Yahudi Düşünür Profiat Duran’ın İsa’nın Ulûhiyetine Dair Eleştirileri

Yahudi-Hıristiyan ilişkileri tarihini anlamada tarafların kendileri hakkında yazdıkları kadar, birbirlerine karşı kaleme aldıkları apolojiler ve polemikler de önemlidir. Yahudi düşünür Profiat Duran on dördüncü yüzyılın sonlarında İspanya’da, Yahudi-Hıristiyan ilişkilerinin sancılı olduğu bir süreçte Hıristiyan inançlarına yönelik bir reddiye yazmıştır. Kelimmat ha-Goyim (Goyların Utancı) adlı bu reddiye İsa’nın tanrılığına ilişkin detaylı itirazların yanı sıra Meryem’in bakireliği iddiası, vaftiz, evharistiya, Papa’nın konumu, Kutsal Kitap çevirilerinde yapılan hatalar gibi çeşitli konulara da değinmektedir. Duran’ın İsa’nın tanrılığına karşı eleştirilerini konu edinen bu makale iki ana kısımdan oluşmaktadır. Makalenin ilk bölümünde, Duran'ın İsa’nın tanrılığını kanıtlamak için Hıristiyanların Tanah’tan ve Yeni Ahit külliyatından getirdikleri delilleri nasıl eleştirdiği ele alınmıştır. Ayrıca bu kısımda İsa’nın tanrılığı bağlamında onun mucizelerine ve İsa’nın nasıl olağanüstü işler yapabildiğine dair Yahudi tartışmalarına değinilmiştir. Makalenin ikinci bölümü, Duran'ın, İsa'nın neden Tanrı olamayacağını kanıtlamak için öne sürdüğü delilleri ele almaktadır. Makale, ayrıca, Hıristiyanlığa girmek zorunda bırakılan Profiat Duran’ın gizlice Yahudi inancını devam ettirdiğini öne sürmektedir.

Anahtar Kelimeler:

İspanya, Kelimmat ha-Goyim, Polemik, Profiat Duran, Reddiye, Yahudi-Hıristiyan İlişkileri, dönme, marano, konverso

Jewish Thinker Profiat Duran’s Criticism for the Divinity of Jesus

As well as the works written by the parties about themselves, the apologies and polemics they wrote against each other are important in understanding the history of Jewish-Christian relations. In the late fourteenth century, when the Jewish-Christian relations were going through a difficult process, the Jewish philosopher Profiat Duran wrote a refutation of Christian doctrines in Spain. The refusal, Kelimmat ha-Goyim (The Shame of the Gentiles), addresses not only detailed objections against the deity of Jesus, but also various issues such as the claim of virginity of Mary, baptism, Eucharist, the position of the Pope, and mistakes in Bible translations. This article, which discusses Duran's critiques of Jesus' deity, consists of two main parts. The first part of the article deals with the issue that how Duran criticized the proofs that Christians brought from the Hebrew Bible and the New Testament to prove the divinity of Jesus. Besides, it examines Jesus’ miracles in the context of his deity, and Jewish discussions of how Jesus could do extraordinary things. The second part of the article scrutinizes the evidence that Duran put forward to prove why Jesus cannot be God. The article also suggests that Profiat Duran, who was forced to enter Christianity, secretly maintained Jewish faith.

Keywords:

Medieval Spain, Kelimmat ha-Goyim, Polemics, Profiat Duran, converso, marrano, Jewish-Christian Relations,

PDF

___

Aydın, Mahmut. İsa Tanrı mı? İnsan mı?. İstanbul: İz Yayıncılık, 2002.
Batuk, Cengiz. “Pavlus’un Tanrı Anlayışı”. Pavlus’u Düşünmek, Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2006.
Berlin, Anne Deborah. Shame of the Gentiles of Profiat Duran: A Fourteenth-Century Jewish Polemic against Christianity. Harvard University, 1987.
Besalel, Yusuf. “Maranos”. Yahudilik Ansiklopedisi, İstanbul: Gözlem Basın Yayın, 2001, 2: 385-386.
Cotter, Anthony C. “The Divinity of Jesus Christ in Saint Paul”. The Catholic Biblical Quarterly 7/3 (1945): 259-289.
Duran, Profiat. כתבי פולמוס לפרופית דוראן(Kitvey Pulmus Le-Profiat Duran). Kudüs: The Zalman Shazar and The Dinur Center, 1981.
Emery, Richard W. “New Light on Profayt Duran ‘The Efodi’”. The Jewish Quarterly Review 58/4 (1968): 328-337.
Gündüz, Şinasi. Pavlus Hıristiyanlığın Mimarı. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2011.
Kobler, Franz. Letters of Jews through the Ages: From Biblical Times to the Middle of the Eighteenth Century. East and West Library, the Jewish Publication Society of America, 1978.
Konutgan, Behnan v.dğr. “Baalzevul, Baalzevuv”. Kutsal Kitap Sözlüğü, İstanbul: Kitabı Mukaddes Şirketi, 2016, 70.
Kozodoy, Maud Natasha. A Study of the Life and Works of Profiat Duran. Jewish Theological Seminary of America, 2006.
Kozodoy, Maud. The Secret Faith of Maestre Honoratus: Profayt Duran and Jewish Identity in Late Medieval Iberia. Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 2015.
Lasker, Daniel J. Jewish Philosophical Polemics against Christianity in the Middle Ages. Portland, Or: The Littman Library Of Jewish Civilization, 2007.
Manley, G. T. “Baal-zebub, Beelzebub”. The New Bible Dictionary, ed. J. D. Douglas, London: Inter-Varsity Press, 1962, 1: 116.
Phillips, William D. & Carla Rahn Phillips. İspanya’nın Kısa Tarihi. Çev. Tuna Erkmen, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, 2016.
Salihoğlu, Mahmut. “Marranolar ve Dini İnançları”. EKEV Akademi Dergisi 15/49 (Güz 2011): 105-115.
Sarıkçıoğlu, Ekrem. Hz. İsa Hayatı ve Mesajı. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2017.
Stott, John R. W. Hristiyanlığın Temelleri. İstanbul: Haberci, 2013.
Şengül, Fatma Seda. “Yahudi Bilgin Hasday Crescas’ın Teslis İnancına Yönelttiği Eleştiriler”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 23/2 (2014): 163–184.
Talmage, Frank. “The Polemical Writings of Profiat Duran”. Immanuel, 13 (1981): 69-85.
Tarakçı, Muhammet. “Hıristiyanlıkta Logos Doktrini”. Milel ve Nihal 8/1 (2011): 201–224.
Trautner-Kromann, Hanne. Shield and Sword: Jewish Polemics against Christianity and the Christians in France and Spain from 1100-1500. Tübingen: Mohr Siebeck, 1993.
Wilcock, Michael. Luka’nın Mesajı Dünyanın Kurtarıcısı. Çev. Murat Yılmaz, İstanbul: Haberci, 2017.
Wilke, Carsten L. “Historicizing Christianity and Profiat Duran’s Kelimat ha-Goyim (1397)”. Medieval Encounters 22/1-3 (2016): 140-164.
Yıldırım, Murat Hakan. Yahudi ve Hıristiyan Kaynaklarında Tanrı İmgesi. İstanbul: Ozan Yayıncılık, 2010.
Yisraeli, Yosi. “Constructing and Undermining Converso Jewishness: Profiat Duran and Pablo de Santa Maria”. Religious Conversion: History, Experience and Meaning, Ira Katznelson & Miri Rubin, Burlington: Ashgate, 2014.