ISPARTA MÜZESİ'NE AİT BİR GRUP TUNÇ SİLAH HAKKINDA DEĞERLENDİRME

Isparta Müzesi metal eserler envanterine kayıtlı 110 parçadan oluşan bir grup metal eserin koruma ve onarım işlemleri 2010-2014 yılları arasında Ankara Üniversitesi Başkent Meslek Yüksekokulu Metal Eserler Koruma ve Onarımı Laboratuvarında yapılmıştır. Isparta Müzesi'ne ait bu eserlerden satın alma yolu ile edinilmiş ve daha önce yayınlanmamış beş balta, yedi hançer, bir mızrak ucu ve üç ok ucundan ibaret on dört tunç silah bu makalenin konusunu oluşturmaktadır.Çevre illerde sistematik arkeolojik kazı yapılan en az birer yerleşim yeri bulunurken Isparta'da düzenli olarak yürütülen herhangi bir Tunç Çağ yerleşimi kazısı mevcut değildir. Tunç Çağ'da Isparta'nın kültür tarihine ilişkin bilgilerimiz yüzey araştırmaları ile Harmanören Nekropolü'nde yapılan kazılardan elde edilen verilerle sınırlıdır. Mehmet Özsait'in uzun yıllardan bu yana bölgede büyük bir hassasiyetle sürdürdüğü yüzey araştırmaları sonuçlarından İlk Tunç Çağ I ve II yerleşimlerinin varlığına işaret eden buluntuların çok sayıda ve coğrafi olarak geniş bir alana yayılmış olduğu, bununla beraber Orta ve Son Tunç Çağ'a ait buluntu sayısı ve coğrafi dağılımının daha sınırlı olduğu anlaşılmaktadır (fig. 1). Stratigrafik kontekse bağlı buluntu sayısının azlığı nedeni ile Isparta Müzesi'ne satın alma ve/veya müsadere yolu ile kazandırılmış Tunç Çağa ait eserlerin yayınlanması, bölgenin bu dönem kültür tarihini anlayabilmemiz açısından önem taşımaktadır. Bu nedenle çalışmamız, daha önce yayınlanmamış 14 parça tunç silahı incelemek, tanıtmak ve ait oldukları muhtemel tarihleri saptayarak Isparta'nın Orta ve Son Tunç Çağ kültür tarihine ilişkin bilgilere bir nebze olsun katkıda bulunmak amacını taşımaktadır.Isparta'da uzun yıllardan bu yana sürdürülen yüzey araştırması ve az sayıdaki arkeolojik kazı sonuçlarından Tunç Çağı yerleşimlerinin Isparta'nın güneybatısı, kuzey ve kuzey doğusunda yoğunlaştığı, bu yerleşimlerin hemen hemen tamamının İlk Tunç Çağ buluntusu verirken pek azında Orta ve Son Tunç Çağ buluntusunun ele geçtiği anlaşılmaktadır. Bölgede yapılan yüzey araştırmaları sonuçlarından derlediğimiz bilgilerle oluşturduğumuz haritada bu durum açıkça görülmektedir (fig. 1). Haritaya işlediğimiz 68 buluntu yerinden 67'sinde İlk Tunç Çağ buluntusuna rastlanırken yalnızca Atabey Göndürle Höyük, Büyükgökçeli Findos Höyük, Eğridir Höyük, Gelendost Höyük, Gelendost Akmescit ve Gelendost İskele Höyük ile Şarkikaraağaç Arak'da Orta ve/veya Son Tunç Çağ buluntuları ele geçmiştir. Bu çalışmanın sonucunda on dört adet tunç silahı M.Ö. 2. binin hemen öncesi ve içine tarihlendirmiş olmamız, Isparta'nın yalnızca İlk Tunç Çağ için değil, aynı zamanda Orta ve Son Tunç Çağ için de büyük bir potansiyele sahip olduğunu göstermektedir. Gelecekte bölgede yapılacak sistematik kazıların bu değerlendirmemizi doğrulayacak sonuçlar vermesi muhtemeldir

A Research on a Group of Bronze Weaponsin the Museum of Isparta

A Research on a Group of Bronze Weapons in the Museum of IspartaA group of 110 metal artifacts from the Isparta Museum were treated in the conservation laboratories of the Ankara University, Başkent Vocational School (Object Conservation Program) between 2010 and 2014, of which 14 consisting copper-alloy axes, daggers, a spearhead and an arrowhead compose the subject material of this article.Although there is at least one systematic excavation considering the prehistoric times in all the neighbouring provinces of Isparta, there is no such research in the city. Therefore, our knowledge on the cultural history of the Bronze Age of Isparta is limited with data originating from an Early Bronze Age necropolis in Harmanören and some field surveys. The surveys carried out by Mehmet Özsait in Isparta indicate that the number of finds which belong to the Early Bronze Age I (about 3200-2700 B.C.) and II (about 2700-2400 B.C.) settlements are much more than those of the Middle Bronze Age (1900/1800-1650 B.C.) and Late Bronze Age (1650-1200 B.C.), and that these settlements are spread over a wider area. As there are very few artifacts with stratigraphic context, it is valuable to publish these small finds from the Isparta Museum in order to understand the Bronze Age history of the city. The aim of this article is to study, date and introduce a group of fourteen Cu-alloy weapons and consequently contribute to the Middle and Late Bronze Age cultural history of Isparta.Results of the past surveys and archaeological excavations indicate that the Bronze Age settlements are located at the southwest, north and northwest of Isparta and that almost all produce Early Bronze Age finds, whereas only a few of them yield objects dated to Middle or Late Bronze Age. The map which is created according to the information gained from these surveys and excavations clearly demonstrates this situation (fig.1). In sixty seven of the total sixty eight findspots shown in this map Early Bronze Age materials were produced, whereas only seven of them (Atabey-Göndürle Höyük, Büyükgökçeli-Findos Höyük, Eğridir Höyük, Gelendost Höyük, Gelendost-Akmescit, Gelendost-İskele Höyük and Şarkikaraağaç-Arak) are dated to the Middle and Late Bronze Ages.Fourteen of the Bronze objects studied in this article, are dated to the period between late third millennium and late second millenium B.C. which indicates that Isparta has a great potential not only in Early Bronze Age, but also during the Middle and Late Bronze Ages. It is very likely that future excavations in this district will produce more accurate information which will attest the conclusions reached in this article

___

Akdeniz, E. – Ö. Karaca, “Pirot Höyük’de Bulunan Kolcuklu Yassı Balta ve Bu Tip Baltaların Anadolu’da Yayılımı”, AnadAraş 17/1, 51-66.

Akyurt, İ. M., M.Ö. 2. Binde Anadolu’da Ölü Gömme Adetleri, Ankara.

Anlağan, Ç. – Ö. Bilgi, Sadberk Hanım Müzesi Protohistorik Çağ Silahları, İstanbul.

Bahar, H. – G. Karauğuz – Ö. Koçak, Eskiçağ Konya Araştırmaları I, Konya.

Bass, G. F., “The Cape Gelidonya Wreck: Prelimanary Report”, AJA 65/3, 267-276.

Bass, G. F., “A Bronze Age Shipwerck at Ulu Burun (Kaş): 1984 Campaign”, AJA 90/3, 269-296.

Bass, G. F., “Doğu Akdeniz’de Tunç Çağı Batıkları”, bk.: Ü. Yalçın – C. Pulak – R. Slotta (ed.), Uluburun Gemisi 3000 Yıl Önce Dünya Ticareti, Bochum, 305-310.

Begemann, F. – E. Haerinck – B. Overlaet, “An ArchaeolMetallurgical Study of the Early and Middle Bronze Age in Luristan, Iran”, IrAnt 43, 1-66.

Belli, O., Anadolu’da Kalay ve Tuncun Tarihçesi, İstanbul. Bilgen 2011 Bilgen, A. N., Seyitömer Höyük kazısı Ön Raporu 2006-2010, Kütahya.

Bilgen, A. N. – G. Coşkun – Z. Bilgen, “Seyitömer Höyüğü 2008 Yılı Kazısı”, KST 31/1, 341-353.

Bilgi, Ö., “Metal Objects from Ikiztepe-Turkey”, Beiträge zur Allgemeinen und Vergleichenden Archäologie 6, 31-96.

Bilgi, Ö., “Samsun Müzesi Protohistorik Çağ Silahları ve Orta Karadeniz Bölgesi Maden Sanatı Hakkında Yeni Gözlemler”, TürkTKB 11/1, 253-268.

Bilgi, Ö., “Orta Karadeniz Bölgesi Protohistorik Çağ Maden Sanatının Kökeni ve Gelişimi”, Belleten 242, 1-35.

Bilgi, Ö., “Samsun-İkiztepe Kazılarının 2009 Dönemi Çalışmaları”, KST 32/4, 440-445.

Bittel, K., Praehistorische Forschung in Kleinasien, İstanbul.

Bittel, K., Kleinasiatische Studien, İstanbul.

Boardman, J., The Cretan Collection in Oxford, Oxford.

Boehmer, R. M., Die Kleinfunde aus der Unterstadt von Boğazköy, Berlin.

Branigan, K., “Byblite Daggers in Cyprus and Crete”, AJA 70/2, 123-126.

Catling, H. W., Cypriot Bronzework in the Mycenaean World, Oxford.

Coghlan, H. H., “The Evolution of the Axe from Prehistoric to Prehistoric to Roman Times”, JRAI 73.1/2, 27-56.

Comstock, M. – C. Vermeule, Greek Etruscan and Roman Bronzes in the Museum of Fine Arts Boston, Boston.

Dengate, J. A., “A Site Survey Along the South Shore of the Black Sea”, The Proceedings of the Xth International Congress of Classical Archaeology, Vol. I, 245-258.

Deshayes, J., Les Outils de Bronze, De L’Indus au Danube (IVe au IIe Millėnaire) I, Paris.

Deshayes, J., Les Outils de Bronze, De L’Indus au Danube (IVe au IIe Millėnaire) II, Paris.

Ediz, İ., “Çorum Müzesi Müdürlüğü 1992 Eskiyapar Kazısı”, MüzeKKS 4, 109-115.

Erkanal, H., Die Äxte und Beile des 2. Jahrtausend in Zentralanatolien, München. Ertem 1982 Ertem, H., Keban Projesi Han İbrahim Şah Kazısı 1970-1971, Ankara.

Ertem, H., Korucutepe I, Ankara.

Esin, U., “Tepecik Kazısı, 1969”, Keban Projesi 1969 Çalışmaları, Ankara, 107-117.

Esin, U., “İstanbul Üniversitesi Prehistorya Kürsüsü Tepecik Kazıları (Elazığ)”, TürkArkDerg 20/2, 39-62.

Garstang, J., “The Discoveries at Mersin and their Significance”, AJA 47/1, 1-14.

Garstang, J., Preshistoric Mersin Yümük Tepe in Southern Turkey, Oxford.

Goldman, H., “Excavations at Gözlü Kule-Tarsus 1936”, AJA 41/2, 262-268.

Goldman, H., Excavations at Gözlü Kule, Tarsus II, New Jersey.

Goldman, H., “Report of the Underwater Excavation at Cape of Gelidonya”, TürkArkDerg 11/1, 7-9.

Gürkan, G. – J. Seeher, “Die Frühbronzezeitliche Nekropole von Küçükhöyük bei Bozüyük”, IstMitt 41, 39-90.

Harbinson, P., The Daggers and the Halberds of the Early Bornze Age in Ireland, München.

Henning, O. H., The Alişar Höyük Season of 1930-1932, Chicago.

İlaslı, A. – M. Üyümez, Afyonkarahisar Müzeleri ve Ören Yerleri, İstanbul.

Karaca, Ö., “Pirot Höyük 1983 Kazıları”, KST 6, 37-48.

Keskin, L., “M.Ö. III. Binyılın Sonuna Kadar İzmir Bölgesi Maden İşçiliği”, Anadolu Ek Dizi No.1, 141-155.

Koşay, H. Z., Alaca Höyük Kazısı 1940-1948’deki Çalışmalara ve Keşiflere Ait İlk Rapor, Ankara.

Koşay, H. Z., Alaca Höyük Kazısı 1963-1967 Çalışmaları ve Keşiflere Ait İlk Rapor, Ankara.

Kulakoğlu, F. – S. Kangal (ed.), Anadolu’nun Önsözü: Kültepe Kaniş-Karumu, İstanbul.

Lloyd, S. – J. Mellaart, “Beycesultan Excavation: First Preliminary Report”, AnatSt 5, 39-82.

Lloyd, S. – J. Mellaart, Beycesultan I: The Chalcolithic and Early Bronze Age, London.

Maxwell, R. – F. S. A. Hyslop, “Dagger and Sword in Western Asia a Study from Prehistoric Times to 600 B.C.”, Iraq 8, 1-65.

Maxwell, R. – F. S. A. Hyslop, “Bronze Lugged Axe or Adze Blades from Asia”, Iraq 14/1, 69-87.

Melaart, J. – A. Murray, Beycesultan III-II, London.

Mellink, M. J., “Archaeology in Asia Minor”, AJA 64/1, 57-69.

Mellink, M. J., “Excavations at Karataş-Semayük in Lycia, 1996”, AJA 71/3, 251-267.

Miron, E., Axes and Adzes from Canaan, Stuttgart.

Muscarella, O. W., Bronze and Iron Ancient Near Eastern Artifacts in the Metropolitan Museum of Art, New York.

Müller-Karpe, A., “M.Ö. III. ve II. Binde Anadolu’da El Sanatları Konusunda Yapılan Araştırmalar (1986)”, AST 5/2, 203-210.

Müller-Karpe, A., “Hethitische Dechsel”, IstMitt 43, 227-234.

Müller-Karpe, A., “Kuşaklı-Sarissa 1993-1994 Kazılarına Toplu Bakış”, KST 20/1, 445-466.

Mylonas, G. E., “Three Late Mycenaean Knives”, AJA 66/4, 406-408.

Newton, M. W. – S. Talamo – C. Pulak – B. Kromer, “Uluburun Batığı’nın Tarihlendirilmesi”, bk.: Ü. Yalçın – C. Pulak – R. Slotta (ed.), Uluburun Gemisi 3000 Yıl Önce Dünya Ticareti, Bochum, 117-118.

Oğuz, R., “Anadolu Arkeologya Tarihinde Alişar Harfiyatı”, TürkArkDerg 1, 22-63.

Ormerod, H. A., “Prehistoric Remains in South-Western Asia Minor–II”, BSA 18, 80-94.

Ökse, A. T. – N. Toy, “Sivas Müzesi’nde Bulunan Tunç Baltalar”, TürkArkDerg 30, 135-147.

Özgen, E. – B. Helwing, “Ausgrabungen aus dem Oylum Höyük, 1997-2000 Zweiter vorläufiger Bericht”, IstMitt 51, 76-82

Özgüç, T., “Öntarihte Isparta Ovası Kültürü ve Yeni Buluntuları”, DTCFD 2/3, 407-418.

Özgüç, T., “Koloni Devrinin Geç Safhasına (1b) Ait Bir Atölye Hakkında”, Belleten 73, 73-76.

Özgüç, T., Kültepe, İstanbul.

Özsait, M., İlkçağ Tarihinde Pisidya, İstanbul.

Özsait, M., “1983 Yılı Burdur - Isparta Çevresi Prehistorik Araştırmaları”, AST 2, 205-220.

Özsait, M., “1984 ve 1985 Yılı Isparta Çevresi Tarihöncesi Araştırmaları”, AST 4, 323-333.

Özsait, M., “1985 ve 1986 Yılı Yalvaç Çevresi Tarihöncesi Araştırmaları”, AST 5/2, 257-274.

Özsait, M., “1987 Yılı Şarkikaraağaç - Yalvaç Çevresi Tarihöncesi Araştırmaları”, AST 6, 301-312. Özsait, M., “1987 ve 1988 Yılı Senirkent Çevresi Tarihöncesi Araştırmaları”, AST 7, 381-389.

Özsait, M., “1992 Yılı Isparta – Gelendost Yüzey Araştırmaları”, AST 11, 301-310.

Özsait, M., “1997 Yılı Isparta ve Çevresi Yüzey Araştırmaları”, AST 16/2, 77-88.

Özsait, M., “1999-2000 Yıllarında Burdur ve Isparta Yüzey Araştırması”, AST 19/2,179-190.

Özsait, M., “2001 Yılı Isparta İli Yüzey Araştırmaları”, AST 20/2, 233-246.

Özsait, M., “2002 Yılı Burdur ve Isparta Yüzey Araştırmaları”, AST 21/2, 285-294.

Özsait, M., “2007 Yılı Burdur, Isparta ve Antalya İlleri Yüzey Araştırmaları”, AST 26/2, 357-372.

Özsait, M., “Isparta ve Burdur 2009 Yılı Yüzey Araştırmaları”, Anmed 8, 127-135.

Özsait, M. – H. Şahin, “1996 Yılı Isparta ve Çevresi Yüzey Araştırmaları”, AST 15/2, 121-142.

Özsait, M. – N. Özsait, “2009 Yılı Isparta ve Burdur Yüzey Araştırmaları”, AST 28/2, 41-56.

Özsait, M. – N. Özsait, “2010 Yılı Isparta ve Burdur İlleri Yüzey Araştırmaları”, AST 29/2, 281-304.

Özsait, M. – N. Özsait, “2011 Yılı Isparta ve Burdur İlleri Yüzey Araştırmaları”, AST 30/1, 317-332.

Özsait, M. – N. Özsait – İ. Baytak, “2008 Yılı Isparta ve Burdur Yüzey Araştırmaları”, AST 27/2, 419-438.

Öztan, A., “Acemhöyük 2008 Yılı Kazıları”, KST 31/2, 235-250.

Öztan, A., Acemhöyük Madencilik Buluntularının Değerlendirilmesi (Ankara Üniversitesi Yayınlanmamış Bilimsel Araştırma Projesi Kesin Raporu 2013).

Philip, G., “New Light on North Mesopotamia in the Early Second Millenium B.C.: Metalwork from the Harmin”, Iraq 47, 119-144.

Puglisi, S. M., “Third Report on the Excavations at Arslantepe (Malatya)”, TürkArkDerg 13/2, 41-49.

Pulak, C., “The Bronze Age Shipwreck at Ulu Burun, Turkey: 1985 Campaign”, AJA 92/1, 1-37.

Pulak, C., “Uluburun Batığı”, bk.: Ü. Yalçın – C. Pulak – R. Slotta (ed.), Uluburun Gemisi 3000 Yıl Önce Dünya Ticareti, Bochum, 57-104. Przeworski, S., Die Metallindustrie Anatoliens in Der Zeit Von 1500-700 Vor Chr., Leiden.

Renfrew, C., “Cycladic Metallurgy and the Aegean Early Bronze Age”, AJA 71/1, 1-20.

Roodenberg, J. – L. Thissen – H. Buitenhuis, “Preliminary Report on the Archaeological Investigations at Ilıpınar in NW Anatolia”, Anatolica 16, 1989-1990, 61-144.

Schaeffer, C. F. A., Stratigraphie Comparée et Chronologie de l’Asie Occidentale Oxford.

Seeden, H., The Standing Armed Figurines in the Levant, München.

Seeher, J., Die Bronzezeitliche Nekropole von DemircihüyükSarıket: Ausgrabungen des Deutschen Archäologischen Instituts in Zusammenarbeit mit dem Museum Bursa 1990-1991, Tübingen.

Seeher, J., Hattuša Kerpiç Kent Suru: Bir Rekonstrüksiyon Çalışması, İstanbul.

Seeher, J., “Boğazköy/Hattuşa 2004-2005 Yılı Kazı ve Restorasyon Çalışmaları”, KST 28.2, 27-42.

Serdar, K. – Ö. Oyman – G. F. Erhan, “2004 Yılı Adana ve Kayseri Yüzey Araştırmaları (Sarız ve Kozan)”, AST 23/2, 293-308.

Sevin, V., “İmikuşağı Kazıları 1983”, KST 6, 93-102.

Sevin, V. – A. Özfırat – E. Kavaklı, “1997-1999 Hakkari Kazıları”, KST 22/1, 355-368.

Shalev, S., Swords and Daggers in Late Bronze Age Canaan, Stuttgart.

Süel, M., “Balıbağı/1988 Kurtarma Kazısı”, TürkArkDerg 28, 145-163.

Süel, A. – M. Süel, “1994 Yılı Çorum-Ortaköy Kazı Çalışmaları”, KST 17/1, 263-282.

Süel, A. – M. Süel, “2002 Yılı Ortaköy-Şapinuva Kazı Çalışmaları”, KST 25/2, 229-234.

Stronach, D. B., “The Development and Diffusion of Metal Types in Early Bronze Age Anatolia”, AnatSt 7, 89-125.

Temizer, R., “Kayapınar Hüyüğü Buluntuları”, Belleten 69/72, 317-330.

Tezcan, B., “Yeni Horoztepe Buluntuları”, Anadolu 5, 13-28.

Yalçın, Ü. – C. Pulak – G. Körlin – M. Linden, “Katalog”, bk.: Yalçın, Ü. – C. Pulak – R. Slotta (ed.), Uluburun Gemisi 3000 Yıl Önce Dünya Ticareti, Bochum.

Yıldırım, T., M.Ö. II. Binde Orta Anadolu’da Madeni Silah Üretimi (Ankara Üniversitesi Yayınlanmamış Doktora Tezi) Ankara.

Yıldırım, T., “A Group of Hititte Bronze Objects from the Seben District of Bolu”, Anatolica 27, 127-144.

Yıldırım, T., “Resuloğlu (2003-…)”, Anadolu Ek Dizi No.III.2, 241-248.

Yıldırım, T. – İ. Ediz, “2004 Yılı Resuloğlu Mezarlık Kazısı”, KST 27/2, 57-64.

Waldbaum, J.C., Metalwork from Sardis: The Find Through 1974, Cambridge.

Woodward, A. M. – H. A. Ormerod, “A Journey in SouthWestern Asia Minor”, BSA 16, 76-136.