KABUL VE RED AÇISINDAN KUR'ÂN-I KERÎM'DE MECÂZ KONUSUNUN DEĞERLENDİRİLMESİ

Bu araştırma, Kur’ân’da mec'âz olgusunu varlığı ve yokluğu açısından incelemeyi hedeflemektedir. Mecâz olgusu, Kur’ân ile ilişkili ve önemli olduğundan âlimler, fıkıhçılar tarafından diğer belagat konularından daha ayrıntılı bir şekilde incelenmiştir. Mecâz olgusunun Kur’ân’da varlığı ve yokluğu bazı âlimler, dil bilginleri ve fıkıhçılar tarafından tartışma konusu olmuştur. Davud ez-Zâhiri, Ebu Müslim el-İsfehanî, Muhyiddin İbnü’l-Arabî ve Selefi düşünceyi yeniden canlandıran Takiyüddun İbn Teymiyye gibi âlimler Kur'ân’da gerek Allah’ın zatı ve sıfatları gerekse diğer konularda mecâz olduğu iddia edilen "el, yüz, gelmek, istiva, göz, birliktelik, yakınlık…" gibi kelime ve ifadelerin mecâz olmadığı görüşündedir. Bunlara karşılık Tehanevî, İbn Kuteybe, Bedreddin ez-Zerkeşiî gibi âlimler Kur’ân’ın Arap dilinin kurallarına ve ifade şekillerine uygun geldiğinden mecâz, istiare ve kinaye gibi edebi sanatların Kur’ân’da yer almasının olağan olduğunu savunmuşlardır. 3. Görüş sahiplerine göre ise mecâzın varlığı bir ölçüde Arapça dilinde kabul edilse bile Kur’ân'da varlığı kabul edilemez. Bu çalışmada, mecâz problemiyle ilgili mecâz taraftarlarının ve muhaliflerinin görüşleri analiz edilerek her iki ekolün (taraftar ve muhalif) konu hakkındaki somut delilleri açıklanacak ve hangi görüşün nesnel gerçeklikle uyumlu olduğu ortaya konulacaktır. Bununla birlikte şu sorulara da cevap verilecektir: Acaba Kur'ân'ı Kerîm mecâz kullanımdan ari midir? ve tecsîme delalet eden ayetler hakiki anlamlarıyla mı kullanılmıştır?

The Evaluation of Metaphor Subject In the Qur'an Between Response and Acceptance

This research aims to study the phenomena of incidence of metaphor in the Holy Quran whence proving it. Many studies about metaphor have been conducted more than any other rhetorical subjects by scientists and legists for it's important and relation of it's incidence in the god's book and its presence or absence in the Qur'an has become a matter of debate among some scholars, jurists and linguists. Some of the jurists and Explanatories such as Dawud Al-Zuhairi, Abu Muslim Al-Asfani, Mohi Al-Din Ibn AlArabi and the founder of the Predecessor Method; Ibn Taymiyyah went to support the literal reading of the Qur’an and that the verses that require the anthropomorphism of God and which contain the words (hand, face, advent, eye, etc. ... etc.) does not contain a metaphor. And the second school that opposes the notion of the absence of metaphors such as Al-Tahnawi, Ibn Qutaybah and Badr Al-Din Al-Zarkashi said that the Qur’an is identical to the Arabic grammar, which it is includes the metaphor. While a third view, although they accepts the metaphor in the Arabic language, but they rejects its presence in the Qur’an. This research was based on an analysis of the opinions of scholars who talk about the phenomenon of metaphor. This research was based on the analysis of the opinions of scientists who talk about the phenomenon of metaphor and we wanted to clarify the evidence for the two teams, and to answer the question: Can the Qur'an to be free of metaphor? And that the meanings of the verses that signify anthropomorphism are real meanings.

___

  • 3 االعالم اإلسالمي، 1404هـ( ص 494 . ّ عبد الرحمن السيوطي، ان في علم املعاني والبيان 4 م ُ قودالج ُ ع ، )القاهرة: مطبعة الشرفية، 1305هـ(، ص117 . 5 Erdinç Doğru, Dilin Derin Devleti (Deyimler), (Ankara: Fecr Yayınları, 2011), 40. 6 أحمد الهاشمي، جواهر البالغة في املعاني والبيان والبديع، )بيروت: دار امل عرفة، د.ت(، ص 275. محمد غفران زین العالم، البالغة في علم البيان )فونوروكو:دارالسالم،د.ت(، ص 55 7 8 عبد املتعال الصعيدي، بغية اإليضاح لتلخيص املفتاح، ط17 ( القاهرة: مكتبة اآلداب، 2005 ،)3 :78. 9 عبد القاهر الجرجاني، أسرار البالغة ، تحقيق:ريتر)إسطنبول:مطبعةاملعارف، 1954 ،)363. 10 عبد هللا الجبوري، تطورالداللةاملعجميةبين العامي والفصيح، )بيروت: دار إحياء التراث العربي، 2003م(، ص 11. 11 تقي الدين أبو العباسأحمد بن عبد الحليم بن عبد السالم النميري ابن تيمية، اإليمان ، )دمشق: املكتب اإلسالمي، د.ت(، 72. 12 جالل الدين السيوطي، املزهر في علوم اللغة وأنواعها ، ) بيروت: منشورات املكتبة العصرية، 2005 ،)1 :364 . 13 أبو نصر تاج الدين عبد الوهاب السبكي، اإلبهاج في شرح املنهاج، تحقيق: شعبان محمد )القاهرة: مكتبة الكليات األزهرية، .297 :1 ،)1981 14 عبد العظيم إبراهيم محمد املطعني، املجاز عند اإلمام ابن تيمية وتالميذه بين اإلنكار واإلقرار، ) القاهرة: مكتبـة وهبـة، 1995 ،) .620 :2 15 املطعني، املجاز عند اإلمام ابن تيمية وتالميذه بين اإلنكار واإلقرار، 620. ابن نظام الدين عبد العلي الكنوي، فواتح الرحموت بشرح مسلم الثبوت، ) بيروت: منشورات دار الكتب العلمية، 2002 ،)1 :16 .179 17 أبو محمد بن مسلم ابن قتيبة، تأويل مشكل القرآن ، )القاهرة: املكتبة العلمية، 1973 ،)132. أبو حامد بهاء الدين أحمد بن علي السبكي، عروس األفراح فى شرح تلخيص املفتاح، تحقيق: الدكتور عبد الحميد هنداوي 18 )بيروت: املكتبة العصرية، 2003 ،)4 :69. 19 ة، َّ ابن تيمي كتاب اإليمان ، 84 – 85. 20 ة، َّ ابن تيمي كتاب اإليمان ، 86. 21 ة، َّ ابن تيمي كتاب اإليمان ، 73 – 80. عمروبن بحر بن محبوب الكناني بالوالء الجاحظ، رسالةفي نفي التشبيه، تحقيق وشرح: عبد السالم محمد هارون )القاهرة: 22 286 :1 ، )1964 ،الخانجي مكتبة 23 أبو عبد هللا محمد بن إدريسالشافعي، الرسالة، تحقيق: أحمد شاكر )القاهرة: مكتبة الحلبي، 1940 ،)52 . 24 الحميري، اإلجهاز علىمنكري املجاز، 140-141. 25 عالء الدين البخاري،كشفاألسرار عن أصول فخر اإلسالم للبزدوي، )القاهرة: دار الكتاب اإلسالمي، د.ت(، 2 :77. القاض ي محمد بن عبد هللا أبو بكر ابن العربي، القبس في شرح موطأ مالك بن أنس، تحقيق: الدكتورمحمد عبد هللا ولد كريم ) 26 بيروت: دار الغرب اإلسالمي، 1992 ،)3 :1050. 27 ابن جرير الطبري، تفسيرالطبري، تحقيق: عبدهللا بن عبد املحسن التركي )القاهرة: هجر للطباعة والنشر، 2001 ،)1 :249. 28 أبو زكريـ ـا يحيىبن شرفبن مـ ـريالنووي، املنهاج شرح صحيح مسلم بن الحجاج )بيروت: دار إحيــاء التراث العـربي، 1392هـ( .154 :9 29 الحميري، اإلجهاز علىمنكري املجاز، 137. العمادي الحنفي أبو السعود محمد بن محمد، إرشادالعقل السليم إلىمزايا الكتاب الكريم، تحقيق: خالد عبد الغني محفوظ 30 )بيروت: دار الكتب العلمية، 1971 ،)3 :105
  • 1106 32 املطعني ، املجازفياللغةوالقرآن الكريم بين اإلجازةواملنع، 1108 . سالم محمد زغلول، أثر القرآن فيتطورالنقد العربي ، ط2( بيروت:داراملعارف،د.ت(، ص40، 41 33 34 بدوي طبانه، البيان العربي، ط 3( القاهرة: مكتبة األنجلو املصرية، 1962م(، ص 20 . 35 حسين عبد القادر، القرآن والصورالبيانية، ط2( بيروت: عالم الكتب، 1985م(، ص 118. 36 املصدر السابق، ص 122. 37 أمل موس ى حسن الصيداو ي، املجاز في القرآن الكريم بين اإلثبات والنفي،رسالةماجستير/ جامعةالقدس، فلسطين 2006م، ص 52 . املطعني عبد العظيم إبراهيم، املجازفياللغةوالقرآن الكريم بين اإلجازةواملنع )القاهرة: مطبعة حسان شارع الجيش، 1985م(، 38 .1146 :2