekin, İlgi Kültür Sanat Yayınları, Ankara
İBN HALDUN (2017), Mukaddime, c.1, 2, çev. Turan Dursun, Kaynak Yayınları, 8. Basım, İstanbul
İBN HALDUN (2017), Mukaddime, Hazırlayan: Süleyman Uludağ, Dergah yayınları, 14. Baskı, İstanbul
İBN HALDUN (2018), Mukaddime, çev. Halil Kendir, Marmara Belediyeler Birliği Yayını, İstanbul
KAPANİ Münci (2013), Politika Bilimine Giriş, Bilgi Yayınevi, 33. Basım, Ankara
KHEMERI T. “İbn Haldun’un Mukaddimesindeki Asabiyye Mefhumu”, çev. Hüseyin Zamanlılı, Der İslam, Bd. XXIII, 1936, s. 163-188,
KIRBAŞOĞLU Mehmed Hayri (1986), “İbn Haldun’un Mukaddimesi’nin Yeni Bir Çevirisi Üzerine”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 27: 363-398.
KURTOĞLU Zerrin (2013). İslam Düşüncesinin Siyasal Ufku. İletişim Yayınları, İstanbul
MEHDİ Muhsin (2017) Ibn Khaldun’s Philosophy of History: A Study in the Philosophic Foundation of the Science, of Culture, Routledge
NASSAR Nassif (1967). La pensée réaliste d’Ibn Khaldûn, Presses Universitaires de France, Paris
TALBI Mohammed (1967), Ibn Khaldûn et le sens de l’Histoire », in Studia Islamica, XXVI, ss. 73-148.
TDK, Türk Dil Kurumu Sözlükleri, https://sozluk.gov.tr/
TOPÇUOĞLU Hamide (1969), Hukuk Sosyolojisi (Sosyoloji Açısından Hukuk) (Konu, Problemler, öncüler), c.1, 3. Baskı, İstanbul
TURAN Şerafettin (1990). Türk Kültür Tarihi, Ankara: Bilgi Yayıncılık
TURRONI Giuliana (2014), « ‘Umrân : la civilisation dans la théorie khaldûnienne », in Houari Touati (éd.), Encyclopédie de l’humanisme méditerranéen, printemps 2014, URL = http://www.encyclopedie-humanisme.com/?Umran
UYGUN Oktay (2008), İbn Haldun’un Toplum ve Devlet Kuramı, XII Levha, İstanbul,
YILDIRIM Yavuz, ERDEM Sami, ÖZKAN Halit, KAYA M. Cüneyt (2015). Giriş, Mukaddime Tercümesi, mütercim: Pirizâde Mehmed Sâhib, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, İstanbul