SELEUKOSLAR DÖNEMİNDEN DÖRDÜZ KENT İDARİ YAPILANMASINA BİR ÖRNEK: “SELEUKOS TETRAPOLİSİ”

Yakın Doğu toprakları üzerinde MÖ 312-64 yılları arasında hüküm sürmüş olan Hellenistik Seleukos Krallığı, Büyük İskender’in komutanlarından biri olan Seleukos I Nikator tarafından kurulmuştur. Bu krallığın merkezi olarak da öncelikle Seleukeia Tigris (Dicle Nehri üzerindeki Seleukeia) ardından Seleukeia Pieria (Çevlik/Samandağ/Hatay) ve en uzun ömürlü krali merkez olan Antiokheia (Antakya / Hatay) belirlenmiştir. Antiokheia kentinin başkent olarak belirlenmesinin ardından yine kurucu kral Seleukos I Nikator tarafından Yakın Doğu topraklarında gerçekleştirilmiş olan idari, ekonomik, askeri ve kültürel işleyişin desteklenmesini sağlayacak diğer kentlerin kuruluş faaliyetlerine geçilmiştir. Krali merkez Antiokheia’yı destekleyecek olan kentler Antiokheia kenti yakınlarında kurulmuştur. Ele geçirilen tüm topraklarda tam bir hâkimiyet sağlamak adına Hellenistik perspektifte askeri güç ve ekonomik getirinin organizasyonu Antiokheia kenti yakınındaki üç kentin kurulmasıyla şekillenmiştir. Bu kentler Seleukos I Nikator tarafından MÖ 300-299 yılları arasında Antiokheia’nın yakınında bulunan Seleukeia Pieria (Çevlik / Samandağ / Hatay), Laodikeia (Lazkiye / Suriye) ve Apameia (Hama/Suriye) olarak belirlenmiştir. İdari, mali ve mimari açıdan birbirlerine benzetilmeye çalışılmış olan bu kentler kardeş kent “tetrapolis” olarak adlandırılmışlardır. Bu çalışmada, krali merkez Antiokheia’yı günümüz Suriye coğrafyasından iki kentle destekleyerek oluşturulan Seleukos Tetrapolisi’nin / Suriye Tetrapolisi’nin antik ve modern kaynaklara göre siyasi, ticari, sosyo-kültürel ve mimari anlamdaki birliğinin analizi hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Seleukoslar, Seleukos I Nikator, Antiokheia, Tetrapolis

A SAMPLE OF AN ADMINISTRATIVE STRUCTURE OF A TETRAPOLIS CITY FROM THE SELEUCID PERIOD: “SELEUCIS TETRAPOLIS”

The Hellenistic Seleucid Kingdom, which governed over the Near East between 312-64 BC, was established by Seleucos I Nicator, one of the commanders of Alexander the Great. Firstly Seleuceia on Tigris (Seleuceia on the river Tigris) was determined as the center of this kingdom, then Seleuceia Pieria (Cevlik/Samandag/Hatay) followed by the Antioch (Antakya/Hatay), which was the longest lasting royal center. After the city of Antioch was determined capital, the founding king Seleucos I Nicator started the establishment of other cities which would support the administrative, economic, military and cultural system in the territory of the Near East. The cities that would support the kingdom's center Antioch were established near the city of Antioch. The organization of military power and economic gain in Hellenistic perspective shaped the establishment of three cities near the city of Antioch in order to gain full control over all the seized lands. These cities were determined by Seleucos I Nicator as Seleuceia Pieria (Cevlik/Samandag/Hatay), Laodiceia (Latakia/Syria) and Apameia (Hama / Syria), located near Antioch, between 300-299 BC. These cities, which were tried to be compared with each other in administrative, financial, and architectural terms, were named as sister cities “tetrapolis”. In this study, it was aimed to analyze the political, commercial, socio-cultural and architectural unity of the Seleucis Tetrapolis /Syrian Tetrapolis, which was created by supporting the royal center Antioch with two cities that are geographically part of today's Syria, according to ancient and modern sources.

Keywords:

Seleucids, Seleucos I Nicator, Antioch, Tetrapolis,

PDF

___

AKALIN, A. G., 2006. “Hellenleştirmede Bir Yerleşim Öğesi: Katoikia”, Tarih Araştırmaları Dergisi, 25/39, ss. 65-74.
ANTHON, C., 1855. System of Ancient and Mediavel Geography: For the Use of Schools and Colleges, Harper/Brothers Publishers, New York.
APPIANUS, Rhomaika, (Syriake)-Appian’s Roman History, With an English Translation by Horace White, Vol. I-IV. Cambridge, Mass.-London, 1912-1913 (The Loeb Classical Library).
BEKAROĞLU, M., 2016. “Hellenistik Ve Roma’da Politeuma Nedir?”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9/44, ss. 627-631.
BEVAN, E. R., 1902. The House of Seleukos, Vol. 1, Barnes-Noble Published, New York.
BMC SELEUCIDS: Percy Gardner, A Catalogue of Greek Coins in The British Museum, The Seleucid Kings of Syria, London 1878.
BRYCE, T., 2014. Ancient Syria: A Three Thousand Year History, Oxford University Press, Oxford.
BUTCHER, K., 2003. Roman Syria and the Near East, The British Museum Press, London.
COHEN, G. M., 1978. The Seleucid Colonies, Wiesbaden.
COHEN, G. M., 1995. The Hellenistic Settlements in Europe, the Islands, and Asia Minor, University of California Press, Oxford.
COHEN, G. M., 2006. The Hellenistic Settlements in Syria, the Red Sea Basin, and North Africa, University of California Press, London.
COHEN, G. M., 2013. The Hellenistic Settlements in the East from Armenia and Mesopotamia to Bactria and India, University of California Press, London.
DOWNEY, G., 1961. History of Antioch in Syria From Seleucus to the Arab Conquest, Princeton University Press, Princeton, New Jersey.
DROYSEN, J. G., 2020. Büyük İskender Tarihi, Çev.: Bekir Sıtkı Baykal, Panama Yayınları, İstanbul.
ERGEÇ, R., 2002. “Fırat Seleukeia’sı Yahut Zeugma”, Anadolu Araştırmaları, XVI, ss. 201-226.
GÖRKAY, K., 2017. “Zeugma Lejyon Yerleşkesi: Yeni Araştırmalar, Sonuçlar Ve Ön Değerlendirmeler”, Anadolu/Anatolia, 43, ss. 147-178.
GRAINGER, J. D., 1990. Seleukos Nikator-Constructing a Hellenistic Kingdom, by Routledge, London-New York.
GRAINGER, J. D., 2010. The Syrian Wars, Brill, Leiden, Boston.
GREEN, P., 1986. “The New Urban Culture: Alexandria, Antioch, Pergamon”, Grand Street, Vol. 5, No.2, Ben Sonnenberg Publishing, ss. 140-152.
HOLLIS, A. S., 1994. “[Oppian], CYN. 2,100-158 And the Mythical Past of Apamea-on-the-Orontes”, Zeitschriftfür Papyrologie und Epigraphik, 102, Dr. Rudolf Habelt GmbH, Bonn Published, ss.153-166.
HOOVER, O. D., 2018. “The Personification of Apameia”, The American Numismatic Society, Second Series, 30, Ed.: Ute Wartenberg-David Yoon- Oliver D. Hoover, New York, ss. 107-115.
İPLİKÇİOĞLU, B., 2007. Hellen ve Roma Tarihinin Anahatları, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.
MALALAS, Chronographia, The Chronicle of John Malalas, İng. Çev. Elizabeth Jeffreys-Michael Jeffreys-Roger Scott, vd., Australian Association for Byzantine Studies, Melbourne 1984.
MANSEL, A. M., 2014. Ege ve Yunan Tarihi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
MOREY, C. R., 1936. “The Excavation of Antioch-on-the-Orontes”, Proceedings of the American Philosophical Society, Vol. 76, No. 5, American Philosophical Society, ss. 637-651.
MORKHOLM, O., 1983. “The Autonomous Tetradrachms of Laodicea ad Mare”, Museum Notes (American Numismatic Society), Vol. 28, ss. 89-107.
MORKHOLM, O., 1991. Early Hellenistic Coinage From the Accession of Alexander to the Peace of Apamea (336-186 B.C.), Ed.: Philip Grierson-Ulla Westermark, Cambridge University Press, Cambridge.
MULLER, K. O., 1839. The History and Antiquities of the Doric Race, Alm. Çev.: Henry Tufnell-George Cornewall Lewis, Second Edition, Vol.1, W. Clowes and Sons, London.
NEWELL, E. T., 1941. The Coinage of the Western Seleucid Mints: From Seleucus I to Antiochus III, Numismatic Studies, No. 4, The American Numismatic Society, New York.
OGDEN, D., 2017. The Legend of Seleucus Kingship Narrative and Mythmaking in the Ancient World, Cambridge University Press, Cambridge.
ÖNAL, M., 2006. Zeugma Mühür Baskılarında Krallar, İmparatorlar, İmparotoriçeler, Filozoflar ve Semboller, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Konya.
ÖZÜDOĞRU, Ş., 2014. “Kibyra’dan Hellenistik Döneme Ait Yeni Veriler Üzerine Değerlendirmeler”, CEDRUS II, ss. 171-188.
ÖZÜDOĞRU, Ş., 2018. “Geç Antikçağ’da Kibyra”, CEDRUS VI, ss. 13-64.
PAMİR, H., 2001. Seleuceia Pieria, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
PAMİR, H., 2009. “Alalakh’dan Antiokheia’ya Hatay’da Kentleşme Süreci”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6/12, ss. 258-288.
PLINIUS, Naturalis Historia, İng. Çev.: H. R. Rackham, Vol. I-V; IX; W. H. S. Jones, Vol. VI-VIII; D. E. Eichholz, Vol. X. Cambridge, Mass. – London, 1938-2004 (The Loeb Classical Library).
POLYBIUS, Historiai, İng. Çev.: W. R. Paton, I-VI, London-New York, 1922-1927 (The Loeb Classical Library).
ROISMAN, J., 2011. Ancient Greece from Homer to Alexander: The Evidence, Çev.: John C. Yardley, Wiley-Blackwell Publishing, United Kingdom.
SAUVAGET, J., 1934. “Le Plan De Laodiceé-sur-Mer”, Bulletind’ Etudes Orientales, 4, ss. 81-114.
SHERWIN WHITE, S., 1987. “Seleucid Babylonia: A Case Study for the Installation and Development of Greek Rule”, Hellenism in the East-Theinteraction of Greekand non-Greek civilizations from Syria to Central Asia after Alexander, Ed.: Amélie Kuhrt-Susan Sherwin White, London, ss. 1-31.
SMITH, W., 1873. A Dictionary of Greek and Roman Geography, Vol.1, John Murray Publishers, London.
STRABON, Geographika (Antik Anadolu Coğrafyası, Kitap: XII-XIII-XIV), Çev.: Prof. Dr. Adnan Pekman, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, 2000.
STRABON, Geographika, İng. Çev. H. L. Jones I-VIII. London, New York, 1917-1932 (The Loeb Classical Library).
STROOTMAN, R., 2014. Courts and Elites in The Hellenistic Empires The Near East After The Achaemenids, c. 330 to 30 BCE, Edinburgh University Press, Edinburgh.
SUKENIK, E. L., 1875-1950. “The Mosaic Inscriptions in the Synagogue at Apamea on the Orontes”, Hebrew Union College Annual, Vol. 23, No. 2, Hebrew Union College Seventy-fifth Anniversary Publication, ss. 541-551.
TEMİZKAN, M., 2017. Seleukoslar Döneminde Antiokheia (Antakya), Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hatay.
TZAVELLA, E., 2012. Urban and Rural Landscape in Early and Middle Byzantine Attica (4th-12th C. AD), The University of Birmingham, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Birmingham.
YILDIRIM, E., 2012. “Antik Yazarların Eserlerinde Zeugma”, Tarihin Peşinde-Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8, ss. 93-113.
YILDIRIM, N., 2017. “Asi Nehri’nin Adı Üzerine Bir İnceleme”, Archivum Anatolicum (ArAn), 11/2, ss. 77-88.
YILDIRIM, N. - M. TEMİZKAN, 2017. “Seleukoslar Döneminde Yaşanan Suriye Savaşları Üzerine Bir İnceleme”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14/39, ss. 117-131.
YILDIRIM, N. - M. TEMİZKAN, 2018. “Seleukoslar Döneminde Antiokheia’da Sosyal ve Kültürel Yaşam Üzerine Analizler”, International Journal of Social Sciences and Education Research, 4/4, ss. 645-660.
WAGNER, J., 1976. Seleukeia am Euphrat/Zeugma, Weisbaden.