FARS ŞİİRİNDE HAMRİYYE VE RÛDEKÎ’NİN HAMRİYYESİ
Doğu edebiyatlarında içkili sohbet meclislerini ve bunlarla ilgili unsurları gerçek veya mecazî manasıyla anlatan manzum eserlere hamriyye denilmektedir. Fars edebiyatında ilk en kapsamlı hamriyye yazan şair, Sâmânî dönemi şairi Rûdekî’dir. Rûdekî’nin yazdığı hamriyye doksan iki beyitten oluşmaktadır. Şair bu hamriyyeyi Saffârî Emîri Ebû Caʻfer Ahmed adına yazmıştır. Bu hamriyyede üzümün olgunlaşması, asmadan üzümün toplanması, üzüm suyunun alınması, testiye koyulması, şarap olana kadar bekletilmesi, kadehe konulması ve eğlence meclisinde içilmesi ile Sâmânî hükümdarı Nasr b. Ahmed’in meclisinin tasviri ve Saffârî Emîri Ebû Caʻfer Ahmed’in methiyesi yer almaktadır. Rûdekî’nin yazdığı hamriyyede şarap tasavvufî değil de, gerçek anlamıyla ele alınmıştır. Bu çalışmada öncelikle hamriyye kelimesi açıklanmış, hamriyye türünün ne zaman Fars edebiyatına girdiği ve Fars edebiyatında hamriyyenin nasıl ele alındığı ifade edilmiş, daha sonra ilk kapsamlı hamriyye yazan şair hakkında bilgi verilmiş, hamriyyesinden kısa bahsedilmiş, Farsça hamriyyesi yazılmış ve tercümesi yapılmıştır.
Anahtar Kelimeler:
Hamriyye, Fars Edebiyatı
HAMRIYA IN PERSIAN POETRY AND RUDAKI’S HAMRIYA
In Eastern literature, the verse works that describe the drunken conversation assemblies and the elements related to them in real or figurative sense are called hamriya (wine). The first poet who wrote the most extensive hamriya (wine) in Persian literature was Rudaki, a poet of the Samani period. Rudaki's hamriya (wine) consists of ninety-two couplets. Rudaki wrote this hamriya (wine) in the name of Abu Jafar Safari. In this hamriya (wine), the ripening of grapes, picking grapes from the vine, taking grape juice, putting them in jugs, waiting until wine, putting them in glasses and drinking in the entertainment council are explained and there is a description of the council of Nasr b. Ahmed, the ruler of the Sâmânîs state, and the praise of Abu Jafar Ahmed, the Saffari ruler. In the hamriya (wine) written by Rudaki, wine is not considered mystical but literally. In this article, In this study, firstly, the word hamriya (wine) was explained, when the type of hamriya (wine) entered Persian literature and how it was handled in Persian literature, then the story of the first hamriya (wine) was expressed in Persian literature, the poet who wrote the first hamriya (wine) was written and commented.
Keywords:
Hamriya (Wine), Persian Literature Rudaki, Sufism,
___
- Avfî, M. (1361). Tezkire-i Lübâbü’l-Elbâb, Nşr. Edward Browne, C.2, Tahran.
- Dâdbih, A. (1394). “Hamriyye” Dâiretü’l-Muʻârif-i Bozorg-i İslâmî, C.22, Tahran.
- Devletşâh, (1337). Tezkiretü’ş-şuarâ, Nşr. Muhammed Abbâsî, Tahran.
- Dihhudâ, A. E. (1377). Lügatnâme-i Dihhudâ, C.7, Tahran.
- Emînî, Y. M. ve Keştalî, H. B. (1381). “Hamriyye” Ferhengnâme-i Edebî-yi Fârsî, C.2, Tahran.
- Enverî, E. (1337). Dîvân-i Enverî, Nşr. Muhammd Takî Rezevî, Tahran:Bungâh-i Tercüme ve Neşr-i Kitâb.
- Hâkânî-i Şirvânî, (1338). Dîvân-i Hâkânî-i Şirvânî, Nşr. Ziyâüddîn Seccâdî, Tahran:İntişârât-i Zevvâr.
- Hânlerî Kiyâ, Z. (1969). Ferheng-i Edebiyât-i Fârsî, Tahran: Enteşârât-i Bunyâd-i Ferheng-i İrân.
- Hayyâm, Ö. (1953). Rubaîler ve Silsilat-al-Tartîb, İbn-i Sînâ’nın Tamcîd’i ve Tercümesi, Nşr. Abdülbâki Gölpınarlı, İstanbul: Remzi Kitabevi.
- Hekîm Ferruhî-i Sîstânî, (1349). Dîvân-i Hekîm Ferruhî-i Sîstânî, Nşr. Muhammed Debîr-i Seyâkî, Tahran.
- Hidâyet, R. K. H. (1339). Mecmuʻu’l-Fusahâ, Nşr. Mezâher Musafâ, C.2, Tahran.
- Humâî, C. (1340). Târîh-i Edebiyât-i îrân, Tahran.
- Hüseyin-i Kâzerûnî, S. A. (2008). “Vîjegîhâ-yı Sebkî ve Tahlîl-i Muhtevâ-yı Hamriyyehâ ve Sâkînâmehâ der Şi’r-i Fârsî,” Dânişnâme, s.138-147.
- Karaismailoğlu, A. (2009). “Sâkînâme” DİA, C.36, (s.14-15) İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
- Kaska, Ç. (2019). Fars Edebiyatındaki İlk Mersiyeler, RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (s.253-62) Kırklareli.
- Keyvânî, M. (1393). Dânişnâme-i Cihân-i İslâm, C.16, Tahran.
- Mehcûb, M. C.(1370). Sebk-i Horâsânî der Şi’r-i Fârsî, Tahran, Firdevsî.
- Mîrsâdıkî, M. (1373). Vâjenâme-i Hüner-i Şâ’irî, Tahran: Kitâb-i Mehnâz.
- Nefîsî, S. (1336). Muhît-i Zindegî ve Ahvâl ve Eşʻâr-i Rûdekî, Tahran.
- Öztürk, M. (2008). "Rûdekî" DİA, C.35, (s.185-186), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- Pûrcevâdî, N. (1996). “Bâde der İrfân” Dânişnâme-i Cihân-i İslâm, C.1, s.178-81.
- Rûdekî-i Semerkandî, (1376). Dîvân-i Rûdekî-i Semerkandî, Nşr. Saîd-i Nefîsî, Müessese-i İntişârât-i Nigâh, Tahran.
- Safâ, Z. (1338). Târîh-i Edebiyyât Der Îrân, C.1, Tahran: Enteşârât-i Firdevsî.
- Seccâdî, S. C. (1350). Ferheng-i Istılâhât ve Tabirât-i İrfânî, Tahran: Kitâbhâne-i Tahûrî.
- Senâî-i Gaznevî, Dîvân-ı Hekîm Ebü’l-Mecd Mecdûd b. Âdem Senâî-i Gaznevî, Nşr. Müderris-i Rezavî, Tahran:Kitâbhâne-i İbn Sina.
- Süleymânî, S. E. (1393). Hamriyye der Edebiyât-i Mu’asır (Berresî-i Mefâhîm-i Şerâb der Şi’r-i Mu’âsır) Mecmû’a-i Makâlât, (s. 330-340).
- Şâfiî, H. (1380). Sad Şâʻir, Tahran: Kitâb-i Hûrşîd.
- Târîh-i Sîstân, (1314). Nşr. Melikü’ş-şuarâ Bahâr, Tahran: Müessese-i Hâvver.
- Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, (1986). C.8, (s.105), İstanbul: Dergah.
- Uludağ, S. (2001). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Kabalcı Yayınevi.
- Wensınck, A. J. (1977). “Hamr” İslam Ansiklopedisi, C.5/1, Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
- Yıldırım, N.(2006). Fars Mitolojisi Sözlüğü, Kabalcı Yayınevi.
- Başlangıç: 2019
- Yayıncı: Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi
Sayıdaki Diğer Makaleler
FARS ŞİİRİNDE HAMRİYYE VE RÛDEKÎ’NİN HAMRİYYESİ
OSMANLI İMPARATORLUĞU’NDA ÖZELLEŞTİRME FAALİYETLERİNE ÖRNEK OLARAK REJİ TÜTÜN İDARESİ
Melikşah AYDIN, Perihan Hazel KAYA, Zeynep KARAÇOR
YOLSUZLUĞUN VERGİ ORANLARI İLE OLAN İLİŞKİSİNİN OECD ÜLKELERİ ÖRNEKLEMİNDE İNCELENMESİ
BANKALARIN KREDİ HACMİNİN EKONOMİK BÜYÜME İLE İLİŞKİSİNİN ARAŞTIRILMASI: İNGİLTERE ÖRNEĞİ