Kremna Hellenistik Dönem Kalıp Yapımı Kâse Kalıpları

Burdur İli, Bucak İlçesi, Çamlık Beldesi’nin kuzeydoğusunda yer alan Kremna, Pisidia Bölgesi’nin en önemli kentlerinden biridir. Üç tarafı uçurumlarla çevrili olan Kent, oldukça korunaklı bir konuma sahip olup, stratejik konumu nedeniyle Augustus tarafından Roma kolonisi haline getirilmiştir. Kısa süre sonra ise, Pisidia sınırları içerisinde yer alan diğer dört Roma kolonisine, Via Sebaste üzerinden bağlanmıştır. Erken dönemlerden itibaren bölgeyi ziyaret eden meraklı seyyahların en fazla ziyaret ettikleri kentlerden biri haline dönüşen Kremna’da yasal olarak yapılan tek arkeolojik kazı çalışması, 1970 yılında Prof. J. İnan tarafından, Q yapısı olarak adlandırılan bir yapı çevresinde gerçekleştirilmiştir. Oldukça kısa süren kazıların ardından, kentteki epigrafik ve arkeolojik araştırmalar, M. Özsait ve S. Mitchell tarafından sürdürülmüştür. Çalışmamızda değerlendirilen kabartmalı kâse kalıplarının tamamı, Kremna’dan ele geçmiş olup, Burdur Müzesi’nde korunmaktadır. Söz konusu kalıplar Kremna’nın Hellenistik Dönem’de seramik üretim merkezi olduğunu belgelemektedir. Şimdiye kadar bir kentte ele geçen en büyük Hellenistik kabartmalı kâse kalıbı grubunu oluşturması bakımından oldukça önemlidir. Kalıplar form ve bezeme özelliklerine göre üç farklı tipe ayrılmıştır. Tip 1, kalıp yapımı kâselerin en erken üretilen örneklerinden “kozalak biçimli” kâselerdir. Tip 2 kalıpları, İon kymationu ve makara-boncuk dizisi ile süslenen çerçeve bezemeleri Ephesos-İonia ve Delos atölyeleriyle benzer özellikler taşımakla birlikte, aynı kalıpların kalyks ve madalyon bezemeleri, bilinen atölyelerden farklılıklar göstermektedir. Bu tipteki kalıplarının büyük bölümünün dış yüzlerinde APTEMEOYΣ, X, X K, KPA, X KPA veya KPA X yazıları yer almaktadır. Bunlardan APTEMEOYΣ yazısının APTEMHΣ isminde ustaya işaret etmektedir. Kısaltma olarak kullanılan KPA ve türevlerinin, atölye / usta isimlerinin kısaltması olduğu konusu kesin değildir. Tip 3, Kremna kâse ustalarının en geç tarihli kabartmalı kâse formlarını oluşturmaktadır. Tip 3, Tip 2’ye göre derin gövdeli ve daha büyüktür. Kullanılan bezemeler Tip 2’den tamamen farklıdır. Bu bezemeler aşırı kullanım nedeniyle oldukça aşınmıştır. Kalıpların birçoğunda, pişmeden kaynaklı renk dalgalanmaları ve bezemelerde bozulmalar görülmektedir. Tip 3 kalıpları M.Ö. 2. yüzyılın sonçeyreği – M.Ö. 1. yüzyıl ortalalarına tarihlendirilmiştir. Kremna kalıplarında Ephesos-İonia etkileşimli bazı bezemeler kullanıldığı görülmektedir. Ancak birçok kalıp, uygulamada büyük farklılıklar gösterdiğinden, yeni ve özgün bir atölyeye işaret etmektedir. M.Ö. 2. yüzyılın ilk yarısından – M.Ö. 1. yüzyılın ortalarına değin tarihlenen kalıpların benzer bezemeli örneklerinin Sagalassos, Boubon ve Kibyra gibi güneybatı Anadolu kentlerinde bulunmuş olması, bölgesel karakterli ürünler olduklarını ortaya koymaktadır.

HELLENISTIC MOULDMADE BOWL MOULDS FROM KREMNA

Kremna located in the Province of Burdur, at the District Bucak, northeast of the county Çamlık is one of the most important cities of Pisidia. The city surrounded by cliffs from three sides, has a fairly sheltered location. Due to its strategic location, the city has been turned into a Roman colony by Augustus. Shortly after, it was connected to other four Roman colonies located within the borders of Pisidia through Via Sebaste. From the early periods onwards Kremna was one of the most visited cities by travelers and the single legal excavation was in 1970, lead by Prof. J. İnan around a structure named as the Q building. Following quire short excavations, epigraphic and archaeological researches were undertaken by M. Özsait and S. Mitchell. All of the embossed bowl moulds, evaluated in this study are of Kremnean origin and are exhibited in the Burdur Museum. These patterns are evidences of the fact that Kremna was the center of ceramic production in the Hellenistic period. These form the largest group of Hellenistic embossed bowl moulds, found in a city. Moulds are classified into three different types according to their form and decoration. Within group of type 1, pine cone-shaped bowls, produced widely in all cities as samples of the earliest bowl moulds are examined. Type 2 moulds have similar characteristics with the Ephesus-Ionia and Delos workshops in frames decorated with Ionic cymation and pearl-beads. However, the calyx and medallion decoration of the same mould are different in known workshops. Carved are APTEMEOYΣ, X, X K, KPA, X KPA or KPA X on the outer faces of almost all of the moulds of this type. Among these words, APTEMEOYΣ clearly points out a master named APTEMHΣ. However it is not definite that KPA and its derivatives, used as abbreviation, point out to an abbreviated name of a master or workshop. Type 3 constitutes the latest dated embossed bowls of Kremna. Type 3 has a deeper body and a bigger size compared to Type 2 moulds. Embellishments used are completely different then Type 2. These embellishments are quite worn because of overuse. Color fluctuations and embellishment distortions can be seen in many moulds due to firing. Type 3 moulds are dated to the period between the last quarter of the 2nd century B.C. and the middle of 1st century B.C. In Kremna some moulds embellishments interacted with Ephesus-Ionia. However, because many moulds vary widely in practice a new and original workshop is being suggested. Similar embellished examples of moulds dating from the first half of 2nd century B.C. until the middle of 1st century B.C. were found in southwest Anatolian cities such as Sagalassos, Boubon and Kibyra imply that they are products with regional character.