KAHRAMANMARAŞ MÜZESİ’NDEKİ BRONZ KAŞIK VE SPATULALAR

Kahramanmaraş Müzesi’ndeki üç kaşık, bir spatula ve hem spatula hem de kaşıktan oluşan kombine bir alet, bu çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Buluntular, farklı tarihlerde satın alma yoluyla müze koleksiyonuna kazandırılmıştır. Buluntulardan dördünün Kahramanmaraş iline bağlı Göksun ilçesinden geldiği belirlenirken, birinin buluntu yeri tespit edilememiştir. Tamamı döküm tekniği kullanılarak bronzdan üretilmiştir. Bununla birlikte, spatula ile kaşıktan oluşan kombine alet ve 3 No.lu kaşığın yapımında ek olarak dövme tekniği kullanılmıştır. Genel anlamda form yapısı bozulmadan korunmuş olan bu buluntular, yer yer korozyona ve küçük kırılmalara maruz kalmıştır. Farklı ölçülere sahip buluntulardan en kısası 9.6 cm, en uzunu ise 18 cm’dir. Çalışma kapsamında ele alınan kaşıklardan üçü literatürde yaygın bir biçimde görülürken, kaşık ve spatula karışımı alet ise nadir bir buluntu olup literatürde sadece bir adet benzer örneği tespit edilmiştir. Eserler, müze envanterine tıp aleti olarak kayıt edilmiştir. Literatür araştırmalarında da benzer örneklerin, genellikle tıp aletleri ile ilgili yayınların kapsamında ele alındıkları görülmektedir. Ancak benzer örneklerin ele geçtiği kontekstler incelendiğinde, bu malzemelerin sadece tıbbi amaçlar için kullanılmadığı görülmektedir. Literatürde sunulan öneriler ve paralel buluntuların kontekstleri ışığında, Kahramanmaraş örneklerinin tıp, ecza, mutfak, kozmetik ve ressamlık gibi farklı amaçlar için kullanılmış olabilecekleri önerilebilir. Benzer buluntulardan hareketle, eserlerin Roma İmparatorluk döneminde üretilip kullanıldıklarını belirtmek mümkündür.

Anahtar Kelimeler:

Kahramanmaraş Müzesi, Kaşık, Spatula, Tıp Aleti, Roma İmparatorluk dönemi

BRONZE SPOONS AND SPATULAE IN THE KAHRAMANMARAŞ MUSEUM

Three spoons, a spatula, and a combined tool consisting of both a spatula and a spoon in the Kahramanmaraş Museum constitute the subject of this study. The tools were brought to the museum collection by purchasing on different dates. While it was determined that four of the tools came from the Göksun town of Kahramanmaraş province, the findspot of one of them could not be determined. The spoons were made of bronze and casting technique was used in their production. Additionally, forging technique was used in the production of the combined tool consisting of spoon and spatula and spoon No. 3. These tools, which have been preserved without deterioration in their forms in general, have been exposed to occasional corrosion and minor fractures. Of the tools, which have different dimensions, the shortest is 9.6 cm, and the longest is 18 cm. While three of the spoons discussed in the study are widely seen in the literature, the tool consisting of spoon and spatula is a rare find and only one similar sample has been found in the literature. The tools were registered as medical instruments in the museum inventory. In literature research, it is seen that similar samples are generally covered within the scope of publications on medical instruments. However, when the contexts in which similar samples were found are examined, it is seen that the materials were not used for medical purposes only. In the light of the suggestions presented in the literature and the context of parallel finds, it can be suggested that Kahramanmaraş samples may have been used for different purposes such as medicine, pharmacy, kitchen, cosmetics and painting. Based on the similar finds, it is possible to state that the tools were produced and used during the Roman Imperial period.

Keywords:

Kahramanmaraş Museum, Spoon, Spatula, Medical Instrument, Roman Imperial period,

PDF

___

AKARSU, S. – AKARSU, B. M. – TIRPAN, A., 2011. “Roma Dönemi’nden Ortaçağ’a Tıp Aletleri”, Lokman Hekim Dergisi, 1 / 3, pp. 13 – 17.
AKÇAY, A., 2019. Antik Çağ’da Anadolu’da Kozmetik, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Unpublished Master Thesis, Edirne.
ALTUNAY, D., 2019. Antik Dönem Tıp Aletleri, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Unpublished Master Thesis, Konya.
ARSLAN, M. – METİN, M., 2013. Juliopolis, Faprint Prosis Tasarım, İstanbul.
ARSLAN, M. – METİN, M., 2021. “Surgical Instruments from the Necropolis of Juliopolis in Bithynia (Northwestern Central Turkey)”, Bar International Series 3038: Greek, Roman, and Byzantine Bronzes from Anatolia and Neighbouring Regions, Ed.: Ergün Laflı, BAR publishing, Oxford, pp. 99 – 124.
ATİK, N., 2012. “Trak Kültüründen Bize Ulaşan Tek Ören Yeri: Odyrsler'in Kült ve Sağlık Merkezi”, Trakyakent: Doğu-Batı Trakya Belediyeler Birliği Dergisi, 1 / 3, pp. 68 – 69.
AYBEK, S. – GÜLBAY, O. – DURAK, E., 2016. “Metropolis’ten Bronz Aletler, Gereçler ve Aksesuarlar”, Arkeoloji Dergisi, XXI, pp. 141 – 168.
AYDIN TAVUKÇU, Z., 2006. Parion Nekropolü 2005 Yılı Buluntuları, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Unpublished PhD Thesis, Erzurum.
BAŞARAN, S., 1997. “Enez (Ainos) 1995 Yılı Kazı ve Onarım Çalışmaları”, Kazı sonuçları Toplantısı, 18 / 2, Ankara 1996, pp. 489 – 513.
BAŞARAN, C. – TAVUKÇU, A. Y., 2007. “Parion Kazısı, 2005”, Kazı Sonuçları Toplantısı, 28 / 1, Çanakkale 2006, pp. 609 – 628.
BAŞARAN, C. – KASAPOĞLU, H., 2013. “Parion Kazısı Metal Buluntuları”, III. ODTÜ Arkeometri Çalıştayı: Türkiye Arkeolojisinde Metal: Arkeolojik ve Arkeometrik Çalışmalar: Prof. Dr. Halet Çambel Onuruna, Eds.: Pelin Ayter, Şahinde Demirci, Ay Melek Özer, ODTÜ Yayıncılık, Ankara, pp. 126 – 140.
BAYKAN, D., 2009. “Gladyatör Hastanesi: Allianoi”, Atlas, 12/201, pp. 48 – 50.
BAYKAN, D., 2010. “Antik Çağ’da Strigilisin Ecza Amaçlı Kullanımı: Veriler ve Kanıt”, Colloquium Anatolicum, IX, pp. 141 – 153.
BAYKAN, D., 2012. Allianoi Tıp Aletleri, Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitü, İstanbul.
BERG, R., 2017. “Toiletries and Taverns: Cosmetic Sets in Small Houses, Hospitia and Lupanaria at Pompeii”, Arctos, 51, pp. 13 – 39.
BLIQUEZ, L. J., 1982. “Roman Surgical Instruments in The John Hopkins University Institute of Medicine”, Bulletin of the History of Medicine, 56 / 2, pp. 195 – 217.
BLIQUEZ, L. J., 2014. The Tools of Asclepius: Surgical Instruments in Greek and Roman Times, Brill, Leiden-Boston.
CANLI, H., 2019. Isauria’daki Philadelphia (Gökçeseki) Metal Buluntuları, Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Unpublished PhD Thesis, Mersin.
CANLI, H., 2021. “Philadelphia (Isauria) Kozmetik/Tıp Aletlerinden Bir Grup Sonda”, Arkeolojik Küçük Buluntular: Pişmiş Toprak, Metal, Kemik, Cam ve Taş Eserler, Ed.: Oktay Dumankaya, Doruk Yayınları, İstanbul, pp. 238 – 297.
CHAVANE, M. A. – KARAGEORGHIS, V. – PICARD, O. – TYTGAT, Chr., 1990. Études Chypriotes XII: La nécropole d’Amathonte tombes 110-385. IV, Les petits objects, Imprimerie Nicolaou et.fils Ltd, Nicosia.
ÇELİKBAŞ, E., 2016. 2005-2014 Parion Kazısı Metal (Bronz-Demir-Kurşun) Buluntuları, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Unpublished PhD Thesis, Erzurum.
DAVIDSON, G. R., 1952. Corinth XII: The Minor Objects, American School of Classical Studies at Athens, Princeton – New Jersey.
DI GERIO, M., 2014. “Studio sugli strumenti chirurgici del Museo Archeologico Nazionale di Napoli”, Rivista di Studi Pompeiani, 25, pp. 93 – 110.
DOĞAN, T., 2015. “Antandros Ölü Gömme Geleneğinde Strigilis: Tipolojik ve Kronolojik Gözlemler”, Türkiye Bilimler Akademisi Arkeoloji Dergisi, 18, pp. 143 – 174.
DUSENBERY, E. B., 1998. Samothrace: The Nekropoleis, The Nekropoleis and Catalogues of Burials, Princeton University Press, Princeton.
ERDOĞDU, A., 1999. Hayrabolu Hacıllı Tek Höyük Tümülüsü, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Unpublished Master Thesis, Ankara.
GALILI, E. – ROSEN, B. – SHARVIT, J., 2010. “Artifact Assemblages from Two Roman Shipwrecks off the Carmel Coast”, ‘Atiqot, 63, pp. 61 – 110.
GJERSTAD, E., 1948. The Swedish Cyprus Expedition IV.2: The Cypro-Geometric, Cypro-Archaic, Cypro-Classical Periods, Victor Pettersons Bokindustriaktiebolag, Stockholm.
GOSTENČNIK, K., 2013. “Medizinische Instrumente aus Lauriacum in den Smmlungen der Oberösterreichischen Landesmuseen”, Römisches Österreich, 36, pp. 95 – 107.
JACKSON, R. – LA NIECE, S., 1986. “A Set of Roman Medical Instruments from Italy”, Britannia, 17, pp. 119 – 167.
JAKIELSKI, A. E. – NOTIS, M. R., 2000. “The metallurgy of Roman medical instruments”, Materials Characterization, 45, pp. 379 – 389.
KARACA, E., 2009. Allianoi Kemik Eserleri, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Unpublished Master Thesis, Edirne.
KASAPOĞLU, H., 2012. “Metal Eserler”, Antik Troas’ın Parlayan Kenti Parion, Ed.: Cevat Başaran, Ege Yayınları, İstanbul, pp. 165 – 170.
KÜNZL, E., 1979-1981. “Medizinische Instrumente aus dem römischen Altertum im Städtischen Museum Worms”, Der Wormsgau, 13, pp. 49 – 63.
KÜNZL, E., 1982. “Medizinische Instrumente aus Sepulkralfunden der römischen Kaiserzeit”, Bonner Jahrbücher des Rheinischen Landesmuseums in Bonn, 182, pp. 1 – 131.
LADIZHINSKAYA, V., 2002. Jewelry and Metal Artifacts of Middle Bronze Age II and the Early Roman Period from Cave VIII/28 , ‘Atiqot, 41 / 2, pp. 147 – 155.
MA, D. A. K., 1957. Latin Dictionary: Latin-English-English-Latin, Collins, London-Glasgow.
MILNE, J. S., 1907. Surgical Instruments in Greek and Roman Times, The Clarendon Press, Oxford.
OLIVER, Jr. A., 1965. “Two Hoards of Roman Republican Silver”, The Metropolitan Museum of Art Bulletin, 23 / 5, pp. 177 – 185.
OLIVER, Jr. A., 1977. “Mirror, Emblem Dish and Spoons”, Jahrbuch der Berliner Museen, 19, pp. 13 – 22.
ORANSAY, B. S. A., 2000. Arykanda Madenciliği ve Madeni Buluntular, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Unpublished Master Thesis, Ankara.
OVA, E., 2021. Stratonikeia ve Lagina Kemik Yapımı Küçük Buluntular (2008-2019, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Unpublished Master Thesis, Denizli.
PERK, H., 2012. Anadolu Antik Dönem Tıp Aletleri: Halûk Perk Tıp Müzesi Koleksiyonu, Mesan Matbaacılık, İstanbul.
RICHTER, G. M. A., 1915. The Metropolitan Museum of Art: Greek, Etruscan and Roman Bronzes, The Gilliss Press, New York.
RIHA, E., 1986. Forschungen in Augst 6: Römisches Toilettgerät und medizinische Instrumente aus Augst und Kaiseraugst, Augst Römermuseum, Basel-Landschaft.
ROBERTSON, A., 1970. “Roman Finds from Non-Roman Sites in Scotland: More Roman 'Drift' in Caledonia”, Britannia, 1, pp. 198 – 226.
ROBINSON, D. M., 1941. Excavations at Olynthus X: Metal and Minor Miscellaneous Finds, The Johns Hopkins Press, Baltimore.
SCHLÖRB VIERNEISEL, B., 1966. “Eridanos – Nekropole, I. Gräber und Opferstellen hS 1-204”, Mitteilungen des Deutschen Archäologischen Instituts. Athenische Abteilung, 81, pp. 4 – 111.
SHERLOCK, D., 2007. “Roman Forks”, Archaeological Journal, 164 / 1, pp. 249 – 267.
SHERLOCK, D., 2011. “Roman Folding Spoons Again and Some Related Types”, Transactions of the London and Middlesex Archaeological Society, 62, pp. 89 – 97.
SINIK, B., 2012. Laodikeia Antik Kenti Tıbbi Alet Buluntuları ve Günümüz Tıbbi Aletleri ile Kıyaslanmaları, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Unpublished Master Thesis, Denizli.
SMITH, LL. D. W., 1859. A Dictionary of Greek and Roman Antiquities, Little, Brown, and Company, Boston.
ŞAHİN, F., 2018. Patara V.2: Patara Metal Buluntuları, Ege Yayınları, İstanbul.
TEMİZSOY, İ. – ARSLAN, M. – AKALIN, M. – Metin, M., 1996. “Ulus Kazısı 1995”, Anadolu Medeniyetleri Müzesi 1995 Yıllığı, Ankara 1995, pp. 7 – 36.
UZEL, İ., 2000. Anadolu’da Bulunan Antik Tıp Aletleri, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
VON BOTHMER, D., 1984. “A Greek and Roman Treasury”, The Metropolitan Museum of Art Bulletin, 42/1, pp. 1+4 – 72.
VROOM, J., 2007. “The Archaeology of Late Antique Dining Habits in The Eastern Mediterranean: A Preliminary Study of The Evidence”, Objects in Context Objects in Use: Material Spatiality in Late Antiquity, Eds.: Luke Lavan, Ellen Swift – Toon Putzeys), Brill, Leiden-Boston, pp. 313 – 361.
YALAV, E., 2008. Tanrısal Gücün Elçileri: Antik Çağda Tıp Aletleri, Era Yayıncılık, İstanbul.
YARAŞ, A. 2004. “Die “Koca Koru Tepe”-Nekropole bei Bergama”, Istanbuler Mitteilungen, 54, pp. 227 – 242.